Từ tương lai trở về… hiện tại

Trong thế giới hữu hình, chúng ta có 3 chiều: dài, rộng và cao. Có thể xem khái niệm về không gian 3 chiều là quy luật bất biến của vật chất và vật thể. Bước sang dòng tư tưởng trừu tượng, người ta lại khám phá ra thêm một chiều nữa là “Chiều Thời Gian” luôn chuyển động không ngừng nghỉ.

Thời gian chi phối mọi biến đổi của cuộc sống cho dù rất khó có thể xác định một cách chính xác. Tuy nhiên, cuộc sống của tất cả các sinh vật, dù muốn dù không, đều chuyển động theo chiều thời gian.

Hệ quả là sinh vật đi từ trẻ thơ đến tuổi già, vật chất lại tiến hóa từ lúc còn mới đến trở thành cũ. “Chiều của thời gian” chính là trình tự đi từ Quá Khứ, chuyển qua Hiện Tại và chấm dứt ở Tương Lai.

Từ không gian 4 chiều, con người lại chuyển sang một ý niệm trừu tượng, nếu không muốn nói là rất “hợp lý”: một ngày nào đó, người ta sẽ tạo ra một cỗ máy, tạm gọi là “cỗ máy thời gian”. Cỗ máy đó có vận tốc nhanh hơn ánh sáng gấp nhiều lần để người ta lùi lại thời Quá Khứ cũng như thấy được Tương Lai.

Vào năm 1895, nhà văn người Anh, H. G. Wells, dựa vào lý thuyết “chiều thứ tư” đã viết một cuốn tiểu thuyết khoa học giả tưởng khi đề cập đến việc ngồi trong cỗ máy thời gian để trở về Quá Khứ hoặc nhìn thấy được Tương Lai.

“The Time Machine” đã được chuyển thể thành hai bộ phim cùng tên vào năm 1960 và 2002. Từ đó, cỗ máy thời gian đã tạo cảm hứng cho các tác phẩm văn học cũng như giải trí như phim truyền hình và chuyện tranh.   

Yvette Mimieux và Rod Taylor trong phim “The Time Machine” năm 1960

Nhân vật chính của “The Time Machine” là một nhà khoa học, đồng thời là nhà phát minh ra cỗ máy. Ông sống ở Anh dưới thời Victoria và được Wells gọi là “Người du hành thời gian”. Cỗ máy mới thoạt trông cũng giống như bất kỳ cỗ máy nào, chỉ khác một điều là nó có bảng điều khiển để người du hành có thể bấm nút vào điểm thời gian để trở lại Quá khứ hay đi đến Tương Lai. 

Nếu có cỗ máy đó, chúng ta có thể nhìn lại Sài Gòn hay Hà Nội mà không cần lục lại những hình ảnh xưa như ta vẫn thường làm ngày nay. Chắc phải thú vị và hấp dẫn bội phần và điều quan trọng không ai có thể ngụy tạo những hoạt cảnh đó! Đơn giản vì hình ảnh mà ta lưu giữ có thể là đã bị photoshop nhưng hình ảnh ta nhìn từ cỗ máy thời gian sẽ hoàn toàn trung thực.

 Tác phẩm “The Time Machine” của H. G. Wells.

Ấn bản đầu tiên năm 1895

Đến năm 1948, nhà văn người Anh, George Orwell, viết một cuốn sách, không phải là “khoa học giả tưởng” như “The Time Machine” nhưng thuộc loại “chính trị giả tưởng”. Ông đặt tựa sách là “Nineteen Eighty-Four” mà sau này được đơn giản hóa chỉ còn 4 con số: “1984”.

“1984” là thời tương lai của năm 1948, chỉ cần đảo ngược 2 con số cuối, nhưng những chuyện xảy ra trong năm 1984 không đơn giản như việc đảo ngược những con số. George Orwell “tưởng tượng” vào 1984 sẽ có một nhà nước được gọi tên là Oceania (tạm dịch là Đại Dương), đó là một trong 3 siêu cường của thế giới sau cuộc thế chiến nguyên tử, hai siêu cường kia là Eurasia và Eastasia.

