* Lời giới thiệu: Ông
bạn đồng môn thời Trung học của tôi, Nguyễn Văn Hoa, là người đã gần 40 năm
“lăn lộn” trong nghề “điên nặng” sau khi tốt nghiệp Phú Thọ ở Sài Gòn và hiện định
cư tại Hoa Kỳ. Ông đã về hưu và Tết vừa rồi đã phải đón xuân trong một hoàn cảnh
“không điện, không nước và cũng không Internet” tại Austin, thủ phủ của tiểu
bang Texas! Điện là “nghề của chàng” nên trong một email viết ngày Mùng 10 Tết
Tân Sửu ông vừa “than trời” cũng vừa “than người” về những ngày “điên nặng”. Vì là một kỹ sư điện, ông không chỉ than thở
mà còn có những ý kiến chuyên môn phân tích sự kiện để tìm hiểu vấn đề… Thư hơi
dài nhưng cũng mời các bạn ráng đọc hết (nếu đủ kiên nhẫn)!
***
Sau ngày 23 tháng Chạp đưa ông Táo về trời, tôi khấp khởi mừng thầm vì năm Canh Tý – năm tuổi của tôi – sắp hết mà chưa có điều gì xui xẻo lớn xảy đến. Không dè đến đêm 27 và 28 tháng Chạp, trời Austin (Texas) trở mưa lớn, và nhiệt độ tụt xuống đến 20° Fahrenheit (khoảng 7° Celsius)
[Phải là -7° Celsius, tác giả viết thiếu dấu - . Chú thích của NNC]; và sáng hôm sau, 29 tháng Chạp, khoảng 11 giờ sáng nhà tôi bị cúp điện.
Điện
nhà tôi do thành phố Austin cung cấp dưới cái tên nghe rất kêu là “Austin
Energy.” Nghĩ trong đầu là không bao lâu
sẽ có điện trở lại, vợ chồng tôi hồn nhiên ăn cơm trưa dưới ánh nến (mua dùng
cúng Tết), và rồi kiên nhẫn ăn tối và bực bội cúng giao thừa cũng dưới ánh nến.
Đồng
thời, chúng tôi lạnh cóng vì không có điện thì máy sưởi dùng động cơ điện thổi
hơi ấm ra ngoài không chạy, đành phải mở lò gas nấu ăn lên để giữ ấm một phần
nào. Bước sang năm Tân Sửu lạnh lẽo
trong bóng tối, không có máy sưởi ấm, không có Internet, không ti-vi tin tức,
và cạn pin điện thoại di động, chúng tôi vào giường buổi tối với hai ba lớp quần
áo dày cộm.
Theo lời khuyên của thành phố, để giữ ống nước khỏi đóng băng, chúng tôi để tất cả các vòi nước trong nhà nhỏ giọt suốt ngày đêm. Mấy ngày đầu năm mới, trời Austin lạnh kinh hồn, hai đêm liền nhiệt độ tụt xuống đến 5 và 6°F (khoảng 15°C)
[Phải là -15° Celsius, tác giả viết thiếu dấu - . Chú thích của NNC], và tuyết rơi liên miên chồng chất đến 10–12-inch (khoảng 0.3 m), phủ lấp mái nhà và đường đi.
Ở
Austin, hai điều kiện thời tiết hà khắc này chưa bao giờ xảy ra cùng một lúc. Trong
mấy ngày kế tiếp, nhiệt độ nằm lì dưới nhiệt độ đóng băng 32°F, chúng tôi bị “cầm
tù” vì đường sá đầy tuyết và nước đá, không đi lại được, và chỉ có cách “tử thủ”
và tìm cách sống còn trong nhà mình.
Nhờ
để nước nhỏ giọt, ống nước lạnh từ ống nước chính của thành phố vào nhà không bị
đóng băng, nhưng nhiệt độ quá thấp khiến cho ống nước nóng chạy trong tường từ
máy nước nóng vào nhà kém may mắn hơn, bị đóng băng (và bị vỡ vì nước đóng băng
thì tăng thể tích); vậy là chúng tôi mất nước nóng.
