Bài viết… tạ lỗi!

Tôi cảm thấy cứ áy náy mãi sau bài “Viết tiếp chuyện… hớt tóc” vừa mới đăng cách đây vài hôm! Sẽ là bất công nếu chỉ viết về chuyện tóc của quý ông mà không nói đến những mái tóc thướt tha của quý bà!

Để tạ lỗi, xin có một bài viết về mái tóc phụ nữ qua ca dao, tục ngữ Việt Nam, dựa theo bài khảo luận của Nguyễn Xuân Kính thuộc Viện Nghiên cứu Văn hóa, trong đó tác giả khẳng định:

“Ca dao là tiếng hát tâm hồn, tục ngữ là túi khôn của người dân Việt. Nói về mái tóc, trong số 12.487 lời ca dao cổ truyền (tức là trước Cách mạng tháng Tám năm 1945) được tập hợp lại trong bộ sách “Kho tàng ca dao người Việt” có 122 lời, trong số 16.098 câu tục ngữ cổ truyền được tập hợp lại trong bộ sách “Kho tàng tục ngữ người Việt”.

Bài viết mở đầu với “mái tóc đuôi gà”, một hình ảnh từ lâu đã đi vào kho tàng ca dao Việt Nam: 

“Chị kia bới tóc đuôi gà

Nắm đuôi giật lại hỏi nhà chị đâu.

Nhà tôi ở trước đám dâu,

Ở sau đám bắp, đầu cầu ngó qua.”

Có nhiều lời ca dao thể hiện quan niệm của người xưa về mái tóc đẹp. Chẳng hạn như:

“Tóc em dài em cài hoa lí

Miệng em cười có ý anh thương.”

…

“Chân mày vòng nguyệt có duyên

Tóc mây dợn sóng đẹp duyên tơ hồng.”

“Tóc thề” cũng được ca tụng trong ca dao giữa một khung cảnh linh thiêng của một nơi thờ tự:

“Cái miễu linh thiêng

Có bốn cây cột kiền kiền

Rui tre mè trắc

Đôi đứa ta trúc trắc

Cắt tóc thề nguyền

Lời thề nước biếc non xanh

Nhện giăng sóng dợn sao đành bỏ nhau.”

Lại có những câu “sỗ sàng” hơn với một cách so sánh rất trần tục nhưng lại… quá đúng:

“Ba cô anh lạ cả ba

Bốn cô anh lạ cả bốn biết là quen ai?

Anh chỉ quen một cô da trắng tóc dài

Miệng cười như cánh hoa nhài nở nang.”

Mái tóc cũng là một đề tài trong các cuộc hát đối đáp nam nữ có tính chất đùa vui. Người phụ nữ ca tụng mái tóc của mình:

“Đàn bà tốt tóc thời sang

Đàn ông tốt tóc những mang nặng đầu.”

Nam giới đáp lại bằng một câu thơ không kém phần… tự tin:

“Đàn ông tốt tóc là Tiên

Đàn bà tốt tóc nằm liền với ma.”

Riêng về tục ngữ, rất ít khi nói về vẻ đẹp của mái tóc của người phụ nữ, nhưng đã truyền lại kinh nghiệm chăm sóc tóc:

“Tốt tóc gội cỏ mần trầu, sạch đầu thì gội lá sả”. Mần trầu là thứ cỏ có hoa mọc thành bông gồm năm, bảy nhánh dài mọc tỏa tròn đều ở đầu cuống chung; sả là thứ cây cùng họ với lúa, mọc thành bụi, lá dài, hẹp và thơm. Muốn tóc tốt thì gội bằng nước đun với cỏ mần trầu, muốn đầu thơm sạch thì dùng nước đun với lá sả.

“Cái răng, cái tóc là góc con người”. Theo quan niệm xưa, mái tóc đẹp của người phụ nữ được nhận diện cùng với má lúm đồng tiền, răng đen nhánh hạt huyền, con mắt có tình, cùng với nón thượng quai tua, cổ yếm tròn xinh, cùng với lời ăn, tiếng nói mặn mà...

Nữ sĩ Hồ Xuân Hương đã vẽ cảnh người thiếu nữ ngủ ngày một cách sắc sảo, táo bạo, khiến người quân tử dùng dằng đi chẳng dứt:

“Mùa hè hây hẩy gió nồm đông,

Thiếu nữ nằm chơi quá giấc nồng.

Lược trúc chải cài trên mái tóc,

Yếm đào trễ xuống dưới nương long.”

Ca dao dân gian lại có cách thể hiện khác. Hình ảnh người thôn nữ tuy thắm tươi, giàu sức sống nhưng vẫn hồn hậu và kín đáo:

“Em đi khắp bốn phương trời

Chẳng đâu lịch sự bằng người ở đây

Gặp người má đỏ hây hây

Răng đen rưng rức tóc mây rườm rà.”

Tục ngữ cho rằng, tóc rễ tre, tóc quăn là tóc không đẹp: “Tóc lăn quăn việc làm bối rối” hay “Tóc quăn chải lược đồi mồi, chải đứng chải ngồi, quăn vẫn hoàn quăn”. Nhận xét của cánh đàn ông dưới đây đúng hay sai, thưa các bà, các cô:

“Tôi đà biết vợ anh rồi

Quăn quăn tóc trước là người hay ghen.”

Nói chung, mái tóc đẹp thường gắn với tuổi trẻ còn khi tuổi già thì “tóc bạc da mồi”, “tóc bạc mình gày”, “tóc bạc lưng gù”, “tóc bạc răng long”… nhưng người phụ nữ vẫn một lòng chung thủy:

“Ai vong thiếp cũng không vong

Ôm lòng chờ đợi dầu tóc bạc răng long cũng đành.”

***

Chuyện về mái tóc của phụ nữ còn rất nhiều, những điều viết ở trên chỉ là qua ca dao, tục ngữ nhưng có lẽ cũng là một phần an ủi cho các bà, các cô khi cánh đàn ông gặp “tai nạn tóc dài” trong mùa dịch hiện nay.

Phàm “cái gì không dùng đến sẽ tự động dài ra”… nên tóc của cánh mày râu bỗng dài thườn thượt khi tiệm hớt tóc dành cho quý ông bị đóng cửa vì… “giãn cách xã hội”. Quý bà chắc cũng thông cảm với bài “Viết tiếp chuyện… hớt tóc” của quý ông?

Người viết chỉ mong được “đại xá” với bài viết này để… bù lại thiếu sót!

 

***

***