Năm Dần nói chuyện Cọp

Tiếng Việt ta có rất nhiều từ ngữ để nói về cọp. Trải dài từ Đàng Trong ra đến Đàng Ngoài, con cọp ở Miền Nam còn có những “danh xưng” như hổ, hùm, kễnh… để chỉ loài sinh vật ăn thịt, có vú với bộ lông sọc vằn.

 

Chân dung Cọp

 

Trong “Tự điển tiếng Việt” của Hoàng Phê, người ta thấy có hai từ “kễnh” xuất xứ từ Miền Bắc:

(1) Kễnh là tính từ, nghĩa là “to kềnh, bệ vệ”, chẳng hạn như ăn no “kễnh bụng”;

(2) Kễnh là từ cũ, dùng để gọi con hổ (Ông Kễnh) với hàm ý kiêng nể, e sợ.

 

Cọp được liệt kê là loài có nguy cơ tuyệt chủng trong “Sách Đỏ” kể từ năm 1986. Tính đến năm 2015, quần thể cọp hoang dã trên toàn cầu được ước tính có khoảng từ 3.062 đến 3.948 cá thể trưởng thành, giảm khoảng 100.000 so với đầu thế kỷ 20. 

Cũng vì có bộ lông sọc vằn trông thật “ngầu” cộng thêm với tính hung dữ nên cọp còn có “danh hiệu” Chúa Sơn Lâm khiến người ta khi nói đến thường phải thêm chữ “Ông” để tỏ lòng “tôn kính”, chẳng hạn như Ông Ba Mươi!

 

Tranh sơn dầu “Ông Ba Mươi”

 

Nhưng tại sao lại tôn cọp lên thành Ông Ba Mươi?

Một trong những cách giải thích là do tục lệ tế thần Xương Cuồng vào ngày 30 tháng Chạp hằng năm, có từ thời Văn Lang. Theo sách “Lĩnh Nam Chích Quái”, người Văn Lang gọi Mộc tinh (thần cây cối), là Xương Cuồng, một loài cây trải qua hằng mấy ngàn năm khô héo mà biến thành yêu tinh, có thể giết người, hại vật, biến hóa khôn lường. Dân phải lập đền thờ, hằng năm đến ngày 30 tháng Chạp theo lệ phải mang người sống tới nộp, mới được yên ổn.

Lại có giả thuyết ngày xưa có lệnh ai săn được cọp thì vua thưởng 30 quan tiền, nhưng cũng bắt người đó phải chịu 30 roi để cho vong hồn cọp được thỏa mà không tác quái nữa. Cũng có thuyết cho rằng, lúc Nguyễn Ánh bị nhà Tây Sơn truy bức, hết cả lương thực, may nhờ có thịt thú rừng do hổ tha tới tiếp tế hằng ngày mà thoát chết (!).

Về sau, khi lên ngôi, vua Gia Long ban lệnh lập miếu thờ tại vùng Mô Xoài thuộc tỉnh Bà Rịa để tạ ơn, dân gian thường gọi là miếu Ông Hổ. Tục truyền, vua ban lệnh cấm giết hổ, nếu kẻ nào lỡ tay giết chết thì bị phạt 30 trượng, còn nếu bắt sống thì được thưởng 30 quan tiền. Cũng vì lệ này mà cọp còn được gọi là Ông Ba Mươi.

 

Cọp rình mồi

 

Tại Miền Nam, năm 1875 hãng BGI được thành lập tại Sài Gòn do một sĩ quan hàng hải giải ngũ có tên Victor Larue, từ đó có tên La De. BGI là chữ viết tắt của “Brasseries Glacières d’Indochine” (Hãng bia và nước đá Đông Dương) với biểu tượng hình con cọp.

Đến năm 1954, không còn Đông Dương nữa, nên chữ “Indochine” đổi lại là “Internationales” (Quốc tế). Lúc đầu BGI chủ yếu làm nước đá, sau mấy năm mới sản xuất bia và nước giải khát. Từ đó, người Miền Nam gọi là “Bia Con Cọp” hay “Nước ngọt Con Cọp”.

 

Con cọp BGI thống lãnh thị trường nước giải khát tại Miền Nam trước 1975

 

Dân nhậu đồn đãi bia Con Cọp có vẽ hình trái thơm là loại bia ngon nhất. Tại sao BGI lại tung ra nhãn bia Trái Thơm? Số là năm 1973, BGI muốn thay đổi nhãn bia mới, để đỡ tốn tiền thuê họa sĩ thiết kế ở Pháp như mọi khi nên giao cho họa sĩ quảng cáo trong công ty vẽ.

Cũng là nhãn Con Cọp cũ nhưng vẽ thêm hoa houblons, còn gọi là hốt bố, loại hoa tạo ra vị đắng của bia. Họa sĩ chưa từng nhìn thấy hoa houblon tươi bao giờ, chỉ thấy hoa khô trong hãng nên từ đó tưởng tượng vẽ ra. Thế là hoa hốt bố trở thành… trái thơm lại trông giống như giây leo!

Đem qua nhà máy thủy tinh Khánh Hội đặt in trên 100.000 vỏ chai, mang về nhà máy Chợ Lớn, mấy kỹ sư trong xưởng bia mới cười rần rần vì vẽ sai, thế là thôi không in tiếp nữa. 100.000 chai đã lỡ in không lẽ bỏ nên số chai này được phân công bỏ chen vào các két bia mỗi két một chai để phân tán ra.

Có 2 loại bia con cọp: (1) bia chai lớn có cái đầu con cọp và để nhãn hiệu Bière Larue, (2) bia 33, độ rượu nhiều hơn, vị uống đậm đà hơn, vô chai nhỏ nên thường gọi là Bia Băm Ba. Thế là Bia Con Cọp trở thành… “Ông Ba Mươi + 3”!

 

Bia Con cọp có hình hoa houblon được vẽ thành... trái thơm

 

Cọp cũng đi vào thơ phú với bài “Nhớ rừng” của Thế Lữ viết vào năm 1936 để tặng Nguyễn Tường Tam (1906-1963), bút hiệu Nhất Linh, thủ lãnh Tự lực Văn đoàn. Mượn lời con hổ ở vườn bách thú, Thế Lữ viết:

 

“Gặm một khối căm hờn trong cũi sắt,

Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua.

Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ,

Giương mắt bé riễu oai linh rừng thẳm

Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm

Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi.

Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi,

Với cặp báo chuồng bên vô tư lự...

...

“Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ!

Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị,

Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa

Nơi ta không còn được thấy bao giờ!

Có biết chăng trong những ngày ngao ngán

Ta đang theo giấc mộng ngàn to lớn

Để hồn ta phảng phất được gần ngươi

Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!

 

Hổ nhớ rừng của Thế Lữ viết vào năm 1936 để tặng Nhất Linh

 

“Võ Tòng đả hổ” cũng đi vào văn hóa qua tác phẩm “Thủy Hử” của nhà văn Thi Nại Am được lấy cảm hứng từ một nhân vật có thật trong lịch sử Trung Quốc. Trong truyện, tác giả muốn lột tả một sức mạnh phi thường của Võ Tòng thông qua việc nhân vật này đánh chết hổ bằng tay không:

"Võ Tòng vội giật lùi lại khoảng hai mươi thước, khi ấy hai chân trước của cọp ta nằm xoài xuống đất ở trước mặt, chàng vung hai tay ra nắm lấy bờm con hổ mà đè xuống. Hổ ta hết sức cựa quậy, Võ Tòng đánh tới tấp. Hổ tức mình gầm thét, hai chân sau cào xuống mặt đất, làm cho đống đất đằng sau lõm xuống như vũng sâu.

“Mãi sau hổ ta mệt nhoài không còn hơi sức nào cự lại được, Võ Tòng liền tay trái giữ chặt lấy bờm ấn xuống đất, rồi rút tay phải ra mà giơ những nắm đấm như sắt, đánh luôn cho năm bảy mươi quả đấm nữa. Hổ ta bị đấm một lúc, vọt máu tươi ra khắp cả mồm mũi và hai mắt, rồi chỉ thở hồng hộc, mà lử đi không cựa quậy được".