Sau
hơn một tuần mất điện, chúng tôi có điện lại tối mồng 7 Tết. Trước đó hai ngày,
lúc trời ấm lại bình thường, ống nước nóng rã băng và phun nước ào ào từ trong
tường ra ngoài, và chúng tôi phải gọi người khóa nước từ ống dẫn chính của
thành phố và như thế hoàn toàn mất . . . nước.
Hôm
nay, ngày mồng 10 Tết, chúng tôi đang chờ thợ ống nước tới sửa. Từ năm cũ đến
nay, vì lúc đầu thiếu ánh sáng và sau đó thì mất nước, hàng ngày chúng tôi nấu
nước nóng và dùng khăn mặt lau người; đó là phương pháp “tắm khô” tôi từng dùng
thời còn trẻ bỏ nhà đi bụi đời.
Vẫn
cố gắng nấu ăn (vì không thể ra ngoài) nhưng khi rửa chén và nồi niêu soong chảo
phải dùng phương pháp rửa tô của các bà bán bún bò gánh ngày xưa ở Huế: chỉ một
thau nước nhỏ và cái khăn lau mà các bà “rửa” hết tô này sang tô khác suốt
ngày. Ngày nay, chúng tôi “tiến bộ” hơn vì có các cuộn paper towel rất tốt và dễ
dùng. Và phương pháp cổ điển này sẽ còn
được dùng ít nhất là ba, bốn ngày nữa.
Thực
ra, trong tuần lễ “mất điện” đó, điện có trở lại vài ba lần, nhưng lần nào cũng
chập chờn khoảng 10 hay 15 phút rồi biến mất. Lần điện tái xuất giang hồ lâu nhất
là khoảng nửa tiếng đồng hồ trước nửa đêm mồng 4 Tết. Sau đó, tôi nghe tin tức
nói ERCOT (Electric Reliability Council of Texas) lúc đó đã ra lệnh cho Austin
Energy và các công ty điện lực ở Texas cúp điện luân phiên. ERCOT là cơ quan điều hành hệ thống điện và
chỉ huy các công ty điện lực trong tiểu bang.
Cúp
điện luân phiên là một cách giải quyết vấn đề thiếu điện; công ty điện lực chia
vùng phục vụ thành từng khu, cho mỗi khu có điện 45 phút rồi cúp đi, và đóng điện
cung cấp cho khu khác. Không may cuộc cúp điện luân phiên thất bại ê chề và khiến
cho hơn 40 phần trăm khách hàng toàn tiểu bang bị mất điện tuốt luốt.
ERCOT
cho biết, lúc đó nếu không ngưng kịp thời, chỉ trong vòng vài phút hay vài giây
là tai ương xảy đến: toàn thể hệ thống điện Texas sẽ sụp đổ hoàn toàn, và sẽ cần
vài tháng mới có thể phục hồi. Về mặt kỹ thuật, các viên chức có trách nhiệm
trong việc quyết định và thi hành công tác cúp điện luân phiên này xứng đáng được
thưởng huy chương vàng về sự . . . bất tài.
Vì
Sao Nên Nỗi?
Là
một kỹ sư điện hồi hưu, chúng tôi đã từng làm việc gần 40 năm trong ngành điện
lực Hoa Kỳ, trong đó khoảng 13 năm là hội viên của Reliability Assessment
Subcommittee (RAS) là tiểu ban có nhiệm vụ nghiên cứu, tiên liệu, và tìm cách
ngăn ngừa những vụ cúp điện rộng lớn ở Bắc Mỹ, tương tự như vụ cúp điện Texas
trong tuần lễ vừa qua. RAS là một ủy ban
thuộc North American Electric Reliability Council (NERC), NERC là cơ quan tầm Bắc
Mỹ chỉ huy và bao gồm các cơ quan như ERCOT.
