Mỗi độ xuân về, Tết đến, người lữ khách tha hương bỗng thấy chạnh lòng nhớ quê. Nơi đó có thể là một mảnh đất nghèo “cầy lên sỏi đá” nhưng cũng có thể là cả đất nước Việt Nam trong hoài niệm của những người con xa xứ.
“Tết
này chưa chắc em về được
Em gửi
về đây một tấm lòng
Ôi,
chị một em, em một chị
Trời
làm xa cách mấy con sông...
...
“Tết
này chưa chắc em về được
Em gửi
về đây một tấm lòng
Vườn
ai thấp thoáng hoa đào nở
Chị vẫn
môi son vẫn má hồng?
...
“Tết
này chưa chắc em về được
Em gửi
về đây một tấm lòng
Chao
ơi, Tết đến em không được
Trông thấy quê hương thật não nùng!
Nguyễn Bính – “Xuân tha hương” (Gửi chị
Trúc)
Chỉ riêng điệp khúc “Tết này chưa chắc em về được...” nhà thơ Nguyễn Bính (1918-1966) lập đi lập lại đến 7 lần qua những tâm trạng khác nhau để thể hiện nỗi nhớ quê quay quắt khi vào Huế, tháng chạp năm Nhâm Ngọ 1942.
Nguyễn Bính ra chào đời tại tỉnh Nam Định,
Miền Bắc… nhưng ông có một thời gian dài “Hành
Phương Nam” xuống tận Sài Gòn và miền Lục Tỉnh vào tuổi 25. Thế cho nên,
ông vừa là “nhà thơ chân quê” lại vừa
là một tay “giang hồ lưu lạc” giữa
Hòn Ngọc Viễn Đông!
Ở Sài Gòn, ông ngỡ ngàng vì những khám phá
mới cả về thời tiết, con người, phong cảnh và, theo chữ của ông, là “phong vị”.
Trong bài “Xuân về nhớ cố hương”,
Nguyễn Bính than thở:
“Xuân về chẳng có hoa tươi
Nắng
luôn cả sáu tháng trời không mưa
Người
ta ăn tết buồn chưa
Rượu
bia hoa giấy và dưa đỏ lòng
Ba
ngày tết nóng như nung
Hỏi
phong vị ấy là phong vị gì?
Dần dần ông hòa nhập vào cuộc sống ở Miền
Nam vì… “trước lạ sau quen”! Tuy
nhiên, trong tận cùng đáy lòng Nguyễn Bính vẫn khắc khoải với tâm trạng nhớ
quê. Bài tiếp theo, “Xuân vẫn tha hương”, vẫn viết cho người chị tên Trúc:
“Bốn bể vẫn chưa yên sóng gió;
Xuân
này em chị vẫn tha hương,
Vẫn
ăn cái Tết ngoài thiên hạ,
Son sắt
say hoài rượu bốn phương...
...
“Một
thân quán trọ sầu phong toả.
Đốt
ngọn đèn lên, bóng rợn tường.
Đêm
ba mươi Tết quê người cũng,
Tiếng
pháo giao thừa dậy tứ phương.
...
“Thôn
dã từng quen mùi đạm bạc,
Thị
thành thêm chán miếng cao lương.
Vụng
tính bỏ rơi đi hạnh phúc,
Xảy
ra đánh vỡ mất thiên đường.
Còn đâu những hoài niệm về một ngày xuân ở quê xưa với cây nêu, tiếng pháo quyện khói hương trầm cuả ngày Tết trong tiết trời có mưa xuân như... rắc bụi:
“Nêu
cao, pháo nổ, trầm thơm ngát.
Hoa
bưởi, hoa cam rụng ngập vườn.
Mưa
xuân rắc bụi quanh làng mạc,
Gái lịch,
trai thanh chật phố phường.
“Hành Phương Nam” - Tranh Tạ Tỵ
Cuối cùng thì nhà thơ vẫn tin tưởng một
ngày nào đó được trở về quê cũ để viết những bài thơ tặng chị Trúc giữa khung cảnh
một mùa xuân đoàn tụ, xum vầy:
“Em thường cầu nguyện thường van vái,
Một sớm
thanh bình mặt đại dương.
Bao
giờ em được về quê cũ,
Dâng
chị bài thơ xuân cố hương.
Trong bài thơ “Xuân về nhớ cố hương” Nguyễn Bính đã khẳng định tâm trạng của kẻ
xa quê:
”Lênh đênh tóc rối cỏ bồng
Chiều
ba mươi tết ai không nhớ nhà?”
