Thứ Hai, 16 tháng 10, 2017

Đọc “Papillon – Người tù khổ sai”

Tôi còn nhớ mãi thời gian cải tạo tại Trảng Lớn (Tây Ninh) có một bạn tù với “trí nhớ phi thường” đã kể lại truyện “vượt ngục” của Papillon. Papillon (gọi tắt là Papi) trong tiếng Pháp là “Bươm Bướm” vì Papi có sâm trên ngực một chú bướm, trông thật… đa tình. Đó là biệt danh của Henri Charrière, tác giả cuốn tự truyện “Papillon – Người tù khổ sai”.

Papillon và hình xăm bươm bướm trên ngực

Từ ngữ “vượt ngục” đã có từ lâu nhưng sau 1975 được thay thế bằng “trốn trại”, một từ hoàn toàn mới. Cũng tại Trảng Lớn có câu chuyện “trốn trại” của Ngô Nghĩa, một sĩ quan pháo binh. Anh đã “đơn thương độc mã” trốn trại nhưng bất thành. Kết quả là nhận bản án tử hình bằng một loạt đạn AK trước sự chứng kiến của những đại diện bạn tù đến từ các đội.

Sau này, trong “Hồi ức một đời người”, tôi có viết một truyện ngắn mang tính cách “hư cấu” nhưng dựa vào chuyện có thật của Ngô Nghĩa. Truyện “Năm tháng khó quên” lấy bối cảnh là những sinh hoạt tại trại cải tạo Trảng Lớn và dĩ nhiên, nhân vật chính là Ngô Nghĩa ngoài đời và mang tên Phong, Biệt kích 81, trong chuyện. (Xem truyện tại http://chinhhoiuc.blogspot.com/2012/08/nam-thang-kho-quen.html)

“Trốn trại” hay “vượt ngục” chỉ khác nhau ở cách sử dụng từ ngữ theo từng thời kỳ nhưng tựu chung vẫn mang ý nghĩa của một người tìm cách thay đổi số phận của “người tù” để trở thành “người bình thường” trong xã hội.

Papillon, là người tù khổ sai nhưng quan trọng hơn cả, anh là “nạn nhân” của một oan sai và quyết tìm tự do sau 9 lần vượt ngục. Con số 9 thật nhiều ấn tượng, cho thấy lòng khao khát tự do của một người đã bị đẩy ra bên lề của xã hội.

Tài tử Steve McQueen trong vai Papillon

Henri Charrière (1906 – 1973) viết tự truyện (hay còn gọi là hồi ký) dài 45 Chương về thời gian ông bị bỏ tù trên một nhà tù thuộc địa tại Guiana thuộc Pháp. Ông là một nhà văn “bất đắc dĩ” vì khi viết Papillon ông chỉ kể lại và nhờ bạn bè đánh máy. Sau đó ông gửi 13 tập bản thảo cho nhà văn  J. P. Castelnau với hy vọng Castelnau viết lại để có thể xuất bản.

Sau khi đọc, Castelnau chỉ sửa những lỗi chính tả và giữ nguyên bản thảo để xuất bản. Điều đó cho thấy sự mộc mạc và chân thật của Henri Charrière trong truyện đã hấp dẫn người đọc. Đây cũng là một trường hợp ngoại lệ trong văn học: từ một tên tù vượt ngục Charrière đã trờ thành nhà văn được mọi người ưa thích.

Papillon bị “chung thân khổ sai” trong một vụ mà tòa án khẳng định anh đã giết tên “ma cô” tên Roland le Petit, một tên dắt gái của giới ăn chơi Montmartre. Đó là theo điều tra của cảnh sát, mà “bọn cớm” cứ mỗi lần tìm được thủ phạm là một lần lên lon. Tại Paris, ngày 26/10/1931, tòa kết thúc vụ án được Charrière mô tả như một cái tát:

“Cái tát mạnh đến nỗi mãi mười ba năm sau tôi mới gượng dậy được. Quả nhiên đó không phải là một cái bợp tai bình thường, và để giáng nó vào mặt tôi, họ đã xúm lại khá đông”.

Họ là ai? Đó là viên chánh án, có đôi má phính với vẻ mặt khắc nghiệt của một quan tòa chuyên nghiệp. Ông ta không có phần trách nhiệm nào trong “cái tát”, việc của ông chỉ đơn giản là chuẩn bị dọn sẵn để bị cáo.. “ăn tát”!

Đó là công tố viên mà các luật sư bào chữa rất sợ. Papillon nhận xét: “Ông ta nổi tiếng là người cung cấp đắc lực nhất cho máy chém và cho các nhà lao trong nước cũng như hải ngoại… Ông đại diện cho pháp luật, cho cán cân công lý, chính ông cầm cái cân ấy và ông sẽ đem hết sức mình ra để làm cho nó nghiêng về phía ông”.

