The Tank Man

* Thời gian: ngày 5/6/1989

* Địa điểm: đại lộ Trường An, ngay trước Tử Cấm Thành, cách quảng trường Thiên An Môn, Trung Quốc, chỉ khoảng một phút đi bộ

* Nhân vật: một thanh niên mà sau này được báo chí thế giới gọi là “Người chặn xe tăng” hay còn được biết đến qua biệt danh “The Tank Man”

Có rất ít thông tin về nhân thân của thanh niên này. Báo Sunday Express của Anh đã gọi người này là Wang Weilin, một sinh viên 19 tuổi, người sau này bị buộc tội là "côn đồ chính trị" và "ra sức chống phá Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc".

Tuy nhiên, theo Trung tâm Thông tin về Nhân quyền tại Hồng Kông, nguồn tin này mâu thuẫn với tư liệu nội bộ của Đảng Cộng sản Trung Quốc vốn cho biết họ không thể tìm ra anh ta. Một đảng viên Đảng Cộng sản Trung Quốc tiết lộ:

“Chúng tôi không thể tìm ra anh ta. Chúng tôi chỉ biết tên anh ta qua báo chí. Chúng tôi đã kiểm tra trên máy tính nhưng không thể tìm ra anh ta trong số những người bị chết hay bị bỏ tù."

Trong một bài phát biểu năm 1999, Bruce Herschensohn, trợ lý của Tổng thống Richard Nixon, nói rằng người đàn ông này bị tử hình 14 ngày sau đó. Những nguồn tin khác lại cho rằng anh ta bị xử bắn dưới tay lực lượng thi hành án vài tháng sau cuộc biểu tình trên quảng trường Thiên An Môn.

Trong quyển sách “Red China Blues: My Long March from Mao to Now”, tác giả Jan Wong viết rằng người đàn ông này vẫn sống nhưng ẩn danh tại lục địa Trung Quốc. Những dư luận khác cho biết những người đã kéo người đàn ông này khỏi đường đi của những chiếc xe tăng không phải là cảnh sát ngầm, mà là những người dân có liên quan.

Theo thông tin từ một người không rõ tên tuổi đăng trên tờ “The Epoch Times”, người biểu tình vô danh vẫn còn sống, anh đã ẩn náu tại Trung Quốc trong 3 năm 9 tháng sau khi sự việc diễn ra, và hiện đang định cư tại Đài Loan. Bài báo lại còn khẳng định “Tank Man” là một chuyên gia khảo cổ học Trung Quốc.

 

Thiên An Môn & The Tank Man

 

Thật ra thì cho đến nay, tên tuổi của "Tank Man" vẫn hoàn toàn không được xác định. Người thanh niên hai tay mang hai túi xách, hình như vừa mới mua hàng ở một siêu thị gần đó. Và anh đã đứng chặn trước một đoàn xe tăng khoảng 17 chiếc đang tiến dần vào quảng trường để đàn áp cuộc biểu tình.

Khi những chiếc xe tăng dừng lại, anh ta ra dấu cho những chiếc xe tăng quay đầu lại, trong khi đó, chiếc xe tăng dẫn đầu lại tìm cách đi vòng qua người thanh niên này để tránh anh ta và tiếp tục tiến tới.

Đáp lại, người thanh niên di chuyển qua lại theo chiều ngang của đại lộ để tiếp tục chặn đoàn xe. Sau khi chặn đứng đoàn xe, anh ta đã leo lên chiếc tăng đầu tiên và trao đổi với người lái nhưng đối thoại của họ không được ghi lại.

"Tank Man" vẫn tiếp tục đứng trước để cản trở hướng di chuyển của đoàn xe trước sự chứng kiến của rất đông người, trong đó có cả những phóng viên nước ngoài làm việc tại các hãng thông tấn và tạp chí quốc tế có mặt tại Trung Quốc để chứng kiến các cuộc biểu tình.