Theo
lời yêu cầu của anh bạn trẻ Nguyễn Đình Hiếu đang biên tập và trình bày cho Nguyệt san KBC, chúng tôi ghi lại dưới
đây một số cảm nghĩ tại sao “dân Texas phải
gánh chịu những ngày ‘thảm thương’ như thế.
Lỗi tại ai hay lỗi tại . . . Trời?” (nguyên văn thư của Hiếu).
Lỗi
tại . . . Trời.
Dĩ
nhiên đổ lỗi cho ông Trời, hay “khoa học” hơn là đổ thừa cho hiện tượng “biến đổi khí hậu,” là cách giải thích dễ
dàng và an toàn nhất. Mưa lạnh và tuyết rơi cộng thêm nhiệt độ cực kỳ (nói một
cách tương đối) lạnh giá lúc đầu khiến cho các đường dây tải điện đến khách
hàng bị đứt, khách hàng mất điện. Đồng thời, thời tiết giá lạnh làm cho các cơ
quan điện lực thiếu khả năng cung cấp điện (“thiếu điện”), càng làm cho việc phục
hồi điện cho khách hàng khó khăn và trì trệ.
Nước
mưa và tuyết tan thành nước đọng trên dây truyền điện, gặp lạnh đông thành đá,
và khiến cho dây nặng quá sức, bị đứt ra rơi xuống, và không thể tải điện từ
nhà máy đến người tiêu thụ. Texas lại có rất nhiều cây cối; nước đọng trên lá
và cành cây khiến cành cây trĩu nặng, gãy lìa ra khỏi thân cây, và hoặc là rơi
đè lên nối tắt hoặc là kéo đứt các dây phân phối dẫn điện vào nhà khách hàng. Tóm
lại, dây điện đứt là do thời tiết ông Trời gây ra, người đành ngậm đắng nuốt
cay mà khó có thể làm gì được.
Nhưng
tại sao thiếu điện? Trong một số năm gần đây, do chính sách của chính phủ và
khuynh hướng của quần chúng cổ võ việc bảo vệ môi sinh và ngăn ngừa hiện tượng
sưởi ấm toàn cầu, Texas cũng như nhiều tiểu bang khác đã thiết trí nhiều nhà
máy phát điện dùng năng lượng gió cũng như khai thác triệt để năng lượng mặt trời.
Cả
hai loại “nhiên liệu” tái tạo này có sẵn trong thiên nhiên, người ta chỉ tốn tiền
xây nhà máy và dụng cụ, sau đó dùng “miễn phí.”
Austin Energy lôi cuốn khách hàng tư gia thiết trí các tấm pin quang điện
trên mái nhà để giảm bớt nhu cầu dùng điện, và do đó giảm nhu cầu xây cất nhà
máy phát điện, bằng cách tặng tiền mặt (gọi là “rebate”) cho khách hàng giảm bớt
chi phí.
Thí
dụ, các tấm pin quang điện giá $25,000, Austin Energy có thể tặng cho khách
hàng $10,000 tiền mặt. Khách hàng còn có thể được miễn thuế lợi tức một phần
(40 phần trăm chẳng hạn) của chi phí $15,000 còn lại. Từ các chính trị gia đến
công ty điện lực và khách hàng, ai nấy đều thơ thới hân hoan, vờ quên mất rằng
sẽ có một lúc nào đó gió không thổi và mặt trời không hiện ra, lấy điện đâu ra
để khách hàng dùng và có được những tiện nghi của đời sống văn minh?
“Lúc nào đó” đã xảy ra. Trời mưa
lạnh và tuyết rơi tan thành nước và đông đá trên cánh quạt của các trụ phát điện
dùng năng lượng gió, bão tuyết dữ với gió thổi mạnh có thể bẻ gãy các cánh quạt
này, và các trụ phát điện phải ngưng hoạt động.