Thế cho nên, qua bài “Xuân về”, ông đã vẽ một bức tranh ngày Tết với gió đông và cô hàng
xóm chưa chồng nhìn trời đất bước vào xuân...
“Đã thấy xuân về với gió đông
Với
trên màu má gái chưa chồng
Bên
hiên hàng xóm, cô hàng xóm
Ngước
mắt nhìn giời đôi mắt trong...
Bài “Mưa
xuân” nói đến một sinh hoạt làng quê quen thuộc với hội chèo đi qua làng để
về hát ở thôn Đoài. Hát chèo là dịp trai gái trong làng đến thưởng thức và cũng
là cơ hội để họ gặp nhau nhưng đáng buồn là... “người ta” không đến để cô gái lủi
thủi trên đường đê trở về nhà...
“Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay,
Hoa
xoan lớp lớp rụng vơi đầy.
Hội
chèo làng Đặng đi ngang ngõ,
Mẹ bảo:
“Thôn Đoài hát tối nay”.
...
“Mình
em lầm lụi trên đường về.
Có ngắn
gì đâu một gỉải đê!
Áo mỏng
che đầu mưa nặng hạt,
Lạnh
lùng thêm tủi với đêm khuya.
Bút tích của Nguyễn Bính
Qua bài “Gái
xuân” người đọc hình dung một cô gái bình dị, chất phác của làng quê Việt
Nam. Bài thơ này đã được nhạc sĩ Từ Vũ phổ nhạc thành bài hát cùng tên và đã đi
vào lòng người đọc cũng như người hát.
“Em như cô gái hãy còn xuân,
Trong
trắng thân chưa lấm bụi trần,
Xuân
đến, hoa mơ, hoa mận nở.
Gái
xuân giũ lụa trên sông Vân...
* Bài hát “Gái Xuân” – Ca sĩ Hà Phương / Nhạc sĩ Từ Vũ: https://www.youtube.com/watch?v=48KxqmCx9Hk
Thơ Nguyễn Bính chẳng khác nào một cô gái
quê kín đáo, dịu dàng, duyên dáng… Người đọc thấy trong thơ ông những nét dung
dị, đằm thắm, thiết tha, đậm bản sắc dân tộc, rất gần gũi với ca dao.
Thơ ông còn có nhiều bài được phổ nhạc. Nổi bật là những bài như “Cô hái mơ” và “Nụ tầm xuân” được Phạm Duy phổ nhạc; “Người hàng xóm” được Anh Bằng phổ thành ca khúc “Bướm trắng”; “Lỡ bước sang ngang” được Song Ngọc phổ nhạc, còn nhạc sĩ Văn Phụng đã biến bài thơ “Thời trước” thành bài “Trăng sáng vườn chè”...
* Bài hát “Trăng Sáng Vườn Chè” – Ca sĩ Ái Vân / Nhạc sĩ Văn Phụng: https://www.youtube.com/watch?v=feNRyGENx8Q
Ngoài việc viết những lời thơ ướt át, Nguyễn
Bính còn là một thi sĩ có một đời tình ái sôi nổi. Trong thời gian sống tại Miền
Nam ông đã lập gia đình với bà Nguyễn Hồng Châu, một cán bộ Việt Minh, và có một
con gái, đặt tên là Nguyễn Bính Hồng Cầu. Họ chia tay năm 1952 tại Bạc Liêu.
Sau đó ông kết hôn với bà Mai Thị Mới, ở ấp Hương Mai, xã Khánh Lâm, huyện U Minh và lại sinh một con gái nữa được đặt tên là Nguyễn Hương Mai, tên của một ấp ở U Minh.
Nguyễn Bính Hồng Cầu, trưởng nữ của Nguyễn Bính. Ảnh chụp năm 1995
Năm 1954, Nguyễn Bính cũng như bao cán bộ
Việt Minh khác tập kết ra Bắc theo Hiệp định Genève.
Bỏ qua những yếu tố chính trị, Nguyễn Bính luôn là một “nhà thơ lớn” với những ngôn từ mộc mạc và rất... “Chân quê”:
“Hôm qua em đi tỉnh về,
Đợi
em ở mãi con đê đầu làng.
Khăn
nhung, quần lĩnh rộn ràng.
Áo
cài khuy bấm, em làm khổ tôi!
Nào
đâu cái yếm lụa sồi?
Cái
dây lưng đũi nhuộm hồi sang xuân?
Nào
đâu cái áo tứ thân?
Cái
khăn mỏ quạ, cái quần nái đen?
Nguyễn Bính toàn tập
***
.jpg)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét