Phía sau vầng hào quang rực rỡ

Tổng thống thứ 16 của Hoa Kỳ, Abraham Lincoln (1809-1865), đã sống một cuộc đời với đầy đủ ý nghĩa của “Hỉ - Nộ - Ái - Ố”.

Tổng thống Abraham Lincoln (1809-1865)

Xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo khó và ít học tại tiểu bang Kentucky, Lincoln đã đạt đến tột đỉnh của vinh quang trong cương vị Tống thống qua hai nhiệm kỳ, từ tháng 3/1861 cho đến khi bị ám sát vào tháng 4/1865.

Ông cũng là vị tổng thống đầu tiên bị ám sát trong lịch sử Hoa Kỳ, danh sách tiếp theo là James Abram Garfield (1881), William McKinley (1901), John Fidzgerald Kennedy (1963). Họ đều bị ám sát bằng súng ngắn.

Vụ ám sát Lincoln có nguyên nhân sâu xa là cuộc nội chiến Nam-Bắc (1861-1865) và chỉ xảy ra 5 ngày sau khi tướng Robert E. Lee thuộc Quân đội Liên minh miền Nam (The Confederacy) đầu hàng trước tướng Ulysses Simpson Grant thuộc Quân đội Liên bang (The Union).

Ngoài nguyên nhân nội chiến Nam-Bắc, Lincoln còn bị những người miền Nam chống đối vì chủ trương giải phóng nô lệ người da đen thường bị ngược đãi tại các đồn điền trồng bông vải tại những tiểu bang miền Nam. 

Năm 1861, Lincoln công bố Tuyên ngôn Giải phóng Nô lệ và vận động thông qua Tu chính án thứ Mười ba nhằm bãi bỏ chế độ nô lệ tại Mỹ. Đó là một quyết định không được đa số người Miền Nam hậu thuẫn vì họ đang sử dụng những người nô lệ da đen trong một điều kiện phải nói là khắc nghiệt tại đây.  

Cuộc nội chiến Nam-Bắc (1861-1865)

Ngày 14/4/1865 tại nhà hát Ford ở Washington, diễn viên kịch John Wilkes Booth người Miền Nam đã dùng súng ngắn bắn Tổng thống Lincoln đang cùng phu nhân xem kịch từ ban công rạp hát. Booth đã hét lên sau khi bắn: “Tất cả bạo chúa đều kết thúc như thế!”.

Mãi đến khi hung thủ chạy ra khỏi nhà hát, cùng một đồng bọn lên ngựa phóng đi, mọi người mới biết Abraham Lincoln bị ám sát. 7g22 sáng ngày hôm sau, Lincoln chết trong bệnh viện vì viên đạn bắn từ phía sau đầu.

Bức tranh mô tả cuộc ám sát Tổng thống Lincoln

Sau vụ ám sát, Booth trốn về Virginia, ẩn náu trong một kho chứa cỏ khô. Hắn thất vọng, vì ở miền Nam hắn không được chào đón, ca ngợi như hắn mong đợi. Ngày 26/4/1865, người ta tìm ra nơi ẩn náu của Booth. Kẻ ám sát Lincoln cũng chết như nạn nhân của hắn: một phát đạn vào đầu. 

Hung thủ John Wilkes Booth

Tổng thống Lincoln có một khuôn mặt phải nói là “khắc khổ”. Một số người lại nhìn sắc diện của ông để tiên đoán một tương lai “u ám” ẩn dấu sau hai quầng thâm của đôi mắt. Đó là kết quả của sự làm việc bất kể ngày đêm và hầu như không có lúc nào nghỉ ngơi.

Những biểu hiện đó mọi người đều có thể nhìn thấy qua hình ảnh nột nét buồn cố hữu lúc nào cũng xuất hiện trên khuôn mặt của ông, nhất là khi Lincoln bước vào nhiệm kỳ tổng thống thứ hai, năm 1864.

Một người bạn thân của ông, Ward Hill Lamon, kể lại vào đầu năm 1865 chuyện Lincoln đã nằm mơ thấy mình chết. Lincoln có lần đã nói với Lamon:

“Một hôm, cách đây khoảng 10 ngày, tôi đi ngủ rất trễ và có một giấc mơ kỳ lạ. Trong cơn mơ, tôi nghe tiếng khóc sụt sùi của những người chung quanh. Trong mơ, tôi đi xuống Phòng Phía Đông [the East Room]… tại đây có một xác người, xung quanh có lính gác chen lẫn tiếng khóc. Tôi hỏi một người lính ‘Ai chết trong Tòa Bạch Ốc vậy?’. Người lính trả lời ‘Tổng thống, ông ấy chết vì bị ám sát’.

