Câu chuyện Vaccine

Gần đây, chuyện chuyến vaccine 1 triệu liều đầu tiên trong tổng số 5 triệu liều ngừa “Cúm Vũ Hán” của Trung Quốc đến Sài Gòn và đã trở thành một đề tài bàn tán rôm rả trên mạng xã hội.

Vaccine được một công ty tư nhân “tự mua tặng” thành phố hàng triệu đô-la nhưng cũng chính nhân viên công ty đó lại được chích vaccine của các nước tư bản chứ không phải là loại “Made in China”! Lại còn nhiều chuyện “khuất tất” đằng sau công ty này nhưng không tiện nói ra ở đây.

 

Vaccine Sinopharm

 

Dư luận bàn tán xôn xao với nhiều ý kiến trái chiều. Phe lạc quan thì cho rằng “ăn mày đừng mong xôi gấc” hay không phải lúc “kén cá, chọn cơm”. Sắp chết chìm thì bất cứ chiếc phao nào thẩy xuống nước cũng quý lắm rồi !

Phe bi quan lại nghĩ rằng họ sẽ không chích vaccine Tàu vì không đáng tin cậy, chích vào không biết chừng “lợn lành chữa thành lợn què”. Có người còn nói sẽ mạnh dạn từ chối nếu nhân viên y tế đến tận nhà mang theo vaccine của Trung Quốc! Cũng tựa như một số người ở nước tư bản không chịu chích dù chính quyền “khuyến mãi”, nếu chích sẽ có thưởng!

 

Tranh vui trên mạng

 

Thế cho nên, Vaccine ngừa Covid-19 hiện là đề tài “nóng bỏng” trên toàn thế giới. Người ta nói nhiều đến nó chỉ vì đó là cách hiệu nghiệm nhất để chống lại sự lây lan trong cộng đồng.

Bài viết này chỉ nêu ra những vấn đề mà các loại vaccine đang phải đối đầu như viết ở phần trên. Tuy nhiên, phần chính của bài viết là ghi lại những loại vaccine đã ra đời để cứu nhân loại trước các bệnh dịch lịch sử.

Các nhà khoa học đã phản ứng kịp thời mỗi khi có đại dịch đe dọa đến mạng sống của con người trên thế giới bằng những loại vaccine phòng bệnh. Tính cho đến nay, nhân loại đã có 4 loại vaccine thành công mỹ mãn trước các đại dịch về Đậu mùa, Bệnh dại, Bại liệt và Bệnh cúm.

***

Bệnh đậu mùa xuất hiện vào khoảng 10.000 năm trước Công nguyên qua chứng tích là những vết mụn mủ trên xác ướp của Pharaon Ramses V, thời Ai Cập cổ đại. Căn bệnh này đã giết chết khoảng 400.000 người dân châu Âu mỗi năm trong những năm cuối thế kỷ 18. Hậu quả là 300-500 triệu người đã chết vì bệnh đậu mùa vào thế kỷ 20. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước lượng riêng năm 1967 có khoảng 15 triệu người nhiễm bệnh và 2 triệu người tử vong.

Lịch sử Việt Nam có ghi lại một số những nhân vật chết vì bệnh đậu mùa. Trong đó có Hoàng tử Cảnh, người con cả của vua Nguyễn Thế Tổ (niên hiệu Gia Long). Hoàng tử Cảnh mất năm 22 tuổi, để lại một vợ và hai con. Vua Tự Đức cũng bị bệnh đậu mùa và bị vô sinh nên nhận một người con nuôi lên làm vua và chỉ tại vị được 3 ngày, đó là vua Dục Đức

Vaccine ngừa bệnh đậu mùa ra đời từ năm 1796 do một bác sĩ người Anh, Edward Jenner, tìm ra. Tây Ban Nha bắt đầu tiêm ngừa, nước Anh cũng theo chân và vào những năm 1850s, Massachusetts là tiểu bang đầu tiên của Hoa Kỳ áp dụng luật bắt buộc phải tiêm vaccine ngừa bệnh.

Phải đến giữa thập niêm 1900s, ngay sau Thế chiến Thứ nhất, thế giới đồng loạt tham gia chích ngừa và đến năm 1979 bệnh đậu mùa mới chính thức được… khai tử.

 

Liều vaccine phòng bệnh đậu mùa được Bác sĩ Edward Jenner thực hiện năm 1796

 

Câu chuyện lại khác đi với bệnh dại, chính xác hơn là bệnh dại ở chó, một trong những thú cưng luôn quanh quẩn bên người, nhất là ở các quốc gia có truyền thống nuôi những “người bạn tốt nhất” (Man’s Best Friend) như tại Hoa Kỳ và những nước Phương Tây.

