Hành trình kỳ thú của… “kiểu chào 3 ngón”

Nam tước Robert Baden-Powell, đồng thời là một Trung tướng trong quân đội Anh, là “cha đẻ” của Phong trào Hướng đạo năm 1907. Ông viết ra các nguyên tắc của Hướng đạo, bao gồm ba lứa tuổi chính là Ấu, Thiếu và Tráng, chú ý đặc biệt vào các hoạt động ngoài trời, bao gồm cắm trại, kỹ năng sống trong rừng, trò chơi dưới nước, đi bộ đường dài...

 

Chân dung Baden-Powell (1857-1941)

 

Một đặc điểm của phong trào dễ được nhận ra là đồng phục Hướng đạo với khăn quàng. Huy hiệu đặc biệt trên đồng phục bao gồm hoa bách hợp và hình ba lá, cũng như các “bằng chuyên môn” và những phù hiệu đẳng cấp khác.

Ba lời hứa của Hướng đạo sinh bao gồm:

(1) Làm bổn phận đối với tín ngưỡng tâm linh, và quốc gia,

(2) Giúp đỡ mọi người bất cứ lúc nào,

(3) Tuân theo luật Hướng đạo.

 

Các lối chào Hướng đạo

 

Trong lúc đọc lời hứa, hướng đạo sinh đứng nghiêm, đưa tay phải lên ngang tầm vai, lòng bàn tay đưa về phía trước, ngón tay cái đặt lên móng tay của ngón út và ba ngón còn lại duỗi thẳng.

Đó là dấu hiệu “ba ngón tay” tượng trưng cho ba ý nghĩa của lời hứa Hướng đạo. Ngón cái trên ngón út là biểu tượng của sự đoàn kết, lớn giúp bé, mạnh đỡ yếu. Riêng đối với Sói con và Chim non thì dấu hiệu chỉ gồm có hai ngón tay. Ngón trỏ và ngón giữa đưa lên cao tượng trưng cho hai tai vểnh lên để nghe lời. Ngón cái đè lên hai ngón còn lại tượng trưng cho sự bao bọc, lớn giúp nhỏ, mạnh bảo vệ yếu.

 

Kiểu chào Hướng đạo (lúc đầu trần và khi đội nón)

 

Năm 2007, đánh dấu kỷ niệm 100 năm Hướng đạo với trên 38 triệu thành viên tại 216 quốc gia. Riêng tại Việt Nam, Hướng đạo được thành lập vào năm 1930, thu hút rất đông những nhân vật sau này giữ những vai trò trọng yếu trên chính trường như Tạ Quang Bửu, Trần Duy Hưng, Lưu Hữu Phước, Tôn Thất Tùng, Phạm Ngọc Thạch, Trần Văn Tuyên, Phạm Biểu Tâm, Trần Điền, Cung Giũ Nguyên…

Tuy nhiên vì thời cuộc chính trị và chiến tranh, Hướng đạo Việt Nam bị đình chỉ hoạt động tại miền Bắc Việt Nam vào năm 1954 và rồi toàn bộ Việt Nam vào năm 1975. Ở hải ngoại, Hướng đạo Việt Nam vẫn tiếp tục hoạt động từ khi theo đoàn người di tản đến các trại tạm cư như Vịnh Subic (Philippines), Đảo Guam, Đảo Wake, Trại Pendleton (California), Trại Chaffee (Arkansas).

Châm ngôn chung của Hướng đạo Việt Nam là "Sắp Sẵn", tương ứng với châm ngôn của tổ chức phong trào Hướng Đạo thế giới là “Be Prepared ”, thể hiện tư thế của Hướng đạo sinh luôn sẵn sàng giúp ích, đóng góp vào đời sống cộng đồng, và đối phó với những khó khăn gặp phải.

Huy hiệu Hoa Bách Hợp có phần trên đầu giống kim chỉ hướng của la bàn, với ý nghĩa là người Hướng đạo phải chọn hướng đi cho đúng. Ba cánh hoa tượng trưng cho ba lời hứa Hướng đạo. Sợi dây vòng tròn chỉ sự đoàn kết, anh chị em một nhà. Nút dẹt phía dưới cùng, để nhắc nhở các Hướng đạo sinh mỗi ngày cố gắng làm một việc thiện.

 

Huy hiệu Hướng đạo Việt Nam

 

Kiểu chào “ba ngón tay” một lần nữa được tái hiện trong bộ phim giả tưởng “The Hunger Games” của đạo diễn Gary Ross, chuyển thể dựa trên cuốn tiểu thuyết cùng tên của tác giả Suzanne Collins năm 2012 tại Hoa Kỳ và sau đó phổ biến trên toàn thế giới.

Phim “The Hunger Games” lấy bối cảnh trong tương lai khi Bắc Mỹ bị sụp đổ, suy yếu do hạn hán, nạn đói, hỏa hoạn, và chiến tranh, được thay thế bằng Panem, một đất nước bị chia cắt thành Capitol và 13 quận. Panem từng có 13 quận nhưng Quận thứ 13 đã bị phá hủy hoàn toàn từ khi cuộc nổi loạn xảy ra.