Năng
lượng gió trở thành vô dụng. Tuyết và mây mù che khuất mặt trời, dân Texas đành
hôn chia tay với năng lượng mặt trời; nhu cầu dùng điện tưởng là đã giảm nay lại
càng gia tăng hơn vì trời lạnh giá và thiếu ánh sáng mặt trời. Ôi thôi, thế là
anh em ta cùng nhau hô lên là thiếu điện.
Lỗi
tại . . . Người
Theo
ý kiến thô thiển của chúng tôi, đổ lỗi “thiếu điện” cho ông Trời thì quả là lưỡi
không xương nhiều đường lắt léo. Nhà nghiên cứu kế hoạch điện lực luôn luôn tâm
niệm công ty điện lực có “nghĩa vụ phụng
sự” (obligation to serve) khách hàng trong mọi trường hợp. Ở một cửa hàng bách
hóa, nếu khách hàng đến mua một đôi giày mà cửa hàng không có, khách phải ra về
hay tìm mua ở cửa hàng khác. Công ty điện lực không thể làm như thế, bất cứ lúc
nào khách hàng bật đèn lên hay cắm một dụng cụ vào ổ điện, khách mong đợi đèn đỏ
lên hay dụng cụ hoạt động ngay lập tức.
Để
thực hiện sứ mạng của mình, công ty điện lực phân biệt hai loại khả năng của hệ
thống phát điện: Một là “năng lượng” (energy) tương tự lượng kilowatt-giờ công
ty điện lực đọc đồng hồ tính tiền khách hàng tư gia. Hai là “khả năng cung cấp điện” (capability) là
công suất điện có thể cung cấp bất cứ lúc nào khách hàng cần tới.
Trước
đây, khả năng “được công nhận”
(accredited) của các nguồn điện dùng năng lượng tái tạo bị quy là rất thấp. Thí
dụ, căn cứ theo thống kê về hoạt động thực sự của nhà máy phát điện dùng gió,
người ta chỉ công nhận khả năng của chúng khoảng 6-10 phần trăm, và các nguồn
điện mặt trời khoảng 3-5 phần trăm. Ngoài ra, NERC và các cơ quan như ERCOT còn
đòi hỏi mỗi công ty điện lực phải có đủ khả năng cung cấp điện cho khách hàng ở
thời điểm dùng điện cao nhất trong năm, cộng thêm “số dư dự trữ” (reserve margin) thường là 15-18 phần trăm nhu cầu tối
đa của khách hàng. Như thế, dù “có chuyện gì xảy ra,” công ty điện lực
vẫn đủ khả năng đối phó với tình thế bất trắc.
Trong
những năm gần đây, do chính sách của chính phủ, các yếu tố kinh tế, và tâm lý
quần chúng, nguồn điện dùng năng lượng tái tạo trở thành những mặt hàng quý
giá. Khả năng được công nhận của nhà máy
gió được nâng lên đến 60-80 phần trăm, năng lượng mặt trời đến 30-50 phần
trăm.
Song
song với sự “sáng tạo” ra các khả năng cung cấp điện ma, người ta không còn đòi
hỏi công ty điện lực có thêm số dư dự trữ, với lý do các hệ thống điện nối liền
với nhau và có thể giúp đỡ lẫn nhau khi cần. Họ vờ quên mất rằng khi thời tiết
khắc nghiệt xảy đến trong một diện tích rộng lớn như cơn bão lạnh Texas vừa
qua, công ty nào cũng bị ảnh hưởng, cũng bị thiếu điện, và không thể trợ giúp
công ty khác. Không còn tích cốc phòng
cơ, tích y phòng hàn (chứa lúa để ngừa đói, để dành áo phòng khi lạnh) như cái
thuở không mấy xa xưa ấy.