 

Võ Tòng tay không... đả hổ

 

Lai nói sang chuyện “Hổ phù” tức là phù hiệu đầu cọp của quân đội VNCH ngày xưa. Trong những đơn vị nổi tiếng của Biệt Động Quân, chúng ta phải nói tới Tiểu Đoàn 42 “Cọp Ba Đầu Rằn” với vị Tiểu Đoàn Trưởng lừng danh, Thiếu Tá Lưu Trọng Kiệt, và Tiểu Đoàn 44 “Cọp Đen” với Thiếu Tá Nguyễn Văn Dần cùng huyền thoại “Nữ Hổ Tướng Hồ Thị Quế”.

“Cọp Ba Đầu Rằn”, KBC 4533, được thành lập vào tháng 2/1966 gồm bốn đại đội Biệt Động Quân được gom lại để thành lập Tiểu Đoàn 42. Với tinh thần dũng mãnh, cộng thêm với bộ quân phục mầu áo hoa rừng, chiếc nón sắt sơn rằn ri với đầu con đen thui, cặp mắt đỏ rực sáng quắc trên nền ngôi sao trắng toát, đã làm cho người chiến binh có một dáng vẻ oai hùng, đáng nể và đáng sợ.

 

Huy hiệu “Cọp Ba Đầu Rằn” của Tiểu đoàn 42 Biệt Động Quân

 

Trong binh pháp, để tách kẻ mạnh khỏi môi trường thuận lợi, dễ bề tiêu diệt, người ta thường áp dụng kế “Điệu hổ ly sơn” nghĩa là dụ hổ khỏi núi vốn là nơi chúng hùng cứ. Khi đó thì “Mãnh hổ nan địch quần hồ”, một con cọp dũng mãnh là thế nhưng làm sau chống lại được cả bầy hồ, cáo. 

Hổ sống trong hang nên muốn bắt được cọp con thì phải vào hang cọp. Người xưa thường mói “Bất nhập hổ huyệt, nan đắc hổ tử”. Ấy thế mà “Bà Chúa Thơ Nôm” Hồ Xuân Hương (1772-1822) lại cảnh báo những ông muốn đi “bắt cọp” rằng chớ đụng đến “hang hùm”... đụng vào thì chỉ có chết!

 

“Anh đồ tỉnh, anh đồ say

Sao anh ghẹo nguyệt giữa ban ngày

Này này chị bảo cho mà biết

Chốn ấy hang hùm chớ mó tay!”

 

Trong tập “Thơ Nôm truyền tụng” có nghi vấn là bài thơ Chiêu Hổ nói trên có thể là của tác giả mang một cái tên cũng có liên quan đến... con cọp. Đó là nhà thơ Phạm Đình Hổ (1768-1839) với giọng điệu mỉa mai, hài hước không kém gì Hồ Xuân Hương! Cho đến bây giờ, người ta đành xếp Chiêu Hổ là một nhân vật hư cấu trong văn học dân gian!

 

Cọp tắm suối

 

Người phụ nữ thường yểu điệu, nhất là trong việc ăn uống, đến nỗi một cọng giá cũng cắn làm đôi nên mới có câu ví "Nam thực như hổ, nữ thực như miêu". Mèo và cọp cũng là “những con tương cận” nhưng lại khác nhau về vóc dáng cũng như tính tình.

Ngày nay có phần hơi khác, có một số các bà các cô phải nói là... “ăn như voi” chứ không phải như mèo! (Người viết thành thật xin lỗi về nhận xét này!). Phụ nữ Thái Lan hiền lành là thế mà sao tiếng Anh lại gọi là “Thai Girl” nghe phát âm sao giống “Tiger”… dữ dằn như con cọp cái.

Tục ngữ ta có câu “Cọp Khánh Hòa, ma Bình Thuận” để chỉ hai thứ rất đáng sợ ở Việt Nam, nhưng lại có thứ dữ hơn cọp một bậc, đó là sư tử ở tỉnh Hà Đông bên Tàu, vốn nổi tiếng về ghen tương… chứ không phải là “Hà Đông bên hông Hà Nội”. Việt Nam ta chỉ có “Công tử Hà Đông” là bút hiệu của nhà văn Hoàng Hải Thủy mà thôi!

 

“Mày dám cãi bà hả?”

 

Theo Âm lịch, giờ Dần là giờ sớm sủa trong ngày. Con gái có lứa, có thì, cũng như một năm chỉ có ba tháng xuân, một ngày sớm sủa bắt đầu vào giờ Dần… và đó cũng là ý nghĩa của hai câu ca dao khuyên các cô sớm lấy chồng:

 

“Một năm là mấy tháng xuân

Một ngày là mấy giờ Dần sớm mai”

 

Giờ Dần tức là giờ của cọp kéo dài từ 3 đến 4 giờ sáng. Từ giờ Dần sang giờ Dậu là lâu lắm, tính ra là cách nhau tới bẩy tiếng. Những người lề mề, chậm rịt, kéo dài công việc thường bị ví như là “từ giờ Dần sang giờ Dậu”. Trẻ con ăn chậm thường bị mẹ mắng là ăn có một bát cơm mà suốt từ giờ Dần sang giờ Dậu cũng chưa xong!

Cọp không thích khỉ, không thích rắn và rất ghét lợn. Bốn con này gặp nhau là chỉ có đánh nhau, trong tử vi có nói đến “tứ hành xung”: Dần, Thân, Tị, Hợi. Những người cầm tinh 4 con thú này không nên lấy nhau làm chồng hay làm vợ! Nhất là phụ nữ tuổi Dần thường cao số vì... dữ như cọp.

 

Khi cọp cái lên… Ngôi Hậu!

 

Kho tàng ngôn ngữ của ta có rất nhiều ca dao, tục ngữ. Chẳng hạn như:

- “Hổ phụ sinh hổ tử” (cha hổ sinh con hổ)

- “Kí ca kí cóp cho cọp nó tha” là những người dành dụm, tích trữ nhưng để kẻ khác cuỗm mất

- “Miệng hùm gan sứa” là kẻ nói miệng thì mạnh bạo, nhưng thực chất thì nhút nhát.

- “Râu hùm hàm én” là diện mạo oai phong tựa Từ Hải trong Truyện Kiều.

- “Hùm chết để da, người ta chết để tiếng” là những giá trị mà một con người để lại sau khi qua đời.

- “Vuốt râu hùm” là việc làm táo bạo, liều lĩnh với người có có uy lực hoặc thế lực mạnh hơn mình gấp bội

 

Râu hùm thật nhiều nhưng chẳng ai dám vuốt!

 

Người Tàu cho rằng “kị hổ nan hạ” nghĩa là cưỡi hổ thì khó xuống trong khi đó người Phương Tây cũng có một câu rất giống, “He who rides a tiger is afraid to dismount”, nghĩa là người đã lỡ “cưỡi lưng cọp” thì sợ không dám xuống.  Nếu có xuống thì chắc chắn sẽ bị... cọp vồ.

“Hổ cốt” là xương hổ, dùng để nấu cao hay ngâm rượu. “Hổ cứ” là chỗ cọp ngồi, theo phong thủy thì đó là địa thế hiểm yếu. Hoàng Hoa Thám (1836-1913) ngày xưa trong việc chống Pháp được gọi là “Hùm Xám Yên Thế” là vì ông lập chiến khu tại Yên Thế để chống Thực dân.

 

Gia đình cọp

 

Cọp sống ở rừng nhưng đôi khi cũng đến các tiệm sách hay quầy báo để đọc sách báo… nhưng không mua! Giống cọp này có tính đọc cọp sách báo nên không được các nhà văn, nhà báo ủng hộ!

Giống cọp còn “lai” một giống thú khác là con dê để thành “cọp dê” mượn từ tiếng Pháp “copier”. Trong các lớp học thỉnh thoảng cũng có giống thú này xuất hiện, chuyên môn “cọp bài” của người ngồi bên cạnh. Còn các chú học trò đi “coi hát cọp” là lén lén đi theo người lớn coi “lậu”, không tốn tiền mua vé…

 

Yêu thương

 

Trước khi kết thúc, mời các bạn nghe một câu chuyện vui. Hồi Pháp thuộc, chú bếp hay chú “sốp-phơ” (tài xế) thường biết ít từ ngữ tiếng Pháp nên có thể dài dòng văn tự với ông chủ người Pháp:

“Tí ti giôn, tí ti noa, lủy xực me-xừ, lủy xực cả moi”. 