Abraham Lincoln yên nghỉ trong quan tài

Đó lại không phải là lần đầu tiên Lincoln “nhìn thấy cái chết của mình”. Sau cuộc bầu cử năm 1860, Lincoln đã có lần nhìn thấy hai khuôn mặt khác nhau của mình trong gương tại căn nhà ở Springfield, Illinois. Một là khuôn mặt thật và một là hình ảnh trong gương.

Vợ ông, Mary Todd Lincoln, vốn là người tin dị đoan, cho rằng khuôn mặt thật biểu hiện ông sẽ đắc cử tổng thống nhiệm kỳ 2 và, hình như, khuôn mặt trong gương báo trước một điềm không lành… có thể Lincoln sẽ không hoàn tất nhiệm kỳ này!    

Cuộc đời Lincoln hình như gắn liền với những khúc quanh định mệnh khắt khe: mẹ mất sớm khi ông mới 9 tuổi. Mối tình đầu của ông với Ann Rutledge cũng kết thúc với cái chết vì bệnh thương hàn. Đau thương đến dồn dập với cuộc đời của một con người mà sau này vầng hào quang bỗng trở nên sáng rực trên chính trường!

Phải đến năm 1842 Lincoln mới kết hôn với bà Marry Todd, khi đó ông đã 33 tuổi. Các sử gia đều công nhận cuộc sống tình cảm của ông gặp nhiều sóng gió trong hôn nhân. Marry Todd là một người phụ nữ có tính khí thất thường, hay còn gọi là “đồng bóng”: bà tin tưởng vào một thế giới thần bí hơn là cuộc đời thực.

Chân dung bà Marry Todd với hình bóng của Lincoln đứng sau lưng

Nếu có lá số tử vi của Lincoln ta sẽ nói Cung Phu Thê của ông không “đẹp” chút nào. Cung Tử Tức còn “u ám” hơn. Gia đình Lincoln có 4 người con trai nhưng chỉ có Robert Todd còn sống để trưởng thành. Edward chết năm 4 tuổi, Willie lìa đời khi cha đang trong nhiệm kỳ tổng thống lần thứ nhất còn Tad mất sau bố, khi đó cậu vừa tròn 18.

Tổng thống Lincoln cùng cậu con út, Tad, năm 1864

Người ta tin rằng linh hồn của Lincoln vẫn còn phảng phất đâu đó tại Tòa Bạch Ốc cho đến ngày nay. Liz Carpenter, thư ký báo chí của “Lady Bird”, phu nhân Tổng thống thứ 36 của Hoa Kỳ Lyndon Johnson, tiết lộ với John Alexander rằng “Lady Bird” nghĩ Lincoln vẫn hiện diện tại Tòa Nhà Trắng.

“Một hôm “Lady Bird” đang ngồi coi truyền hình về cái chết của Tổng thống Lincoln, bà bỗng thấy một tấm huy hiệu xuất hiện trên lò sưởi… đây là tấm huy hiệu của Tổng thống Lincoln mà bà chưa bao giờ nhìn thấy ở đó trước đây. Bà nói, hình ảnh của ông như một chứng tích lạnh lùng và khó hiểu đối với bà…”    

Không chỉ một mình “Lady Bird” cảm thấy vong hồn của Abraham Lincoln vẫn còn hiện diện tại Nhà Trắng. Grace Coolidge, phu nhân của tổng thống thứ 30 của Hoa Kỳ Calvin Coolidge, cũng đã có “cảm giác” Lincoln vẫn còn ở đây tại Phòng Bầu Dục (the Oval Office).

