. Nguyễn Ngọc Chính's: Lại chuyện Bùi Chát !

Thứ Hai, 5 tháng 9, 2022

Lại chuyện Bùi Chát !

“… tôi thèm giết tôi

loài sát nhơn muôn đời

tôi gào tên tôi thảm thiết

buồi chét! buồi chét! bù ù ù ồ ồ ì ì ì ché é é t t t !

bóp cổ tôi chết gục

để tôi được phục sinh

vợ tôi hôm nay bất ngờ có kinh…”

Quả thật rất khó “tiêu hóa” những ngôn từ & ý tưởng như trong bài thơ có vần ‘inh’ của Bùi Chát trong tập thơ “Cái l… bỏ đi & những bài thơ chửi rủa [bới, lộn]”, Nxb Giấy Vụn, 2004, mà chúng tôi trích dẫn ở trên. Nói cách khác, người đọc bị “xốc” nặng!

Rất khó tìm đọc những vần thơ trên vì nhà xuất bản Giấy Vụn chỉ sử dụng phương tiện in ấn chính là máy photocopy để người đọc chuyền tay nhau. Dĩ nhiên là những “tác phẩm” hoàn toàn “không giấy phép” của chính quyền, nói nôm na là “chui”!

Bùi Chát chỉ là bút hiệu. Tên thật của anh là Bùi Quang Viễn, người gốc Bắc di cư, sinh năm 1979 tại Hố Nai, “thủ phủ” của dân Công giáo vào Nam năm 1954. Bùi Chát là sinh viên mới ra trường, đầy nhiệt huyết, và cùng những bạn bè họp thành “tứ nhân bang”, khá nổi tiếng trong làng văn thơ “chui” với tập thơ có tên “Mở Miệng”.

Chân dung Bùi Chát - Bùi Quang Viễn, sinh năm 1979

Vào cuối năm 2000, có bốn chàng trai tuổi đời trên dưới ba mươi – Bùi Chát, Lý Đợi, Khúc Duy, Nguyễn Quán – đã làm “một cuộc nổi loạn về văn hóa”. Theo trưởng nhóm Bùi Chát trong một cuộc phỏng vấn trên trang Tiền Vệ, “Mở Miệng” ra đời vì:
“Ban đầu, chúng tôi cũng không có ý định thay đổi quan điểm của người khác, nhất là các biên tập viên ở các nhà xuất bản và các quan chức văn nghệ; chúng tôi chỉ muốn họ thấy dù thừa nhận hoặc không thừa nhận thì vẫn có một dòng văn chương khác đang tồn tại bên cạnh họ. Thay đổi để phù hợp với thực tế hay không là chuyện của họ không phải chuyện của chúng tôi.

…

“Suy cho cùng, một tác phẩm văn chương cũng giống như một sản phẩm hàng hoá, đều có thể được mua bán, trao đổi, biếu tặng... Cho nên, nếu một cơ sở xuất bản chính thống nào có thoả thuận hay hợp đồng rõ ràng, thoả đáng cho việc dùng tác phẩm, thì tôi nghĩ việc in ấn chỉ còn là phương tiện. Chính thống hay ngoài luồng, chẳng qua cũng là cách xuất bản, vấn đề còn lại, làm thế nào để đôi bên cùng có lợi và cùng được tôn trọng. Tuy nhiên, theo tôi thấy, lúc mà Mở Miệng xuất hiện thì các cơ sở xuất bản chính thống chưa làm được điều này.

…

“Đối với chúng tôi, văn chương đôi khi là phương tiện, đôi khi là mục tiêu để đạt tới (đôi khi cả 2), nhưng dù là gì đi nữa chúng tôi cũng không bao giờ giống với thế hệ đi làm cách mạng ở Việt Nam, nghĩa là không đời nào chúng tôi chịu làm công cụ cho một ý thức hệ hay tư tưởng nào sai khiến cả..”

(hết trích)

Hoạt động của Bùi Chát và nhóm “Mở Miệng” trong việc đương đầu với kiểm duyệt của chính quyền đã gây được tiếng vang, cả trong lẫn ngoài nước. Trung tâm Văn bút Thụy Điển đã chọn anh làm thành viên danh dự. Hiệp hội các Nhà xuất bản Quốc tế (The International Publishers Association, IPA) trao giải “Tự do Xuất bản” năm 2011. Lễ trao giải diễn ra tại Hội chợ sách Buenos Aires, Argentina.

Bùi Chát nhận giải thưởng “Tự Do Xuất bản” năm 2011 tại Hội chợ sách Buenos Aires, Argentina

Đó là câu chuyện từ 10 năm về trước nhưng vẫn chưa phải là đoạn kết “có hậu”! Năm 2022 Bùi Chát và các bạn lại “khuấy động” dư luận, lần này không phải là văn thơ mà là hội họa. BBC tiếng Việt đưa tin:

“Giới hội họa Việt Nam vừa nhận một tin được cho là 'chưa có tiền lệ' từ năm 1975 tới nay: 29 bức tranh trong triển lãm Improvisation tại Alpha Art Station của họa sĩ Bùi Chát vừa có lệnh phải tiêu hủy.

“Cùng với đó, họa sĩ Bùi Chát bị cơ quan chức năng mời lên làm việc và lập biên bản xử phạt 25 triệu đồng. Họa sĩ Bùi Chát xác nhận sự việc nói trên với BBC và cho biết ông 'sốc', 'choáng váng vì không ngờ' khi được tin phải tiêu hủy tranh”.

(hết trích)

Bùi Chát bên poster “Art Exhibition Improvisation”

Vốn được biết đến như một nhà thơ, nhưng Bùi Chát còn vẽ tranh được 10 năm nay, và đây là triển lãm đầu tiên trong sự nghiệp cầm cọ của mình. BBC khen tranh Bùi Chát “đánh thức sự tự do”. Người ta tự hỏi, có phải vì “đánh thức tự do” và “mở miệng” mà nay Bùi Chát bị xử phạt và tranh bị tiêu hủy?

Tác phẩm triển lãm

Có dư luận cho rằng Họa sĩ Bùi Chát bị “đánh nguội” vì cuôc triển lãm diễn ra từ ngày 15 đến 30/7/2022 nhưng mãi đến ngày 8/8 mới nhận được quyết định xử phạt theo Khoản 4, Điều 19, Nghị định 38/2021/NĐ-CP, ngày 29-03-2021!

Tác phẩm triển lãm

Rất nhiều câu hỏi đại loại như vậy đã được đặt ra cần có câu trả lời thỏa đáng từ các cơ quan chức năng cũng như những người thưởng ngoạn tranh thuộc loại “Improvisation”, tạm dịch là “Ứng Tác”…

Tác phẩm triển lãm

Hóa ra, chuyện dài về Bùi Chát đi từ văn thơ bất ngờ bước sang hội họa. Chuyện Bùi Chát không phải chỉ “lùm xùm” tại Việt Nam mà còn được cả thế giới bên ngoài biết đến. Cái tên vừa Bùi vừa Chát đã nói lên một sự mâu thuẫn nội tại kỳ lạ!