Đó là bồi thẩm đoàn 12 người thật thảm hại đáng thương hơn là đáng ghét. Họ có được đào tạo, huấn luyện gì đâu để mà làm quan tòa? Thật đúng là trò hề lố bịch của một bầy lũ chỉ biết tiến thân, tiến lên thêm thật nhiều bậc trên cái thang chức nghiệp đáng ghê tởm của chúng.

Cảnh chém đầu phạm nhân tại trại tù

Xã hội Pháp thời thập niên 30 đã loại bỏ vĩnh viễn Papillon, một thanh niên hai mươi lăm tuổi và tuyệt nhiên chẳng một chút hy vọng giảm án! Món ăn sang trọng này đã được những người nhân danh công lý “nấu nướng” một cách bài bản.

Papi không căm thù xã hội mà chỉ tâm huyết trả thù những người đã đưa anh vào một cuộc đời “trôi sông lạc chợ”. “Phải cắt lưỡi chúng. Cái lưỡi không xương nên… nhiều đường lắt léo. Phải giam chúng, bỏ đói chúng trong hầm của một tòa lâu đài như Alexandre Dumas đã làm trong truyện Bá tước Monte-Christo”.

Papillon nghĩ:

“Bộ máy trừng phạt do nền Cộng hòa Pháp sáng chế ra đã hoạt động một cách tuyệt diệu. Ở giai đoạn thứ nhất, người nào có thể gây phiền phức cho nó thì nó tiêu diệt đi. Nhưng như thế chưa đủ. Không thể để cho người ấy chết quá nhanh, cũng không thể để cho người ấy thoát thân bằng cách tự tử. Người ấy rất cần cho bộ máy. Cục Quản lý các cơ quan cải huấn còn có việc gì mà làm nếu không có tù nhân? Lúc bấy giờ thì thật là đẹp mặt, cho nên phải giám sát nó. Phải đưa nó đi làm khổ sai: nhiều công chức của nhà nước sẽ nhờ nó mà có kế sinh nhai”.

Tù nhân trần truồng tập trung tại nhà lao Conciergerie trước khi  lên đường ra Đảo Guiana

Bước đầu tiên là nhà lao Conciergerie nơi mà quản tù nhân hậu hỏi anh: “Chúng nó xử anh mấy năm?”, “Chung thân”, “Chà, cái quân đểu cáng! Chúng nó điên hết rồi hay sao?”. “Cám ơn sếp. Ông cứ yên chí, tôi sẽ có đủ can đảm, và tôi hy vọng rằng họ sẽ không nuốt trôi được cái án chung thân này đâu”.

Tại đây, anh kết thân với Louis Dega, một tù nhân người Marseille và cũng là tay làm bạc giả khét tiếng. Bài học đầu tiên trong tù của Papillon là qua đường dây của Dega ngoài đời Papi nhận được một số tiền 5.600 francs của vợ chuyển “lậu” vào. Thật ly kỳ và có phần “hư cấu” vì tiền được để trong một cái ống bằng nhôm, mài nhẵn thín, có thể tháo ra bằng cách vặn ở giữa. Nửa này xoắn ốc vào nửa kia.

“Khi nhận được nó, tôi đưa lên môi hôn cái ống dài sáu phân, to bằng ngón tay cái này; vâng, tôi đã hôn nó trước khi nhét vào hậu môn. Tôi thở thật mạnh để hút nó vào sâu trong đại tràng. Nó là cái tủ két của tôi”.

Cách dấu tiền trong hậu môn của tù

Tháng 11/1933, Charrière đã trốn thoát từ trạm xá tại Saint Laurent cùng hai bạn tù, Clousiot và Maturette, bơi thuyền dọc theo bờ biển qua Trinidad và Curaçao tới Riohacha, Colombia. Dọc đường họ được một nhóm người hủi, cũng là những tù nhân, trên Đảo Pigeon, giúp đỡ. Trong thời gian này, ba kẻ tù trốn trại khác gia nhập cùng với họ trong chuyến đi tới Colombia.

Nhà tù Saint Laurant

Thời tiết xấu khiến họ không thể rời bờ biển Colombia và đã bị bắt lại và tống vào tù tiếp! Papillon tìm cách bỏ trốn với sự giúp đỡ của một người tù già. Papi lập tức quay về vùng Guajira, tại đây anh sống nhiều tháng trong một ngôi làng của những người bản xứ làm nghề mò ngọc trai.

Papi kết thân với một phụ nữ trẻ và em gái của cô ta, cả hai sau này đều trở thành vợ của anh và đều có con với anh. Chính ở đây anh đã sống nhiều tháng sung sướng qua… "hình thức thanh khiết nhất của tình yêu và của sự tuyệt mỹ.". Tuy nhiên, anh vẫn tiếp tục bước đường vượt ngục.

Một lần nữa, Papi bị bắt và bị nhốt tại Santa Marta, và sau đó chuyển sang Barranquilla. Dù đã nhiều lần gắng vượt ngục với một vết thương nơi mu bàn chân Papi vẫn không thể thoát khỏi các nhà tù và bị đưa trả về Guiana thuộc Pháp năm 1934.