Phim được chính phủ Penem thực hiện với tính cách răn đe người dân có mưu đồ nổi loạn chống lại chính phủ. Trong phim có cảnh một cô bé chết giữa một rừng hoa thương tiếc và mọi người đều giơ “ba ngón tay” chào vĩnh biệt trước ống kính của máy quay.

 

“Chào ba ngón” trong phim “The Hunger Games”

 

Chuyện phim giả tưởng là như vậy nhưng đến tháng 5/2014 biểu tượng “ba ngón tay khép lại” lần đầu tiên xuất hiện ở Thái Lan chỉ vài ngày sau cuộc đảo chính của quân đội. Trước đó, người biểu tình ở Myanmar và Hồng Kông cũng đều sử dụng cách giơ ba ngón tay như một biểu tượng chống độc tài.

 

“Chào Ba Ngón” tại Bangkok, Thái Lan

 

Tối ngày 4/12/2021, Nguyễn Thúc Thùy Tiên chính thức vượt qua hàng loạt người đẹp từ khắp các quốc gia, vùng lãnh thổ để giành ngôi vị cao nhất tại Miss Grand International 2021. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có đại diện đăng quang Hoa hậu Hòa bình quốc tế. 

Ngay sau khi Thùy Tiên đăng quang, một số tờ báo chính thống trong nước đăng tin kèm hình ảnh cô hoa hậu giơ ba ngón tay, nhưng chỉ vài tiếng sau, hình ảnh này được thay bằng những hình ảnh khác.

Điển hình là Báo Sức khỏe và Đời sống với bài viết “3 ngón tay và phần thi ứng xử đẳng cấp khiến sao Việt “nổi da gà” của Thùy Tiên” được rút gọn thành “Phần thi ứng xử đẳng cấp khiến sao Việt "nổi da gà" của Thùy Tiên”. Dĩ nhiên hình ảnh cũng được thay đổi.

 

Hoa hậu Thùy Tiên và kiểu chào bằng ba ngón tay

 

Báo Thanh Niên đã có một cuộc trao đổi ngắn với Bà Teresa Chaivisut , Phó chủ tịch Miss Grand International 2021, về tiêu chí và lý do để quyết định người thắng cuộc tại cuộc thi Hoa hậu Hòa bình quốc tế:

“Sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố 3B gồm Beauty (Vẻ đẹp) - Body (Hình thể) - Brain (Trí tuệ) là tiêu chí của chúng tôi để chọn ra người thắng cuộc… Đó là sự nhất quán của cô ấy giữa phần thể hiện và sự dồi dào năng lượng trong suốt quá trình tham gia… Việc nói được tiếng Thái cũng là một ấn tượng đặc biệt nhưng điều này không bắt buộc vì người đẹp phải có khả năng tiếp cận với người hâm mộ trên toàn thế giới, chứ không chỉ riêng người hâm mộ ở Thái Lan…”

Trang ThailandTV News cho biết, tân Hoa hậu thổ lộ:

"Vài tháng trước, tôi nhận ra tình hình của Thái Lan, những người biểu tình và tranh đấu trong đất nước này… Vì vậy, tôi chỉ muốn giơ ba ngón tay với ý nghĩa của câu tiếng Thái: "Hãy biến thế giới trở thành một nơi tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người".

"Tôi nghĩ những gì xảy ra ở Thái Lan đã cách nay vài tháng, giờ hơi muộn để nói về nó. Vì vậy, tôi muốn nhắn nhủ đến nhiều người hơn nữa hãy cùng nhau giúp đỡ để xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn."

Tuy nhiên, phần thi ứng xử của Thùy Tiên với kiểu chào bằng “ba ngón tay" ủng hộ dân chủ bị Đài Á Châu Tự do cho rằng "bị chính quyền Việt Nam kiểm duyệt, không cho phép báo chí trong nước đăng clip, bình luận, giải thích ý nghĩa hoặc phải gỡ bỏ không lâu sau khi đăng bài".

Về phía chính quyền, thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam, Nguyễn Quang Minh, lên tiếng:

“Đây là cách chào khởi nguồn trong phim Hunter Games, chứ không phải từ phong trào gì ở ngoài đời. Trong phim giả tưởng này, khi người dân tại Bắc Mỹ phải tham gia một trận quyết đấu sinh tử, họ giơ ba ngón tay với hàm ý “cảm ơn”, “ngưỡng mộ” và “tạm biệt”.

 

Nguyễn Thúc Thùy Tiên trong giây phút đăng quang “Miss Grand International 2021”

 

Tóm lại, “kiểu chào 3 ngón” đã xuất hiện cách đây hơn một thế kỷ với Phong trào Hướng đạo nhằm hướng đến việc đào tạo thanh thiếu niên trên toàn thế giới trở thành những con người hoàn thiện với cộng đồng, xã hội.

Gần đây, cũng vẫn kiểu chào đó, đã mang một hình thức biểu lộ sự phản kháng những thế lực độc tài, phi dân chủ. Hình thức chào vẫn là một… nhưng ý nghĩa đã thay đổi theo tình hình.

Chúng ta không biết có nên Buồn hay Vui trước một hành trình kỳ thú của những hiện tượng này?

 

 

***