Origami… Một thời gấp giấy

Ngày xưa, ở vào tuổi học trò, gần như ai cũng có một thời dùng giấy để gấp thành hình máy bay, chiếc thuyền… Đặc điểm của những “tác phẩm nghệ thuật” này không phải chỉ đơn thuần để ngắm nhìn mà còn có cơ hội được chiêm ngưỡng những “kỳ công” của mình vào thực tế.

Với chiếc máy bay sau khi được gấp, cô cậu học trò ngày đó còn có thể phóng lên trời và thấy máy bay do mình “chế tạo” cũng bay lượn, dù chỉ trong thời gian ngắn ngủi trước khi… đáp xuống đất! Đầu óc non trẻ làm gì thắc mắc đến chuyện mà người lớn thường mỉa mai “tầu bay giấy” để chỉ những chuyện… không tưởng!

Một kiểu máy bay giấy

Chiếc thuyền xếp bằng giấy sau khi được “hạ thủy” vẫn nổi trên mặt nước và nếu dùng miệng thổi thay gió vẫn lênh đênh trên mặt nước, lững lờ trôi chứ không chìm! Thế là thả hồn mơ mộng đến chuyện sông nước. Tuyệt nhiên không bao giờ có thể tưởng tượng đến việc sau này mình cũng lênh đênh trên biển để làm… thuyền nhân!

Thuyền giấy

Hồi đó, học trò ngây thơ chỉ biết gấp giấy thành một thứ đồ chơi “của con nhà nghèo” vì chỉ là một tờ giấy bỏ đi, không phải tốn một xu. Khi lớn lên mới hiểu đó là cả một nghệ thuật gấp giấy mà người Nhật gọi là Origami.

Origami là cách gấp đơn giản để biến miếng giấy hình chữ nhật hay hình vuông chỉ có 2 chiều (dài và rộng) thành một tác phẩm có đủ cả 3 chiều như trong thực tế. Quả là một bước nhảy vọt từ 2 sang 3 chiều (dài, rộng và cao). Bây giờ người ta lại còn nói đến một chiều thứ 4 có phần trừu tượng, đó là chiều Thời gian, với bất cứ một vật thể nào!

***

Người Trung Hoa thường tự hào là “ông tổ” của nghệ thuật xếp giấy, có từ thế kỷ thứ 1 hay 2 gì đó, họ gọi đó là Chiết chỉ (折纸). Cách xếp giấy của họ rất khác với Origami của Nhật.

Nghệ thuật xếp giấy của Trung Hoa bị mai một và đi vào quên lãng trong khi Origami của người Nhật ngày càng phát triển kể từ thời Edo (1603-1867). Trước đó, vào triều đại Muromachi (1392–1573) cũng đã có Origami.

Origami có thể đơn giản như chiếc thuyền hay máy bay giấy chúng ta thường gặp, nhưng cũng có thể hết sức phức tạp như hình rồng, phượng, tháp Eiffel. Người Nhật xem Origami như một phần văn hoá và truyền thống đất nước hơn là một hình thức nghệ thuật.

Một trong số những mẫu Origami được biết tới nhiều nhất là hình con hạc. Con hạc là điềm tốt lành theo quan niệm của người Nhật. Truyền thuyết kể rằng ai gấp được 1000 con hạc giấy có thể biến điều ước thành sự thật. Các võ sĩ đạo Samurai thường tặng nhau những món quà được gấp từ giấy theo phong cách Origami và được thực hiện theo lễ nghi truyền thống của Samurai.

Con hạc giấy

Đôi hạc giấy

Hạc giấy còn được dùng trong các đám cưới của người Nhật

Những con hạc giấy đủ màu sắc

Ngàn cánh hạc

Học sinh Nhật Bản bên cạnh những hình giấy tự xếp

***

Origami là một nghệ thuật nhẹ nhàng nhưng lại tỉ mỉ. Nó đã chứng minh trong rất nhiều trường hợp có tác dụng làm êm dịu thần kinh, chữa bệnh mất ngủ và chống stress. Nhiều bác sĩ và chuyên gia vật lý trị liệu đã dùng Origami như một liệu pháp bổ ích về vật lý và tinh thần.

Việc tạo được mẫu Origami mới liên quan đến rất nhiều quy tắc hình học. Không phải ngẫu nhiên mà các “cao thủ” Origami sáng tác được những mẫu phức tạp. Họ có phương châm "Bạn nhìn thấy gì, tôi tưởng tượng được; Bạn tưởng tượng gì, tôi gấp được."

Một số nơi trên thế giới đã đưa Origami vào thành một môn học, khởi điểm là ở mẫu giáo. Việc gấp giấy đem lại cho trẻ nhiều nhận thức hình học, và cả hình học trừu tượng: nhận biết hình tam giác, hình vuông, hình lục giác, tia phân giác một góc, đoạn thẳng, các đường nét, hình không gian, các khối 3 chiều...

Các con thú xếp theo phong cách Origami

Con bò rừng, xếp bằng giấy ướt

Con rồng giấy

Những con bướm

Origami phức tạp

Cánh hoa và bình hoa bằng giấy

Hình trái tim

Origami và sự phối mầu

Origami trang trí cây Giáng sinh

Origami hình ngôi sao

***

Robert J. Lang là một nhà vật lý người Mỹ đồng thời cũng là một trong những nghệ sĩ Origami. Ông được biết đến với nhiều sáng tác phức tạp và ấn tượng, đặc biệt là những mẫu về động vật và côn trùng.

Robert Lang và tác phẩm chim hạc

Robert Lang gấp quốc kỳ Mỹ, với 50 ngôi sao, 15 sọc trắng và 13 sọc đỏ từ một tờ giấy vuông không cắt

Robert J.Lang biết đến nghệ thuật gấp giấy từ năm 6 tuổi nhờ một giáo viên của ông sau khi đã thử mọi phương pháp khác giúp ông hứng thú trong học tập. Từ thời niên thiếu, Lang đã bắt đầu tự sáng tác những mẫu gấp riêng của mình. Origami cũng là môn nghệ thuật giúp ông giải tỏa những áp lực khi còn đang học đại học.

Chim bồ câu của Lang

Kỹ thuật của Lang khi gấp hình con bò cạp

Thiên nga

Những tác phẩm của Robert Lang

***

Một “cao thủ” Origami khác là Won Park. Anh là người Mỹ gốc Đại Hàn và bước vào thế giới Origamin cũng từ năm lên 6.  Có thể nói, Park là người “sáng lập” trường phái Origami được gấp từ những tờ tiền giấy, đó là những tờ 1 hoặc 2 đô la!

Theo anh, tiền giấy có chất lượng rất tốt trong việc gấp, giấy vừa dai lại vừa bền. Anh chỉ chọn đồng tiền có giá trị thấp vì lý do… không muốn phí phạm khi dùng để giải trí.

Cao thủ Origami Won Park và những đồng đô la giấy

Won Park và tác phẩm xếp từ các đồng đô la

Con bướm của Won Park

Chim... giấy

Chuồn chuồn... có cánh thì bay!

Cá

"Tàu bay giấy"

Xe hơi giấy... nhưng không phải là hàng mã cho người âm!

Khẩu súng... bằng tiền

Trái tim... giá $1

Những tác phẩm của Won Park

***