 Bản đồ thế giới năm 1984 gồm 3 siêu cường Oceania, Eurosia và Eastasia

Oceania chính là nước Anh và chuyện xảy ra ở thành phố “Airstrip One”, đó chính là thủ đô Luân Đôn đã được đổi tên. Khắp nơi trong thành phố tràn ngập chân dung của “Big Brother” (tạm dịch là Anh Cả) với khẩu hiệu “Anh Cả đang theo dõi bạn” (nguyên văn: “Big Brother is Watching You”).

Chữ viết tại Oceania vẫn là tiếng Anh nhưng là loại tiếng Anh “cải tiến”, được mang tên “Newspeak”. Có những từ ngữ mới như “doublethink” (suy nghĩ ngược lại với đường lối của Đảng), “thoughtpolice” (cảnh sát tư tưởng), “thoughtcrime” (tội phạm về tư tưởng)… Tiếng Anh vào năm 1984 là loại “tiếng Anh xã hội chủ nghĩa”, có tên là “Ingsoc” (English Socialism), khác nhiều so với “Oldspeak” là tiếng Anh tiêu chuẩn (Standard English).

Để hiểu rõ những gì được đề cập đến trong “1984” người đọc phải làm quen với một số từ ngữ trong “Newspeak”. Quy luật văn phạm đơn giản hơn tiếng Anh ngày nay rất nhiều, để cấu thành những tiếp đầu ngữ, Orwell dùng “plus_” như “plusgood”, phủ định chỉ dùng “un_”: “ungood” hay thể so sánh tuyệt đối, tác giả chỉ cần dùng “double plus_” như trong câu ca tụng Anh Cả: "Big Brother is doubleplusgood".

Trong “Newspeak”, “crimethink” là những suy nghĩ phản động, dễ biến thành tội ác về tư tưởng “thoughtcrime” và như vậy đi ngược lại với “goodthink” do Đảng đề ra. Nhân vật chính trong truyện đã viết trong nhật ký của mình: "Thoughtcrime does not entail death: thoughtcrime IS death”.

Cũng trong ngôn ngữ của năm 1984, “duckspeak” có nghĩa là kêu cạp cạp như vịt hay nghĩa đen là nói mà không suy nghĩ. “Duckspeak” có thể là một một từ diễn tả một ý tốt đẹp nhưng lại cũng là ý xấu xa, nói dối mà trong ngôn ngữ Newspeak gọi là “ungood”. Ý tốt hay xấu tùy thuộc vào người nói và cũng còn tùy vào quan điểm của Đảng.

Một công dân khi trở thành “unperson” (người chết) có nghĩa là người đó đã bị “bốc hơi” (vaporized). Hắn không những bị nhà nước giết chết mà sự hiện diện của hắn còn bị xóa sạch khỏi hồ sơ để hoàn toàn biến mất trong cuộc sống. Hắn không lưu lại một dấu vết nào đối với người sống, dù đó là bạn bè hay thân thuộc.

“Ingsoc” (English Socialism) là thứ tiếng Anh dùng trong năm 1984

Châm ngôn hành động của nhà nước Oceania được gói gọn trong 3 khẩu hiệu:

·         CHIẾN TRANH LÀ HÒA BÌNH (War is Peace)

·         TỰ DO LÀ NÔ LỆ (Freedom is Slavery)

·         DỐT NÁT LÀ SỨC MẠNH (Ignorance is Strength)

Mọi sinh hoạt hàng ngày ở Oceania đều thông qua những “thiết bị thu và phát sóng truyền hình” được gọi là “telescreen” để kiểm soát mọi hoạt động, riêng tư cũng như công cộng, của người dân. Người dân tại đây được chia thành 3 giai cấp chính:

(1) Giai cấp thượng lưu “Inner Party” (những người trong Đảng) là giai cấp thiểu số thống trị, chiếm 2% dân số;

(2) Giai cấp trung lưu “Outer Party” (những người ngoài Đảng), chiếm 13%;

(3) Giai cấp vô sản “Proletariat” bao gồm những người không thuộc 2 thành phần trên, họ chiếm 85%. 