Diễn nôm câu này là: “Một chút “màu vàng” (jaune), một chút “màu đen” (noir), nó ăn thịt “ông” (monsieur), nó ăn thịt cả “tôi” (moi)”.

Đó chính là con cọp mà chúng ta đang dần dần bước vào năm mới Nhâm Dần mà nó… cầm tinh.

Xin chúc bạn bè gần xa một năm Nhâm Dần Bình an & Hạnh phúc hơn hẳn năm Quý Sửu chậm lụt vì bị mắc dịch Covid-19! 

Chúng ta tin tưởng và hy vọng “Ông Ba Mươi” sẽ rình và nhai xương con virus Corona một cách dễ dàng chứ không hiền lành như anh trâu !!! 

 

Bầy cọp đòn mừng năm mới Nhâm Dần 2022... nhiều người nói đùa chắc dính F0 nên vẻ mặt cọp buồn hiu 

***

--> Read more..

Nhìn lại 2021… và hướng tới 2022

2021 là năm thứ ba của “Đại dịch Virus Corona 2019”, còn được biết đến qua cái tên quen thuộc “Covid-19”, với những hậu quả ngày càng khốc liệt hơn! Được phát hiện vào cuối năm 2019 và đến cuối năm 2021 một biến thể mới của Corona mang tên Omicron, nâng con số tử vong toàn cầu vượt ngưỡng 5 triệu sinh mạng.

Những ca Omicron đầu tiên được phát hiện tại Nam Phi vào cuối tháng 11/2021 và hiện là mối đe dọa toàn cầu. Bác sĩ Anthony Fauci, cố vấn y tế của Tổng thống Biden, tiên đoán biến thể này sẽ đạt đến đỉnh điểm của mối nguy hại vào cuối tháng 1/2022 tại Hoa Kỳ. 

(Tham khảo thêm bài viết “Delta, Omicron… và tiếp theo là gì đây?” tại https://chinhhoiuc.blogspot.com/2021/12/delta-omicron-va-tiep-theo-la-gi-ay.html)

Vaccine là đề tài luôn đi kèm với Covid-19 vì cho đến nay nhân loại chỉ trông chờ vào việc tiêm chủng để phòng chống cơn đại dịch quái ác này. Cuối năm 2021, con số người trưởng thành được tiêm chủng tăng cao và người ta đang thực hiện việc tiêm chủng với trẻ con từ 5 tuổi trở lên.

Cuộc chiến với “kẻ thù dấu mặt” vẫn diễn ra hàng ngày trên khắp hành tinh mà vẫn chưa thấy bóng của “điểm dừng”. Trong khi chờ đợi một kết cuộc cuối cùng, người ta chỉ biết cầu nguyện. Riêng đối với người Việt, hy vọng 2022 sẽ là năm con virus Corona sẽ bị con cọp Nhâm Dần... nhai ngấu nghiến.

Tranh vui – “Bữa tiệc ly” 2020 trở thành “Tiệc cách ly” 2021 (hình trên Fb Antonio Giorgio)

Tại Việt Nam, vụ “lùm xùm” của Công ty Việt Á về bộ test kit Covid-19 vào cuối năm 2021 khiến cộng đồng mạng phải quan tâm. Sản phẩm của Việt Á không được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận nhưng lại được cơ quan chức năng trong nước chấp nhận khiến bộ test này trở thành “độc quyền” và “giá được thổi” lên rất cao.

Hầu hết các tỉnh thành đều là “khách hàng” thông qua các cuộc đấu thầu “có lại quả”, đạt doanh thu gần 4.000 tỉ đồng với giá bán được thổi tới 470.000 đồng/kit qua việc nâng khống giá thiết bị và chi phí nguyên vật liệu sản xuất. Trong khi đó người sử dụng bị “móc túi” và thậm chí còn trở thành “nạn nhân” về vấn đề sức khỏe.

Bộ Test Kit của Công ty Việt Á

Thiên tai thường đi kèm với dịch họa và năm 2021 cũng không phải là ngoại lệ, các trận bão lụt, lốc xoáy, lở đất không ngừng xảy ra trên khắp hành tinh. Tháng 2/2021, tiểu bang Texas đã hứng chịu cơn cuồng nộ của thiên nhiên với tuyết giá, mưa đá ảnh hưởng đến việc cung cấp điện nước cho hàng triệu người trong đó có hơn 200 người thiệt mạng. 

(Tham khảo thêm bài viết “Chuyện "Điên Nặng" ở Texas: Vì Đâu Nên Nỗi?” tại https://chinhhoiuc.blogspot.com/2021/02/chuyen-ien-nang-o-texas-vi-au-nen-noi.html)

Đáng kể nhất vào tháng 8/2021 một trận động đất 7,2 độ Richter đã xảy ra tại phía Tây Nam Haiti tiếp theo sau là cơn lũ quét khiến hơn 2.200 người bị thương và thiệt mạng.

Tại Việt Nam, cơn bão số 9 trong năm 2021, với tên quốc tế là Rai, đã đi vào Biển Đông ngày 17/12, vị trí tâm bão nằm vào phía Đông Bắc đảo Palawan (Philippines) với sức gió cấp 14 (150-165km/giờ), giật cấp 17. Cơn bão Rai được coi là mạnh nhất trong năm 2021 nhưng may mắn bão đã suy yếu dần khi tiến vào đất liền tại khu vực Miền Trung.

Cơn bão Ida tại New Orleans

Tình hình chính trị tại Mỹ trở nên rối ren vào ngày 6/1/2021, một đám đông ủng hộ Donal Trump trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2020 đã tràn ngập Điện Capitol để phản đối các dân biểu đã thông qua việc thừa nhận kết quả thắng cử của Joe Biden. Năm người thiệt mạng và Trump đã bị “buộc tội” (impeach) và sau đó được tha bổng, hơn 600 người bạo động đã bị xét xử.

Người biểu tình tấn côg Điện Capitol ngày 6/1/2021

Tổng thống Joe Biden chính thức nhậm chức ngày 20/01/2021, đây là Tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ. Một trong những quyết định đầu tiên của Biden là nước Mỹ sẽ quay trở lại với Hiệp ước tiết giảm hiệu ứng khí nhà kính nhằm góp phần thay đổi khí hậu toàn cầu. Hiệp ước này đã được gần 200 quốc gia ủng hộ từ năm 2015 nhưng chính phủ tiền nhiệm của ông Donald Trump đã quyết định rút lui.

Hoa Kỳ tái tham gia Hiệp ước ngăn chặn sự thay đổi khí hậu

Cuộc chiến tại Afghanistan là hậu quả của cuộc tấn công khủng bố vào nước Mỹ ngày 11/09/2001. Đây là cuốc chiến lâu dài nhất trong lịch sử của Hoa Kỳ, kéo dài suốt hai thập kỷ trong suốt 4 nhiệm kỳ của tổng thống với hàng ngàn quân nhân tử vong và tốn kém khoảng hai ngàn tỷ đô la ($2 trillion).

Đêm 30/8/2021, chuyến bay cuối cùng của chiếc vận tải cơ quân sự C-17 đã cất cánh rời sân bay quốc tế Hamid Karzai ở thủ đô Kabul của Afghanistan. Điều này đồng nghĩa với việc rút quân kết thúc sớm hơn một ngày so với thời hạn ngày 31/8 mà Tổng thống Joe Biden đặt ra để chấm dứt chiến tranh tại đây.

Binh lính Mỹ lên máy bay rời thủ đô Kabul của Afghanistan ngày 30/08/2021

Trên chính trường thế giới, năm 2021 cũng là năm có nhiều biến động. Ngày 1/2/2021 bà Aung San Suu Kyi của Myanmar đã bị lực lượng đảo chính lật đổ. Tháng 4/2021, ông Raul Castro chấm dứt thời kỳ cầm quyền tại Cuba, ông là em trai của Fidel Castro. Tại Đức, ngày 2/12/2021, bà Angela Merkel cũng giã từ chính trường với chức vụ Thủ tướng Đức, đảm nhiệm từ năm 2005 đến năm 2021.