Papi bị kết án hai năm biệt giam, hình phạt được tù nhân gọi bằng tên "Kẻ nuốt tù nhân", tại St. Joseph trên đào “Salut” hay Đảo Cứu Rỗi (Salvation Islands) vì tội vượt ngục. Mãn hạn “biệt giam”, Papi được đưa về đảo Royale....

Papi còn bị kết án tám năm biệt giam nữa sau một âm mưu vượt ngục và tội giết một bạn tù vì người này đã ngầm báo âm mưu của anh. Tuy nhiên, anh được thả ra chỉ chín tháng sau đó, sau khi liều mình cứu một bé gái đang sắp chết đuối khỏi vùng biển có cá mập.

Sau đó, Papi giả điên trong một nỗ lực trốn khỏi bệnh viện tâm thần trên đảo. Đây là thời điểm lý tưởng để bỏ trốn khỏi bệnh viện tâm thần bởi sau khi Thế chiến II bắt đầu, hình phạt cho những người tù bỏ trốn đã được nâng lên thành tử hình với án phản bội. Nhưng một người điên được coi là người không kiểm soát được các hành vi của mình, vì thế sẽ không thể bị trừng phạt vì bất kỳ điều gì - kể cả việc vượt ngục.

Dega (trái) và Papillon (phải)

Papi trở về đảo Royale và một thời gian sau anh xin chuyển đến Đảo Quỷ (Devil's Island). Sau một thời gian sống ở đây, Charrière quen với Chang, một tù chính trị người Hoa, anh đã nghiên cứu về các cơn sóng thủy triều và nhận ra mỗi ngày đều có một cơn sóng đủ lớn để có thể đưa anh ra xa đảo và về đất liền.

Sau nhiều lần thử nghiệm với các bao tải chứa dừa, anh đã vượt ngục chung với 1 bạn tù tên Sylvain, cả hai đều dùng những bao tải chứa dừa như một cái phao và cưỡi trên sóng để ra ngoài đại dương. Sau nhiều ngày trên biển, cả hai cập vào bờ nhưng Sylvain bị chìm trong cát lún và chết.

Trên đất liền, Papi gặp Cuic Cuic anh trai của Chang, họ cùng nhau đi đến Georgetown, British Guiana, bằng thuyền. Sau một thời gian ngắn sống ở đây, Charrière đã đi đến Venezuela với 5 tù nhân khác. Họ bị bắt và tạm giam ở một trại tù gần El Dorado. Sau đó một thời gian, Charrière được thả ra. Cuối cùng Papillon được nhập quốc tịch Venezuela. Anh đã trở thành… “người tự do”.

Cảnh lao động khổ sai của tù nhân

Cuốn sách “Papillon – Người tù khổ sai” trở thành “bestseller”  năm 1970. Charrière, đã ghi lại chi tiết các vụ vượt ngục, những âm mưu vượt ngục, những chuyến ra đi… ngoại trừ có một vài sai sót nhỏ do trí nhớ. Charrière khẳng định tất cả đều là sự thực.

Một số nhà nghiên cứu tin rằng Charrière đã lấy phần lớn tư liệu cho cuốn sách từ các bạn tù khác, và coi tác phẩm này mang nhiều tính tưởng tượng hơn là một cuốn hồi ký chân thực.

Năm 2005, một người ở Paris khi ấy đã 104 tuổi, tên là Charles Brunier, tuyên bố rằng mình mới là Papillon đích thực. Mốt số các nhà phê bình hiện đại có xu hướng đồng ý rằng câu chuyện của Charrière “có các sự kiện xảy ra với những người khác”, và rằng “Brunier quả thực ở tù cùng thời gian với Papillon”.

Chuyện hư thực ra sao về Papillon cho đến nay vẫn chưa đi đến kết luận cuối cùng. Có điều chắc chắn là sẽ chẳng bao giờ có được kết luận vì Charrière cũng như Papillon hay Brunier đã chết. Tuy nhiên, họ đã để lại cho chúng ta, những kẻ hậu sinh, một bài học quý giá của những người đi tìm lại “tự do”, mà xã hội đã cướp mất.

Papillon ăn uống trong xiềng xích

Tôi lại nghĩ, Ngô Nghĩa ở Trảng Lớn cũng như Papillon ở Pháp chính là những nhân chứng sống (dù họ đã chết). Họ vẫn sống trong lòng của những người tù đã mất hết tự do nhưng vẫn quyết đi tìm nó… cho đến hơi thở cuối cùng.

***

* Hình ảnh trong bài viết này được trích từ phim “Papillon” của Warner Bros. Pictures.

* Xem phim “Papillon”, với các tài tử Steve McQueen và Dustin Hoffman tại:


***

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

:) :( :)) :(( =))

Popular posts