Tháng 4/1998, tạp chí Time xếp người biểu tình vô danh này vào danh sách 100 nhân vật quan trọng nhất của thế kỷ 20. Năm 2004, một trong những bức ảnh chụp cảnh chặn xe tăng được xếp vào danh sách "100 bức ảnh làm thay đổi thế giới" của tạp chí Life.

Trong số phóng viên có mặt tại quảng trường, nổi bật nhất là:

(1) Charlie Cole làm việc cho tờ Newsweek, là người đã nhận danh hiệu “World Press Photo Award of the Year 1989”,

(2) Stuart Franklin thuộc tổ chức Magnum Photo,

(3) Jeff Widener, hãng thông tấn Associated Press (AP) và

(4) Arthur Tsang Hin Wah phóng viên Reuters.

Stuart Franklin chụp từ tầng 5 của Khách sạn Bắc Kinh. Hình ảnh ông chụp có tầm nhìn bao quát hơn để cho thấy nhiều xe tăng ở xa hơn. Ông kể lại diễn biến:

“Khi chụp đoàn xe tăng tôi bỗng nhớ đến Prague vào mùa xuân năm 1968 khi người dân Tiệp Khắc đối đầu với xe tăng Nga. Tại Trung Quốc, phóng viên chúng tôi tự hỏi không biết phải làm thế nào để những hình ảnh tại Thiên An Môn có thể lọt ra thế giới. Cuối cùng, tôi dấu phim trong một hộp trà và đưa cho một du khách người Pháp sừa soạn về Paris!”  

 

Hình của Stuart Franklin trên Magnum Photo

 

Charlie Cole, cũng đứng trên ban công như Franklin, ông đã dấu cuộn phim về người biểu tình chặn xe tăng trong nhà vệ sinh của Khách sạn Bắc Kinh khi cơ quan công an đột kích vào phòng của ông.

 

Charlie Cole, phóng viên ảnh tạp chí Newsweek

 

Trong số những bức ảnh về sự kiện này, có ảnh của Jeff Widener, chụp cách khoảng 800m từ nơi diễn ra vụ việc. Bức ảnh được chụp bằng máy Nikon FE2, sử dụng một ống kính Nikkor 400mm 5.6 ED IF và bộ tăng tiêu cự ống kính TC-301.

 

Jeff Widener được đề cử Giải Pulitzer

 

Tuy hình ảnh người vô danh đứng chắn xe tăng đã trở thành biểu tượng bất khuất của sự kiện Quảng trường Thiên An Môn trên toàn thế giới nhưng hầu như lại không được nhiều người Trung Quốc biết đến, đặc biệt là ở tầng lớp trẻ tuổi.

Những bức ảnh về sự phản kháng trên mạng bị chặn bởi “Dự án Giáp vàng”, một kế hoạch kiểm duyệt và giám sát qua hệ thống tường lửa internet do Bộ Công an trực thuộc chính phủ Đảng Cộng sản Trung Quốc điều hành.

Trong khi đó, tại Đài Loan, nhân kỷ niệm 30 năm ngày xảy ra vụ Thiên An Môn, bức tượng một thanh niên đứng trước xe tăng đã được đặt tại Nhà kỷ niệm cố Tổng thống Tưởng Giới Thạch tại Đài Bắc, ngày 21/5/2019.

 

Nhân kỷ niệm 30 năm Tank Man ở Đài Loan, một bức tượng đã được dựng trước Đài kỷ niệm Tổng thống Tưởng Giới Thạch

 

Tại Hoa Kỳ cũng có một bức tượng “Tank Man” tại Liberty Sculpture Park, Yermo, California. Hoạt cảnh là người thanh niên hai tay xách túi thực phẩm, anh đứng trước xe tăng và chiếc xe đạp bị cong vành! 

 

Bức tượng Tank Man tại Califonia

 

“Thời thế tạo anh hùng” nhưng trong trường hợp của “Tank Man” lại là một nhân vật phải nói là “vô danh tiểu tốt” nhưng lại tượng trưng cho một tinh thần bất khuất trước bạo lực!

 

***