Hoàng tế Philip, phu quân của Nữ hoàng Anh Elizabeth II trong suốt 73 năm đã qua đời ngày 9/4/2021, hưởng thọ 99 tuổi [3]. Tướng bốn sao, Colin Powell, người da màu đầu tiên giữ chức vụ Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ, đã qua đời ngày 18/10/2021 vì những biến chứng Covid, hưởng thọ 84 tuổi. 

(Tham khảo thêm bài viết “Vĩnh biệt Hoàng tế Philip” tại https://chinhhoiuc.blogspot.com/2021/04/vinh-biet-hoang-te-philip.html)

Trên lãnh vực thể thao, 2021 là năm cũng gặp không ít những biến cố. Summer Olympics Tokyo 2020 đã bị dời sang năm 2021 trong tình hình Covid-19. Các cuộc tranh tài vẫn được diễn ra từ ngày 23/7 đến ngày 8/8/2021 tại Tokyo, Nhật Bản, mặc dù không có sự hiện diện của khán giả. 

(Tham khảo thêm bài viết “2020 Tokyo Olympics: Những khoảnh khắc đáng nhớ” tại https://chinhhoiuc.blogspot.com/2021/08/2020-tokyo-olympics-nhung-khoanh-khac.html)

Mặt khác, Thế vận hội Mùa đông 2022 từ ngày 4 đến ngày 20/02/2022 sẽ có nguy cơ bị một số quốc gia Phương Tây “tẩy chay ngoại giao”. Đây là một hình thức phản đối “mềm”, nghĩa là không cử các quan chức chính phủ đến dự Olympic Bắc Kinh, nhưng vẫn để cho các vận động viên thể thao đến thi đấu.

“Tẩy chay ngoại giao” khác với hình thức tẩy chay hoàn toàn, tức là cấm toàn bộ việc tham gia của các lực sĩ. Điều này đã từng xẩy ra với hai kỳ Thế Vận Hội Mùa Hè Moscow năm 1980 bị Mỹ tẩy chay, và Los Angeles năm 1984, do Liên Xô trả đũa.

Beijing 2022 có nguy cơ bị tẩy chay ngoại giao

Về túc cầu, 3 năm sau ngày đăng quang Giải vô địch bóng đá Đông Nam Á 2018 (AFF Cup), ngày 26/12/2021 đội tuyển Việt Nam đã sớm dừng bước ở bán kết từ hai lượt trận gặp đối thủ Thái Lan. Hai đội bóng vào chung kết giải năm 2021 là Thái Lan và Indonesia.

Tiếp đến là chuyện “trong nhà” của Facebook. Trong năm 2021, mạng xã hội lớn nhất hành tinh đang cố gắng ngăn ngừa những điều mà họ gọi là “thông tin không đúng sự thật” và hạn chế “những tuyên bố mang tính cách thù hận”. Mark Zuckerberg, Giám đốc Điều hành Facebook, công bố tên mới “Công ty Meta”, ngày 28/10/2021:

“Meta đang giúp xây dựng metaverse, một nơi mà chúng ta sẽ giải trí và kết nối trong không gian 3D. Chào mừng đến với chương tiếp theo của kết nối xã hội. Tên của các ứng dụng mà chúng tôi xây dựng — Facebook, Instagram, Messenger và WhatsApp — sẽ được giữ nguyên”.

Mark Zuckerberg - Người sáng lập kiêm Giám đốc Điều hành Meta

Cũng chuyện mạng xã hội nhưng tại Việt Nam. Năm 2021 bỗng dưng xuất hiện một nhân vật nữ đã làm mưa làm gió suốt 9 tháng cuối năm. Bà livestream hầu như hàng ngày để chửi rủa những người không cùng ý với mình. Đối tượng để công kích thuộc rất nhiều thành phần trong xã hội, từ lương y, nghệ sĩ đến nhà báo, luật sư...

Vẫn biết mọi người đều bình đẳng trên mạng xã hội nhưng hình thức diễn đạt bằng những ngôn từ chợ búa, vô học thức khiến người nghe phải nhăn mày, khó chịu. Đó là chưa nói đến tầm ảnh hưởng đến lớp trẻ khi nghe và bắt chước làm theo, nói theo những điều học được trên mạng!

Sự xuất hiện của nhân vật này đã khiến cho xã hội Việt Nam bị phân hóa giữa hai thái cực tương phản nhau, ngay cả trong cùng một gia đình cũng có thể có phe “pro” và “con” chứ chưa nói gì đến ngoài xã hội. Nhiều người coi đây là “quốc nạn” khi đất nước phải đương đầu với hiện tượng này trong năm 2021! 

(Tham khảo thêm bài viết “Tức cảnh… làm thơ!” tại https://chinhhoiuc.blogspot.com/2021/05/tuc-canh-lam-tho.html)

Người trong cuộc mới hiểu người trong kẹt” - CEO Phương Hằng

Khi nhìn về 2022, người ta không thể không hy vọng một điều kỳ diệu sẽ xảy ra trong tương lai về những chuyến bay vũ trụ! Công ty SpaceX của tỷ phú Elon Musk đã phóng lên không gian 2 sứ mạng thám hiểm trong đó có 4 người không phải là phi hành gia. Tháng 9/2021 những “du khách không gian” này đã bay theo quỹ đạo của trái đất trong một chuyến đi kéo dài 3 ngày!

Một tháng sau đó, công ty Blue Origin của cựu Giám đốc Điều hành Amazon, Jeff Bezos, đã phóng lên không gian 4 nhân vật cũng không phải là phi hành gia, trong đó có William Shatner (90 tuổi), diễn viên bộ phim mà trước 1975 trẻ con Miền Nam thường gọi là “Tai Lừa” (Star Trek) chiếu trên TV của quân đội Mỹ tại Việt Nam!

Phim “Star Trek” (Lỗ tai lừa)

Bất kể những chuyện “buồn nhiều hơn vui” trong năm 2021, chúng ta hãy nhìn về tương lai sáng sủa hơn của những năm kế tiếp với hy vọng những điều tốt đẹp hơn.

Ngày hôm qua chỉ là cảnh mộng, và ngày mai chỉ là một giấc mơ. Nhưng ngày hôm nay sống tốt sẽ khiến mỗi ngày qua là giấc mơ hạnh phúc, và mỗi ngày mai là giấc mơ của hy vọng.

***

--> Read more..

Thú đau thương… và hơn thế nữa!

Là một trong những người tiên phong của Phong trào Thơ mới, những bài thơ của Lưu Trọng Lư là tiếng lòng thổn thức đã góp phần khẳng định vị thế của Thơ mới. Người ta biết nhiều về Lưu Trọng Lư với hình ảnh “con nai vàng ngơ ngác”...


“Em không nghe mùa thu

Dưới trăng mờ thổn thức?

Em không nghe rạo rực

Hình ảnh kẻ chinh phu

Trong lòng người cô phụ?

Em không nghe rừng thu,

Lá thu kêu xào xạc,

Con nai vàng ngơ ngác

Đạp lên lá vàng khô?”

(Tiếng thu)

Trong tập thơ “Tiếng thu” của Lưu Trọng Lư (1911-1991), gồm 52 bài và được xuất bản năm 1939, người ta còn chú ý đến bài “Thú đau thương” có thể vì lần đầu tiên trong lịch sử văn thơ Việt Nam một thi sĩ đã dùng một “cụm từ” lạ lẫm: đau thương cũng là một cái thú!

“Tình đã len trong màu nắng mới,

Lòng anh buồn vời vợi, em ơi!

Niềm yêu rung động đôi môi

Tình đầy khôn lựa được lời thắm tươi.

Đã héo lắm nụ cười trong mộng

Đã mờ mờ lắm, bóng thân yêu,

Đã lam tím cả cánh chiều

Trong hồn lặng đã hiu hiu mộng tàn.

Xin để gối nằm im chỗ cũ,

Hãy lịm người trong thú đau thương,

Giờ đây ta đốt nén hương

Trên tay ta buộc dải tang cho tình.