Về mặt chính quyền, Đảng có 4 Bộ chính:

(1) Bộ Hòa bình (Ministry of Peace - Minipax) phụ trách quốc phòng và chiến tranh;

(2) Bộ Sung túc (Ministry of Plenty - Miniplenty) phụ trách các vấn đề về kinh tế, bao gồm nghèo đói và khẩu phần lương thực;

(3) Bộ Tình thương (Ministry of Love - Miniluv) phụ trách về pháp luật, kể cả việc tẩy não (brainwashing) và tra tấn (torture);

(4) Bộ Sự thật (Ministry of Truth - Minitrue) phụ trách về thông tin, giải trí, giáo dục, nghệ thuật, tuyên truyền…

“Big Brother is Watching You”

Nhân vật chính trong “1984” là Winston Smith, thuộc thành phần thứ 2, “Outer Party”. Anh đã bị tách ra khỏi gia đình từ nhỏ và sống trong một cô nhi viện, được nhà nước dạy dỗ để trở thành “đầy tớ trung thành của chế độ”.

Smith là một nhân viên trực thuộc Bộ Sự thật với nhiệm vụ biên tập lại lịch sử trong quá khứ để phù hợp với hiện tại. Anh còn có nhiệm vụ xóa mọi dấu tích của những người đã bị nhà nước cho “bốc hơi” (vaporised) để trở thành “unperson”, biến mất khỏi cuộc sống.  

Châm ngôn của Đảng là: "Kẻ nào kiềm chế được quá khứ, kẻ đó kiểm soát được tương lai: Kẻ nào kiểm soát được hiện tại, kẻ đó kiềm chế được quá khứ". 

Cái khó của Smith khi sống trong môi trường chính trị này là đòi hỏi trí óc phải vận dụng khi sửa đổi các tư liệu lịch sử. Tuy nhiên, anh vẫn hứng thú với thứ gọi là "quá khứ thực" và dày công tìm hiểu về nó mặc dầu biết đó là một “thoughtcrime”.

Trong giai đoạn bị “cải tạo chính trị”, Winston Smith thừa nhận những tội trạng mà anh “đã làm” cũng như “không hề làm”. Cảnh sát tư tưởng đã khai thác anh trong “Phòng 101”, căn phòng đáng sợ nhất ở Miniluv. Tại đây, bất cứ ai cũng đều phải ở chung với thứ mà họ sợ nhất. Đối với Smith, đó là những con chuột. Chính những sinh vật này đã khiến Smith phải ngoan ngoãn chấp nhận việc “cải tạo”.

Cuối cùng có tin Oceania đã giành chiến thắng quyết định trước quân đội Eurasia. Đám đông nô nức ăn mừng ngoài đường phố và Smith cũng tưởng tượng mình có mặt trong dòng người đó. Anh nhìn lên bức chân dung của “Big Brother”, anh đắm chìm trong một giấc mơ là mình sẽ tự thú hết và rồi sẽ được… lãnh án tử hình. Anh sẽ được “bốc hơi”!

Tác phẩm “Nineteen Eighty-Four”, ấn bản đầu tiên năm 1949 

Ngay sau khi “Nineteen Eighty-Four” được xuất bản trong năm 1949 đã gây nhiều tranh cãi vì đó là di chúc của George Orwell với những khuyến cáo nhân loại phải cảnh giác trước mối đe dọa của nền độc tài cực quyền.

Cuốn sách của Orwell đã nổi tiếng đến độ trong kho từ vựng tiếng Anh xuất hiện một từ mới: “Orwellian” với hàm ý sự ngụy tạo của một nhà nước độc tài, chuyên chế. Năm 2005, tạp chí Time xếp “1984” trong số 100 truyện có số người đọc nhiều nhất.

Kể từ khi Donald Trump xuất hiện trong vai trò Tổng thống Hoa Kỳ, “Nineteen Eighty-Four” một lần nữa trở thành “best seller” với doanh số tăng vọt đến 9.500%. Riêng nhà xuất bản Penguin đã in thêm 75.000 cuốn nhằm đáp ứng nhu cầu đọc sách của những người chưa đọc “1984”. Họ muốn tìm hiểu thêm giữa tiểu thuyết của Orwell và đường lối chính trị của Trump những gì tương đồng.