Trước mắt Grace Coolidge thấy hồn ma của Lincoln đứng nơi cửa sổ, tay chắp sau lưng, nhìn xuống dòng sông Potomac. Hình như qua đó ông còn nhìn thấy cảnh những chiến trường đẫm máu của thời nội chiến…

Linh hồn của Lincoln hình như vẫn còn phảng phất tại White House

Bóng ma Lincoln còn được nhìn thấy dưới thời Franklin D. Roosevelt, tổng thống thứ 32 của Hoa Kỳ. Đó là thời kỳ nước Mỹ và toàn thế giới trải qua giai đoạn được gọi là “Đại Khủng Hoảng” (Great Depression – 1929-1939) và tiếp theo sau là Thế chiến Thứ hai (1939-1945). 

Có lần Nữ hoàng Hòa Lan Wilhelmina là khách của Tòa Bạch Ốc. Một tiếng gõ cửa giữa đêm khiến Nữ hoàng thức giấc. Bà nghĩ là có chuyện khẩn cấp nên ra mở cửa. Trước mắt bà, Tổng thống Lincoln xuất hiện khiến bà bị ngất xỉu!

Eleanor Roosevelt, phu nhân của Tổng thống Franklin D. Roosevelt, không thừa nhận là mình đã tận mắt thấy Tổng thống Lincoln. Bà đã dùng phòng ngủ của ông ngày xưa như một phòng đọc sách. Tuy vậy, đôi khi bà có cảm giác rờn rợn là… Lincoln đang đứng phía sau lưng nhìn vào cuốn sách bà đang đọc!

Những chuyện về hồn ma của Tổng thống Lincoln trong Tòa Bạch Ốc như đã kể ở trên còn rất nhiều nhưng không được coi là những tài liệu “chính thức”. Tuy nhiên, điều này cho thấy vị tổng thống thứ 16 của Hoa Kỳ luôn ở trong lòng người dân và ông cũng luôn theo dõi từng bước phát triển của một đất nước mà ông đã hết lòng phục vụ.

Hình ảnh Lincoln trên Núi Rushmore

Sẽ là điều thiết sót khi không nói về chuyện nước Mỹ đã làm gì để tưởng niệm một cuộc đời đầy hào quang chính trị cũng những bất hạnh cá nhân mà Tổng thống Lincoln đã trải qua trong đời.

Người ta nghĩ đến kế hoạch xây dựng một đài tưởng niệm với ngân khoản 2 triệu đô la dưới thời Tổng thống thứ 27, William Howard Taft. Ban đầu một số chính khách và các doanh nghiệp ngành sản xuất xe hơi đề nghị xây dựng một cây cầu bắc ngang sông Potomac tại thủ đô Washington.

Cũng có ý kiến cho rằng nên làm một xa lộ kỷ niệm nối Washington với Gettysburg, Pennsylvania, nơi Lincoln đã đọc một bài diễn văn để đời tại chiến trường đã xảy ra cuộc nội chiến tương tàn gây thương vong nặng nề cho cả hai miền Nam-Bắc.

Cuối cùng, đề án xây dựng một đài tưởng niệm Lincoln được phê duyệt. Tòa nhà tưởng niệm nằm bên bờ phía tây sông Potomac, đối diện với Tòa nhà Quốc hội phía đông. Cũng có nhiều ý kiến phản đối, cho rằng vùng đất đầm lầy khi đó không phải là nơi thích hợp để vinh danh Lincoln.

Kiến trúc sư Henry Bacon được giao nhiệm vụ tìm địa điểm và thiết kế bản vẽ. Bacon là người theo trường phái kiến trúc của Hy Lạp nên thiết kế của ông dựa theo mẫu của Điện thờ Parthenon tại Athens.

Đài tưởng niệm Lincoln

Đài tưởng niệm Lincoln được khởi công xây dựng vào năm 1914 và hoàn tất năm 1922 với diện tích rộng khoảng 0,43km2, chiều dài 58m, rộng 36m và cao 30m. Xung quanh tòa nhà là 36 cột tròn được ốp đá cẩm thạch.

Tâm điểm của đài kỷ niệm là bức tượng Lincoln ngồi trên ghế được khắc trong bốn năm bởi anh em điêu khắc gia Piccirilli. Bức tượng đồ sộ bằng cẩm thạch của ông cao đến 8,5m.

Ông ngồi đó để mọi người chiêm ngưỡng và cũng để mọi người cùng… chiêm nghiệm:

“Đằng sau hào quang của một vị Tổng thống là cả một cuộc đời sóng gió như tất cả những người bình thường khác”

Hình tác giả chụp dưới chân tượng Lincoln, năm 1971

***