(Thú đau thương – Lưu Trọng Lư)

Lưu Trọng Lư (1911-1991)

Thơ Lưu Trọng Lư thật thà, bộc trực như bản tính của của người Quảng Bình. Ông cũng có cái lý của mình khi xem những trạng thái của tâm hồn như Đau đớn, Buồn tủi hay Sầu thảm cũng là một “cái thú”.

Cũng nhờ những giây phút “lịm người trong thú đau thương” ấy mà thi sĩ đã viết ra những vần thơ tuyệt diệu làm lay động trái tim người đọc.

Chân dung Lưu Trọng Lư

Từ lâu trên thế giới, những nhà phân tâm học hay nói cụ thể hơn, những bác sĩ nghiên cứu về “tình dục”, đã dành thời gian và công sức để nghiên cứu, tìm hiểu cặn kẽ về những hiện tượng đặc thù về tính dục của con người.

Sigmund Freud (1856 –1939) là một bác sĩ về thần kinh và là nhà tâm lý học người Áo. Ông là người đặt nền móng và phát triển học thuyết phân tâm học. Cho đến ngày nay, mặc dù lý thuyết phân tâm học của ông còn gây nhiều tranh cãi nhưng cũng phải thừa nhận rằng ông là một nhà tư tưởng có ảnh hưởng lớn trong thế kỷ XX.

Sigmund Freud (1856 –1939)

Chúng ta có những thuật ngữ để chỉ những “biến thể trong tình dục” như “sadism” (bạo dâm), người bị bệnh này lại thích gây đau đớn về thể xác cho người tình yêu dấu. Người bạo dâm (sadist) chỉ tìm thấy “hạnh phúc” khi người tình của mình bị hành hạ.

Trong khi ngược lại, “masochism” (tạm dịch là “khổ dâm”) lại là hiện tượng người ta chỉ tìm thấy sự thỏa mãn qua việc bị người tình hành hạ! Coi đó là “niềm vui” khi bị trải qua những hành hạ cả về tinh thần lẫn thể xác từ người yêu dấu.

Thuật ngữ “sadism” được đặt tên theo Donatien Alphonse François (1740 – 1814), hay còn gọi là “Marquis de Sade” (Hầu tước Sade). Ông là nhà quý tộc, nhà văn và nhà cách mạng người Pháp với các tác phẩm bao gồm nhiều thể loại, từ tiểu thuyết, truyện ngắn đến kịch... mang tính khổ dâm và bạo dâm.

Truyện của ông mô tả những cảnh tình dục mang tính tàn bạo trong đó nhân vật bị tra tấn, hành hạ đau đớn; đặc biệt lồng ghép nội dung khiêu dâm với các chủ đề triết lý, xã hội, đả kích nhà thờ.

Ông theo chủ nghĩa tự do quá khích: con người không bị ràng buộc bởi các phạm trù đạo đức, luân lý hay tôn giáo. Trong những năm cuối đời, ông bị chính quyền bắt giam nhiều lần và bị giữ trong nhà thương tâm thần cho đến khi mất.

Những tác phẩm của ông, vốn bị cấm đoán, kiểm duyệt trong suốt thế kỷ 19, đã được nghiên cứu, phục hồi bởi công chúng vào thế kỷ 20. Phong trào Siêu thực đầu thế kỷ 20 từng coi Sade là một trong những người tiên phong trên “mặt trận bạo dâm”.

Chân dung Donatien Alphonse François de Sade (1740-1814)

“Masochism” bắt nguồn từ tên của một văn sĩ người Áo, Sacher Masoch (1836-1895). Trong các tác phẩm của mình, ông đã mô tả các hoạt động tình dục không bình thường mang đặc điểm của hành vi khổ dâm, do vậy mà về sau người ta đã lấy tên ông để đặt tên cho hội chứng này.

Có những phụ nữ và cả nam giới chỉ cảm thấy “sung sướng” khi bị người tình dùng roi “đánh đòn” hay thậm chí hạ bộ còn bị vùi dập dã man. Tuy nhiên, họ tìm thấy trong các hành động đó một sự “thỏa mãn tột cùng”.

Sacher Masoch (1836-1895)

Dĩ nhiên “sadism” hay “masochism” đều là những hình thức quan hệ tình dục có tính chất bất thường hay nói khác đi thuộc nhóm “biến thái về tình dục, vật chất”. Nếu so với “thú đau thương” của Lưu Trọng Lư chỉ thuần túy là những “niềm vui” về tinh thần mang nhiều thi vị.

***

--> Read more..

… And she has finally made it!

Nhìn cháu ngoại ngồi bên laptop học online tôi không khỏi chạnh lòng thương cho số phận long đong của cháu. Mang tiếng là hồ sơ nhập học tại Úc đã hoàn tất, visa nhập cảnh cũng đã xong xuôi… nhưng cháu vẫn hàng ngày ngồi học online tại Việt Nam chỉ vì con virus Corona quái ác đã chặn bước tiến thân của một cô sinh viên mới chập chững bước vào đời!

Bốn năm trước, chị hai của cháu đã “thuận buồm xuôi gió” trong việc đến nước Úc du học bao nhiêu thì đến lượt cháu là cả một đoạn đường đầy trắc trở do bệnh dịch gây nên bấy nhiêu. Hằng ngày mọi người trong gia đình chỉ biết theo dõi tin tức chờ ngày nước Úc “mở cửa”.

Vé máy bay của cháu cũng thay đổi xoành xoạch, lúc thì có tin nước Úc chấm dứt lockdown vào cuối tháng 10, rồi biến thể Omicron ập đến lại phải… đóng cửa. Đến giữa tháng 12 lại có tin vui “mở cửa” và vé máy bay của cháu lại được đổi sang ngày Thứ Ba, 21/12/2021 vì hàng tuần chỉ có một chuyến Sài Gòn – Melbourne.

Ngày này cũng là ngày tôi đi chích ngừa Covid-19 mũi thứ 3 vào buổi chiều nên không thể đưa tiễn cháu tại phi trường Tân Sơn Nhất vào buổi tối cùng ngày! Thôi, thế cũng đủ gọi là vui lắm rồi… nhưng đâu đó cũng có một nỗi buồn cho riêng cháu: đi xa mà chỉ có bố mẹ đưa tiễn tại phi trường!  

Xét cho cùng, qua bao gian nan, trắc trở cháu vẫn còn may mắn đến Melbourne trong vòng tay rộng mở của dì, bác và chị hai đang chờ đón.

Bố của cháu không phải là thi sĩ nhưng cũng có một bài thơ “cấp tốc” viết ngày hôm nay: 

“Trải qua ngày tháng thăng trầm.

Chị em hội ngộ tại nơi xứ người.

Cùng nhau san sẻ buồn vui.

Chị thì tốt nghiệp em thì còn đi.

 

“Gian nan phía trước còn dài.

Chị hai bên cạnh chắc là em vui.

Bước chân khập khiễng qua đây.

Nhờ bàn tay giúp chị hai của mình.

 

“Bé Trân hãy cố nhé con.

Sớm ngày hoà nhập cộng đồng bên kia.

Ba tin con gái một điều.

Thành công việc học là đều ba mong.

Việt Nam đất hẹp người đông.

Chi bằng nước Úc, một châu diệu kỳ.

 

“Hôm qua là buổi chia tay.

Rưng rưng nước mắt tạm thời xa con.

Vui lên con gái mẹ Huyền.

Tạm thời quên lãng những đều không vui.

Tập trung hướng tới tương lai.

Một ngày rộng mở đón con trưởng thành.

Niềm vui ba ấp bên tai.

Đợi ngày con gái thành danh xứ người.

(22/12/2021)

 

“Be brave Huyền Trân… The family is always after you…”

 

***

Hành trình đến nước Úc

Từ biệt những người đã khuất trong gia đình trước khi lên đường

 

Đốt nhang van vái

 

Một tấm hình kỷ niệm trong phòng ông ngoại

 

Hai mẹ con trước giờ ra phi trường

 

Lên xe ra phi trường

 

Theo dõi chuyến bay trên Internet

 

Chuyến bay SGN-MEL hiển thị trên flightstat.com

 

Hạ cánh an toàn tại phi trường Melbourne

 

Hai chị em tại phi trường Melbourne

 

Gặp dì

 

Gặp bác

***

--> Read more..