Xem
ra, lý do khiến Texas thiếu điện và nạn cúp điện kéo dài hơn mười ngày là lỗi tại... người. “Người” ở đây có thể hiểu là các chính
trị gia hay các nhà quản trị điện lực ở cấp cao nhất; từ năm, mười, hay mười
lăm năm nay, họ đã dần dần tạo nên những chính sách và đường lối đưa lại hậu quả
chẳng đặng đừng như đã thấy.
Ta
cũng có thể đổ lỗi cho các kỹ sư thiếu khả năng tìm ra bột để khuấy thành hồ. Nhưng
trong một quốc gia dân chủ như Hoa kỳ, trách nhiệm tối hậu là của người
dân. Họ đã bỏ phiếu bầu người lãnh đạo,
đặt viên chức có thẩm quyền vào những chức vụ quyết định, và chấp thuận các
chính sách đề ra. Nếu chưa kể họ đã tận hưởng những lợi lộc phát sinh từ các
chính sách đó.
Tôi
đã thấy rõ và tiên liệu những gì sẽ xảy đến, và dĩ nhiên không đồng ý với những
chủ trương “cấp tiến” đó. Nhưng tôi là
thiểu số. Vì vậy mà phe tôi bị thất cử.
Nguyễn
văn Hoa
Ngày
21 tháng Hai, 2021
***
*
Bài đọc thêm của chủ blog:
"Xứ
Cao Bồi" chìm sâu trong tuyết!
Texas
thường được mệnh danh là “Xứ Cao Bồi”, nơi ngày xưa các chàng chăn bò cưỡi ngựa
giữa những đồng cỏ khô cằn, quanh năm rực nắng. Tôi cũng đã từng ở thành phố
San Antonio, Texas,, không phải là để “chăn bò”, mà là du học vào những năm
1971 – 1973. Trời nóng không thua gì ở Việt Nam!
Ấy
thế mà mùa đông năm nay Texas chìm ngập trong tuyết, và đặc biệt hơn nữa, những
cơn bão tuyết đã quét qua tiểu bang nắng ấm này! Texas năm nay chẳng khác gì xứ
Canada với nhiệt độ xuống đến -19°C. Một hiện tượng chưa từng thấy trong nhiều
thập kỷ vừa qua!
Nhiều
người dân Texas đã phải trải qua những ngày bị cúp điện vì bão tuyết và cuộc sống
bình thường đã bị đảo lộn chưa từng thấy! Hàng triệu cư dân Texas đang sống
trong cái lạnh cắt da, đó là một trải nghiệm mà nhiều người chưa từng trải qua
trong đời!
Có
viết nhiều thế nào đi nữa cũng không thể diễn tả hết Texas mùa đông năm nay…
Chi bằng mời các bạn xem một số hình ảnh chụp từ các thành phố ở Texas. Riêng
tôi, những hình ảnh đó gợi lại những ngày xưa hoàn toàn khác hẳn!
Cầu
chúc mọi khó khăn về thời tiết mau chóng qua đi để Texas trở lại cuộc sống bình
thuờng!
***
Austin, thủ phủ của Texas, trong những ngày băng giá
Dallas - Quạt trần đóng băng
Dallas - Trong toilet
Fredericksburg - Cảnh không giống như Texas ngày nào!
Houston - Bồn phun nước đã bị đóng băng
Houston - Vườn chơi dành cho trẻ em chỉ còn là băng tuyết
Houston - Ngày Lể Valentine trên xa lộ
Bò sừng dài (Texas Longhorn) tại Enchanted Rock State Park
Cảnh có một không hai - Cây xương rồng vốn chỉ quen với sa mạc nay cũng đắm mình trong tuyết
Làm sao để rửa xe đây?
Mèo đùa giỡn trên mặt bể bơi đã đóng băng
Một cách dọn tuyết đầy sáng tạo
Người ta trượt tuyết ngay trên đường phố
Quả trứng cũng bị đóng băng!
Texas Game Wardens tại Cameron đã cứu 141 rùa trên biển
Thậm chí vòi nước cũng đóng băng
Thật khó có thể tưởng tượng đây là Texas