Bệnh dại là một trong những bệnh truyền nhiễm đáng sợ nhất lịch sử nhân loại. Khi đã lên cơn dại, kể cả là động vật hay con người đều sẽ tử vong nhanh chóng trong đau đớn và hoảng loạn.

Tại Việt Nam, bệnh dại liên tục có những diễn tiến phức tạp. Tính đến tháng 9/2019, cả nước đã có 54 trường hợp tử vong vì bệnh dại, đáng chú ý, hầu hết trong số đó đều không tiêm vắc xin phòng bệnh.

Người ta phải tính tới chuyện tìm ra vaccine ngừa chó dại để cứu cả người lẫn chó. Con chó thân thiện là thế nhưng một khi đã mắc bệnh dại rồi lại cắn người… cả hai đều lạc vào tầm “lưỡi hái" của Tử Thần, lúc nào cũng rình rập!

Thế cho nên, hễ bị chó cắn là con người phải tiêm vaccine để ngăn ngừa lây nhiễm từ súc vật truyền qua. Ngày nay, hiểm họa của bệnh dại vẫn còn là một mối đe dọa tiềm ẩn và con người vẫn luôn phải đương đầu với một thứ bệnh mà chỉ “xui lắm” mới bị… chó cắn!

Con vật mang mầm mống của bệnh dại chỉ vài ngày sau khi bị nhiễm sẽ chết. Và nếu con người bị chúng cắn cũng sẽ theo chân chúng ra… nghĩa địa. Đúng như người xưa đã có câu: “Chó cắn áo rách”!

 

Biển báo hiểm họa của bệnh chó dại

 

Bệnh bại liệt (poliomyelitis) là mối nguy cơ luôn rình rập cuộc sống của trẻ em, bất kể màu da và nơi sinh sống. Người có địa vị cao quý như Tổng thống Hoa Kỳ, Franklin D. Roosevelt, cũng đã từng là nạn nhân khiến ông phải dùng xe lăn, cơ thể bị liệt một phần vì chứng bện quái ác này!

Vào cuối thập niên 1940s, ở Hoa Kỳ có khoảng 35.000 người bị sốt bại liệt mỗi năm. Đến năm 1952, con số này lên tới “đỉnh điểm”: 57.879 ca nhiễm và số tử vong đạt kỷ lục với 3.245 người!

Trong giai đoạn thử nghiệm vaccine ngừa bệnh bại liệt tại Mỹ, các bậc cha mẹ đã phải xếp hàng để con cái họ được tiêm vaccine, khiến con số đạt kỷ lục 623.972 trẻ con được tiêm ngừa!

Kết quả thử nghiệm cho thấy có từ 80 đến 90% trường hợp thành công và đến năm 1979 sốt tê liệt hầu như đã biến mất tại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, ở một số quốc gia như Afghanistan và Pakistan vẫn còn là một mối đe dọa đến cuộc sống của trẻ con.

 

Tàn tích của bệnh bai liệt

 

Vaccine cuối cùng mà chúng tôi muốn nói đến là công trình ngừa bệnh cúm, hay còn gọi là “cúm mùa” (influenza). Một căn bệnh mà ngày nay trong thời Covid-19 người ta thường coi như một dạng của “bệnh cúm thông thường” đã từng khuấy động cuộc sống của nhân loại!

Chỉ riêng căn bệnh “cúm thông thường” đó đã cướp đi sinh mạng của 291.000 đến 646.000 người mỗi năm trên toàn thế giới. Riêng nước Mỹ, từ năm 2010 đến 2020 có từ 12.000 đến 61.000 người đã tử vong.

Xin nhắc lại, đó là những con số thống kê có liên quan đến “cúm thông thường” chứ không phải là “Cúm Tàu”, “Cúm Vũ Hán” hay còn có tên chính thức là Covid-19, chữ tắt của “Corona Virus Desease - 2019”.

“Dịch cúm thông thường” được ghi trong lịch sử của nhân loại được bùng phát vào 1918-1919 với “thành quả” có khoảng 50 triệu người chết trên toàn thế giới, trong đó có 675.000 ca tử vong tại Hoa Kỳ. Nói một cách khái quát, bệnh cúm này có ảnh hưởng đến 1/3 dân số của cả thế giới.

Một lần nữa, đó là chuyện vaccine ngừa “cúm thông thường” còn chuyện vaccine Covid-19 hiện nay đã “sang trang” với nhiều tình tiết ly kỳ như đã nói ở trên. Chưa bao giờ nhân loại thấy thấm thía với các thuật ngữ mới như “social distancing”, “lockdown”, “curfew”… Nói theo tiếng Việt là… “giãn cách…”.

Chuyện dài Covid-19 đến bao giờ mới chịu chấm dứt đây ??? !!!...

 

Bảng so sánh số tử vong từ (1) bệnh cúm, (2) Thế chiến thứ nhất và (3) trong thế kỷ thứ 20

***