Quá tam ba bận!

Ngày 5/8/2021, lần đầu tiên tôi được tiếp xúc với vaccine Moderna phòng Covid-19. Hơn một tháng sau, được chích mũi thứ 2, vaccine Pfizer. Bẵng đi một thời gian, giữa tháng 12 tổ dân phố phát mẫu đơn “xin đăng ký” để được chích mũi thứ 3 dành cho những người cao tuổi.

Lần chích thứ 3 có phần “nhiêu khê” hơn 2 lần trước. Ngoài việc làm đơn xin còn phải chịu 2 lần “ngoáy mũi” cách nhau 1 ngày để làm test. Lần test thứ nhất, nhân viên y tế “chọc” que vào mũi sâu quá khiến tôi phải phản ứng bằng các nhăn mặt… Theo anh nhân viên, phải chuyển sang… "ngoáy mũi khác để có kết quả trung thực!"

Tại thời điểm thực hiện test PCR trước khi được tiêm mũi vaccine thứ 3 đang rộ lên vụ lùm xùm về bộ xét nghiệm của Công ty Việt Á. Chuyện bắt đầu từ ngày 26/4/2020 Bộ Khoa học & Công nghệ ra thông báo cho hay, WHO đã chấp thuận bộ kit xét nghiệm Covid-19 của Việt Nam, giao cho Học viện Quân Y và công ty Việt Á phối hợp nghiên cứu, sản xuất.

Sau đó bộ xét nhiệm được cấp phép đăng ký lưu hành và sản phẩm đã được đưa vào sử dụng, cung ứng hàng triệu bộ cho khắp cả nước, đạt doanh thu gần 4.000 tỉ đồng với giá bán được thổi tới 470.000 đồng/kit qua việc nâng khống giá thiết bị, và chi phí nguyên vật liệu sản xuất.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ngày 21/12/2021 vừa gửi thông cáo báo chí về kit xét nghiệm covid-19 của Việt Á. Theo đó, bộ kit mang mã số EUL 0524-210-00 được kết luận là đã không cung cấp được bằng chứng bằng văn bản về an toàn, hiệu suất và hệ thống quản lý chất lượng thiết bị y tế như yêu cầu.

Báo Tuổi Trẻ đưa tin: “Theo báo cáo công khai về đánh giá sử dụng khẩn cấp của WHO, kết quả thẩm định với bộ xét nghiệm COVID-19 của Việt Á là "Not Accepted" (không được chấp nhận)”

Bộ xét nghiệm của Việt Á bị truy cứu trách nhiệm của các đơn vị và cá nhân liên quan tại nhiều tỉnh thành thông qua các cuộc đầu thầu khiến dư luận hiện rất quan tâm và lên án. Vấn đề không chỉ đơn thuần là tham nhũng, tác hại sâu xa hơn là sức khỏe của người dân.

Bộ xét nghiệm của Công ty Việt Á

Cuối cùng, ngày 21/12 tôi được chích mũi thứ 3, lần này là vaccine của Pfizer. Cả 3 lần đều diễn ra tại những địa điểm khác nhau nhưng được cái đều nằm trên phạm vi của quận. Người đến chích là dân cùng các tổ dân phố trong phường nên chỉ mất trên dưới 1 tiếng.

Mũi chích thứ 3 không biết gọi là gì cho đúng thuật ngữ chuyên môn? Phải chăng là “mũi tăng cường”, “liều tiêm nhắc lại” (booster dose), “liều thay thế" (mix and match) hay “liều tiêm bổ sung” (additional dose)?

Với liều bổ sung, nguyên tắc thực hành chuẩn là tiêm cùng loại. Nhưng theo WHO, trong trường hợp hạn chế nguồn cung cùng loại vaccine, các loại khác công nghệ trong danh sách sử dụng khẩn cấp có thể được cân nhắc. Cụ thể là trong trường hợp của tôi: tiêm hai loại Moderna và Pfizer.

Hướng dẫn tiêm liều bổ sung

Đọc báo chí nước ngoài thấy ngày 20/12/2021 có đăng tin Moderna vừa nhận được phép của FDA Mỹ (Food and Drug Administration - Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm) trong việc thử nghiệm “liều tăng cường” trước tình hình biến thể Omicron ngày càng lan mạnh.

Theo Moderna, họ đã thử nghiệm trên hai nhóm, mỗi nhóm 20 người: một nhóm gồm những người đã nhận 2 đợt chích vaccine với liều lượng 50mg và nhóm kia với 100mg. Kết quả cho thấy, sau một tháng nhóm nhận được 50mg có khả năng trung hòa gấp 37 lần so với nhóm thứ hai gấp 83 lần.

Hướng dẫn tiêm liều nhắc lại

Chuyện về con virus Corona chắc vẫn còn dài dài với các biến thể cũng như các cách chữa trị và phòng chống. Thế cho nên câu nói của người xưa “Quá tam ba bận” sẽ không còn đúng nữa.

Có lẽ chúng ta nên sửa lại thành: “Quá tam… vô số bận”.

***

--> Read more..

Gone with the wind - Cuốn theo chiều gió

“Gone with the wind” là một tác phẩm nổi tiếng thế giới, được Margaret Mitchell (1900-1949) sáng tác vào năm 1937. Đây cũng là tác phẩm duy nhất trong sự nghiệp văn chương của bà viết về cuộc nội chiến Nam – Bắc Hoa Kỳ, dựa vào bối cảnh tại Georgia và Atlanta thuộc miền Nam trong suốt thời chiến tranh và tái thiết đất nước.

Margaret Mitchell (1900-1949) và tác phẩm

Tác phẩm đã được dịch sang rất nhiều thứ tiếng, riêng về tiếng Việt đã có rất nhiều bản dịch với cùng một nhan đề là “Cuốn theo chiều gió”. Đó là một tựa sách “không thể nào hay và đầy đủ ý nghĩa hơn” so với tựa đề nguyên bản. Các dịch giả cũng gồm cả những người trong Nam trước năm 1975 như Vũ Kim Thư hoặc ngoài Bắc sau này như Dương Tường.

“Cuốn theo chiều gió”

“Cuốn theo chiều gió” là một cuốn “trường thiên tiểu thuyết” đã giành giải Pulitzer. Thoạt đầu Margaret Mitchell có ý định đặt nhan đề “Tomorrow is another day” (Ngày mai là một ngày khác) cho cuốn sách, lấy từ câu kết thúc tác phẩm, thay vì tựa đề “Gone with the wind” như chúng ta biết đến ngày nay.

Nội dung chính của câu chuyện diễn ra trong suốt 12 năm (từ 1861 đến 1873), xoay quanh cuộc đời của nhân vật chính Scarlett O’Hara từ khi còn là một thiếu nữ 16 tuổi tại trang trại Tara của gia đình tại Georgia. Đến khi trưởng thành tại miền Nam, cô có tới 3 đời chồng và có 3 đứa con.

Đây là giai đoạn nước Mỹ xảy ra cuộc nội chiến (1861-1865) giữa hai miền Nam-Bắc. Miền Bắc chủ trương giải phóng nô lệ với 25 tiểu bang ủng hộ chính quyền Liên bang của Tổng thống Abraham Lincoln, trong khi 11 tiểu bang miền Nam chống lại và quyết định ly khai lập thành Liên minh miền Nam (Confederacy).

Nội chiến Nam – Bắc

Georgia là một trong các tiểu bang miền Nam, nơi kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào các đồn điền trồng bông vải, tận dụng sức lao động của nô lệ da đen trong một xã hội trật tự theo lối xưa, trọng tình nghĩa, thứ bậc, khá gần với kiểu phong kiến châu Âu. Các tiểu bang miền Bắc có nền kinh tế nghiêng về công nghiệp, hướng theo lối làm ăn tư sản.

Mâu thuẫn lên tới đỉnh điểm khi Lincoln thắng cử tổng thống năm 1860, và cuộc nội chiến duy nhứt trong lịch sử Mỹ đã diễn đã diễn ra. Thất bại sau cùng thuộc về phe miền Nam, họ yếu thế hơn hẳn, xét về dân số, quân số, tiềm lực kinh tế và sức mạnh quân sự.

Trong cuốn truyện, cuộc nội chiến Mỹ được kể lại rất sinh động từ góc nhìn của những người dân miền Nam. Ban đầu họ tự tin tới mức ngạo nghễ, xem thường đối phương từ ngay cách gọi khinh miệt “Bọn Yankee”, coi chiến thắng là điều tất nhiên.

Sau đó dần dần từ quan tới lính và dân miền Nam đều nhận ra thất bại là không thể nào tránh khỏi, nhưng họ vẫn nỗ lực hết mình trong một cuộc “chiến tranh nhân dân” đầy hào khí.

Những suy nghĩ, những sinh hoạt của người Georgia trong giai đoạn này được miêu tả vô cùng sinh động và kỹ lưỡng, qua nhiều câu chuyện về nhiều nhân vật khác nhau: thanh niên, phụ nữ, người già và cả người nô lệ da đen.

Nhiều năm sau khi miền Nam đã bị đánh bại, cái hố sâu ngăn cách giữa hai miền vẫn còn, việc đối xử của chính quyền thắng trận với các tiểu bang thua trận cũng gây ra vô số vấn đề phức tạp, dẫn đến phản ứng của dân miền Nam khi lập ra “đảng áo trắng” Klu Klux Klan, kỳ thị người da đen.

“Đảng Áo Trắng” Ku Klux Klan kỳ thị chủng tộc tại Miền Nam

Độc giả Việt Nam không thể không liên tưởng cuộc nội chiến Mỹ với cuộc chiến tranh 54-75 tại quê hương. Có điều, tại Mỹ đã không xảy ra tình trạng “cải tạo”, “đánh tư sản”, “đi kinh tế mới” hoặc “đổi tiền” như tại miền Nam Việt Nam.

Tác phẩm cũng cho ta cái nhìn tổng quát về chiến tranh, hàng loạt những quan điểm về chiến tranh được tác giả lồng ghép, khi mà kẻ thắng và người thua thực chất vẫn là kẻ thất bại, ngay từ khi họ phát động chiến tranh. Thứ chính nghĩa mơ hồ chẳng là gì so với những mất mát người dân phải trả giá.

Những câu chuyện của thời chiến, về sự chia cắt và sự thiếu thốn, được đặc tả rất thật, để độc giả hiểu được cái giá quá đắt của chiến tranh, đó là mạng người và cuộc sống bình thường ai cũng khao khát. Điều này được thể hiện rất rõ qua sự ám ảnh của nhân vật chính Scarlett: luôn bị đói, thiếu thốn mọi bề.

Scarlett biết rằng người nàng thầm yêu từ lâu, Ashley Wilkes, chuẩn bị đính hôn với cô em họ là Melanie Hamilton ở Atlanta. Scarlett cho rằng Ashley có ý định đính hôn vì chàng không biết nàng đã yêu mình. Nàng quyết định sẽ thổ lộ tình yêu với chàng và rủ chàng đi trốn. Nhưng mọi thứ không theo kế hoạch của Scarlett vì tuy Ashley ân cần với nàng nhưng nói rằng chàng vẫn sẽ cưới Melanie trước khi lên đường nhập ngũ.

Scarlett đã nhận lời lấy Charles Hamilton để “trả thù” Ashley. Cuộc Nội chiến nổ ra và các chàng trai phải đi nhập ngũ. Số phận thật nghiệt ngã, Charles đã chết vì bệnh đậu mùa ở căn cứ Nam Carolina trước khi có dịp ra chiến trường, để lại cho nàng một đứa con trai.

Scarlett đến Atlanta, tại đây cô nhanh chóng hòa mình vào sự nhộn nhịp và hối hả của thành phố này. Tại đây, nàng đã gặp Rhett Butler, người trước đây vẫn thường trêu chọc nàng. Giờ đây Rhett là một thuyền trưởng vượt phong tỏa, chuyên chở các mặt hàng thiết yếu cho miền Nam.

Kể từ đó mối quan hệ giữa Scarlett và Rhett được cải thiện. Rhett bằng bản tính hài hước, hay trêu chọc Scarlett và cố làm cho nàng vui. Tuy nhiên gần như cả thành phố đều căm ghét hắn. Trong khi đó Scarlett lúc nào cũng chỉ nghĩ đến Ashley.

Ashley chỉ quan tâm đến vợ mình, Melanie, và ngày Ashley rời nhà trở lại chiến trường, Scarlett lại một lần nữa thổ lộ tình yêu với chàng hi vọng chàng sẽ bỏ vợ để cưới nàng nhưng chàng không nói gì và nhờ nàng chăm sóc Melanie nếu chàng có mệnh hệ gì ngoài chiến trường.

Nội chiến Mỹ dưới hai màu cờ Bắc - Nam

Ở Phần 3 của truyện, cuộc nội chiến ngày càng diễn biến bất lợi cho miền Nam, người dân thành phố Atlanta phải di tản. Scarlett và Melanie không thể đi cùng mọi người vì Melanie đang có thai và có thể sinh con bất cứ lúc nào.

Sau khi Melanie sinh con, Scarlett phải cầu cứu Rhett và anh đã lấy cắp của quân đội một chiếc xe ngựa để chở Scarlett, Melanie và con chạy khỏi Atlanta. Tuy vậy, đi đến giữa đường thì Rhett bỏ mặc họ để gia nhập quân đội. Trước khi đi, anh hôn nàng và nói yêu nàng nhưng Scarlett giận dữ, chửi rủa và tát anh thẳng cánh.

Scarlett trở về đồn điền Tara khi mẹ mất, ngôi nhà bị tàn phá nặng nề, phần lớn các nô lệ đã bỏ trốn. Giờ đây, Scarlett trở thành chủ nhân đích thực của đồn điền bông vải và với bản tính ngoan cường, cách suy nghĩ thực tế, nàng dần vực dậy trang trại, làm mọi công việc, kể cả những việc mà khi xưa chỉ có nô lệ làm.

Chiến tranh kết thúc, nhưng một lần nữa số phận nông trại lại bị đe doạ khi “Chính phủ Yankee” tăng tiền thuế của đồn điền khiến Scarlett phải nhượng lại Tara cho tên quản gia Jonas Wilkerson, người Yankee và cũng là một kẻ da trắng cặn bã.

Để có tiền cứu Tara, Scarlett phải đến Atlanta mượn tiền Rhett. Lúc này Rhett vô cùng giàu có nhưng có lúc cũng phải ngồi tù. Scarlett đến thăm Rhett để mượn một khoản tiền mà không để anh biết là nàng đang cố tán tỉnh anh... chỉ vì tiền.

Nàng đã gần như thuyết phục được Rhett cho đến khi mắt anh thấy bàn tay chai sần của Scarlett, bằng chứng cho những công việc nặng nhọc mà nàng đã làm vì hoàn cảnh gia đình, khiến cô phải thú nhận mục đích thật sự của chuyến viếng thăm chỉ vì tiến khiến Rhett đã từ chối.

Trong cơn tuyệt vọng, Scarlett tình cờ gặp Frank Kennedy, chồng chưa cưới của Suellen, nay đã là chủ một cửa hàng và có một khoản tiền kha khá. Scarlett nói dối rằng Suellen đã lấy người khác và quyến rũ Frank để lấy mình.

Scarlett đã thành công với việc quyến rũ Frank và có tiền cứu Tara. Trong khi đó, Rhett ra tù và cho nàng mượn tiền để có thể mua thêm xưởng cưa với điều kiện: không được dùng tiền giúp Ashley Wilkes.

Scarlett điều hành xưởng cưa rất thành công nhưng nó cũng làm cho nàng bị nhiều dị nghị vì đó không phải là việc dành cho phụ nữ. Nàng đã có thai với Frank nhưng vẫn thường xuyên làm việc nơi công cộng nên ngày càng nhiều người khinh ghét.

Scarlett đã mời Ashley trở lại Atlanta giúp nàng điều hành xưởng cưa và ngăn chàng lên miền bắc kiếm việc làm. Ashley lưỡng lự nhưng Melanie kiên quyết đồng ý nên Ashley đành chiều theo ý vợ.

Sau khi sinh con, Scarlett thường xuyên lái xe ngựa một mình đến xưởng cưa mặc dù đã nhiều lần được cảnh báo về sự nguy hiểm. Một ngày nọ nàng bị một tên da trắng nghèo khổ và một tên da đen giải phóng tấn công và suýt bị cưỡng hiếp. May mắn có Big Sam, một nô lệ da đen từng làm việc ở Tara, đã cứu nàng kịp thời.

Frank, Ashley và một số người đàn ông khác thuộc đảng Ku Klux Klan phải đi trả thù và kết cục là Ashley bị thương và Frank bị giết. Còn các thành viên khác được Rhett tìm cách cứu họ. Sau cái chết của Frank, Rhett ngay lập tức cầu hôn Scarlet trước khi nàng có thể lấy một người nào khác.

Và đây là tâm trạng của Scarlet trước lời cầu hôn của Rhett trong hồi kết của “Cuốn theo chiều gió”:

"Bây giờ mình chưa nghĩ đến chuyện đó vội", nàng nghĩ thầm, vận dụng câu thần chú quen thuộc: "Bây giờ mà mình nghĩ đến nỗi mất chàng, thì mình phát điên mất. Để đến mai đã".

Scarlett sau đó cũng sinh cho Rhett một đứa con gái mặc dù nàng cũng không hề muốn. Chỉ vì “tình đầu” với Ashley, Scarlett kiên quyết không ngủ chung với chồng để tránh việc mang thai lần nữa. Rhett tức giận và cãi cọ liên tục với nàng về mối quan hệ bạn bè, cách nuôi dạy con cái. Anh muốn con gái mình sẽ trở thành một công chúa trong tầng lớp thượng lưu miền Nam cũ. Rồi Rhett cùng với con gái đi khỏi Atlanta...

Trong một lá thư viết ở thời điểm 5 tháng sau khi “Gone with the wind” được xuất bản và nhanh chóng trở thành sách bán chạy nhất tại Mỹ hồi năm 1936, tác giả Margaret Mitchell viết:

“Về kết thúc của cuốn tiểu thuyết và liệu rằng Rhett có quay về với vợ không, thực tình chính tôi cũng không biết. Tôi thực sự chưa bao giờ nghĩ về tương lai của các nhân vật sau khi câu chuyện khép lại. Tôi không hề lên kế hoạch trước cho tác phẩm, vì vậy, số phận các nhân vật cũng nằm ngoài khả năng tiên đoán và dự liệu của tôi”.

Tác phẩm “Gone with the wind”

Phim “Gone with the wind” do David O.Selznick sản xuất với đạo diễn Victor Fleming và kịch bản của Sidney Howard. Bộ phim được quay ở miền Nam nước Mỹ trong thời nội chiến. Các diễn viên chính bao gồm: Clark Gable, Vivien Leigh, Leslie Howard, Olivia de Havilland và Hattie McDaniel.

Ra mắt từ năm 1939 nhưng đến nay cuốn phim vẫn đứng đầu danh sách 100 bộ phim có doanh thu thành công nhất tại Mỹ. Kể từ khi được phát hành, “Cuốn theo chiều gió” đã đạt gần 2 tỷ USD doanh thu theo quy đổi lạm phát đồng tiền.

Poster phim “Gone with the wind”

Trong phim, tác giả đã để Rhett Butler nói một câu chửi thề “rất thật” với Scarlett O’Hara khiến độc giả phải ngỡ ngàng. Câu chửi thề bày tỏ mối quan tâm của người dân Mỹ sau cuộc nội chiến nói riêng và cả những suy nghĩ về chính trị của mọi người trong thời đại này.

“Frankly, my dear, I don’t give a damn”

(Thật lòng mà nói, em yêu à, anh cũng đếch thèm quan tâm!).

Nhân vật phụ “bà vú” Mammy do Hattie McDaniel thủ vai nhận được giải Oscar cho nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất. Bà là người phụ nữ Mỹ gốc Phi nhận được vinh dự tại giải của Viện Hàn lâm. Sự thật đáng buồn đã xảy ra tại buổi lễ trao giải Oscar, bà đã không có cơ hội được ngồi cùng những người người bạn đồng diễn chỉ vì là người da đen và phải ngồi ở khu vực riêng tách biệt.

Đứng từ quan điểm xã hội, “Cuốn theo chiều gió” bị chỉ trích vì các tình tiết dường như hướng đến việc cổ xúy chế độ nô lệ ở miền Nam nước Mỹ. Trong phim, những nhân vật da trắng được khắc họa đầy lý tưởng, tao nhã, khớp với hình mẫu "anh hùng", trái ngược những người Mỹ gốc Phi luôn ở thế dưới, đóng vai những người hầu phục vụ họ.

“Bà vú da màu” Mammy do Hattie McDaniel thủ vai nhận được giải Oscar cho nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất

Nữ diễn viên Vivien Leigh hình như sinh ra để trở thành nàng Scarlett O’Hara đầy cá tính còn Clark Gable nhiều năm qua đóng khung với Rhett Butler. Họ yêu nhau trong phim nhưng lại là những người xa lạ phía sau ống kính.

Với nụ cười nửa miệng, Clark Gable như chàng Rhett Butler bước ra từ tiểu thuyết. Phía sau ống kính, Gable hóa ra lại không thích bộ phim và nhân vật của chính mình như người ta tưởng tượng.

Nữ diễn viên Olivia de Havilland, người đóng vai cô em họ Melanie trong phim, từng chia sẻ về những câu chuyện phía sau ống kính khi bà bước vào tuổi 100.

“Tôi được biết Clark Gable không thích cuốn tiểu thuyết này. Theo anh ấy, “Cuốn theo chiều gió” là câu chuyện về những người phụ nữ. Tại thời điểm đó, anh đang hoàn tất thủ tục ly hôn, anh ấy ghét nhân vật Rhett Butler. Thực tế là anh ấy cần tiền để giải quyết ly hôn, anh ấy cần đóng bộ phim này vì tiền”.

Clark Gable và Vivien Leigh trong phim

Mối quan hệ giữa Vivien Leigh và Clark Gable còn bị miêu tả là “bất hòa”. Trong một lần phỏng vấn, Vivien Leigh thẳng thắn nói: “Hôn Clark Gable không hề thú vị chút nào. Tôi không thích hàm răng giả và hơi thở đầy mùi của anh ta”.

Một điều khiến Vivien Leigh không ưa Clark Gable còn vì khoảng cách thù lao quá lớn giữa hai người. Cô phải làm việc trong 125 ngày và được nhận 200 USD một ngày. Trong khi bạn diễn nam làm việc trong 10 tuần và nhận 12.000 USD cho mỗi tuần. Điểm chung giữa Clark Gable và Vivien Leigh trên phim trường có chăng là thuốc lá. Clark Gable có thể hút 3 bao thuốc mỗi ngày còn Vivien Leigh hút tới 4 bao.

Họ cũng có những bước ngoặt buồn trong cuộc đời. Vivien Leigh từ một ngôi sao hàng đầu trở thành nữ diễn viên bị chê gàn dở, tâm thần bất ổn, nghiện rượu. Vivien Leigh ly hôn Laurence Oliviver vào năm 1961 và qua đời vì bệnh lao khi mới 54 tuổi. Clark Gable từng rơi vào giai đoạn bế tắc vì rượu và chất kích thích sau khi bạn đời Carole Lombard qua đời do tai nạn máy bay. Ông mất năm 1960 do đột qụy ở tuổi 59.

Cảnh trong phim “Gone with the wind”

Chiến tranh bao giờ cũng tàn nhẫn. Dù đó là một cuộc nội chiến ở Hoa Kỳ hay là cuộc chiến đã qua tại Việt Nam. Số phận của người phụ nữ dù không thực sự dấn mình trong lằn tên mũi đạn nhưng hậu quả của chiến tranh vẫn luôn ám ảnh cả trong thời chiến lẫn thời bình!

***

--> Read more..