Cuốn truyện viết từ năm 1948, mô phỏng một thể chế “tương lai” vào năm 1984 và đến nay, năm 2017, có nhiều tình tiết để người đọc đối chiếu và chiêm nghiệm. Không phải chỉ ở riêng Hoa Kỳ mà hình như còn nhiều nước khác, trong đó có cả Việt Nam.  

Năm Orwell viết tiểu thuyết đã thuộc về Quá khứ, tên của cuốn sách ông đặt hàm ý thời Tương lai nhưng đối với người đương thời lại là Quá khứ. Như vậy, chỉ có cỗ máy thám hiểm thời gian mới có thể đưa ta chuyển động theo chiều thời gian.

Đó là lý do bài viết này có tên: “Từ tương lai trở về… hiện tại”!

Nhà văn George Orwell (1903-1950)

***

* Xem phim "The Time Machine" (202):
http://www.phimmoi.net/phim/co-may-thoi-gian-1688/

* Xem phim "Nineteen Eighty-Four":

https://www.youtube.com/watch?v=fCZBnUt6rZ0

* Xem bản dịch "1984" tại đây:

http://echithai.com/ebook/classic/1984.pdf

***

--> Read more..

Từ học trò cưng của cô giáo, chồng cô giáo… đến Tổng thống Pháp

Một tờ báo Anh đã chạy tít: "From teacher's pet to teacher's husband to French president" để nói về trường hợp của ứng cử viên Emmanuel Macron đã chiến thắng vòng một trong cuộc đua tranh cử Tổng thống Pháp ngày 23/4/2017.

Với khẩu hiệu "En Marche! La France", ông Emmanuel Macron sẽ bước vào vòng 2 để tranh đua với bà Le Pen. Ảnh: Reuteur

Bên cạnh sự nghiệp chính trị, báo giới và cộng đồng mạng còn đặc biệt quan tâm tới cuộc hôn nhân của ông Macron, 39 tuổi, với người vợ 63 tuổi, bà Brigitte Trogneux.

Emmanuel và Brigitte Macron trong nụ hôn chiến thắng

Vừa qua, châu Âu đang nóng lên với câu chuyện tranh cử Tổng thống Pháp, một cuộc đối đầu giữa cựu Bộ trưởng Kinh tế Emmanuel Macron và bà Marine Le Pen, đại diện phe cực hữu. Điều đáng chú ý nhất sau vòng 1 cuộc bầu cử Tổng thống Pháp năm nay là thất bại của 2 đảng phái chính trị truyền thống: Cánh hữu với ứng cử viên Francois Fillon và cánh tả với ông Benoit Hamon.

Việc hai ứng cử viên Emmanuel Macron và Le Pen chiến thắng ở vòng một cuộc bầu cử Tổng thống Pháp không gây nhiều bất ngờ!

Lần đầu tiên trong lịch sử nền Cộng hòa thứ Năm của Pháp, không có một ứng cử viên nào thuộc một trong 2 đảng trên lọt vào vòng 2. Đó là một thất bại lịch sử bởi đặc điểm lớn nhất của nền chính trị Pháp từ 1958 đến nay là tính “lưỡng cực”, tức hai đảng Xã hội cánh tả và cánh hữu thay nhau cầm quyền.

Tuyên bố chiến thắng, ông Macron nói với những người ủng hộ: “Trong một năm, chúng tôi sẽ thay đổi bộ mặt chính trị của nước Pháp. Nếu đắc cử, tôi sẽ cất nhắc những gương mặt mới và tài năng để ‘thay máu’ hệ thống chính trị cũ”.

Trong khi đó, bà Le Pen – người theo đường lối chống nhập cư và chống châu Âu – vấp phải sự phản đối từ một số cử tri bởi họ cho rằng các chính sách của bà sẽ dẫn đến thảm họa cho đất nước.

Ông Emmanuel Macron và người vợ vốn là cô giáo hơn mình đến 24 tuổi..

Ông Macron gặp bà Trogneux lần đầu tiên tại trường trung học. Khi đó, bà là giáo viên tiếng Pháp tại ngôi trường tư thục ông theo học, thành phố Amiens, miền bắc nước Pháp. Bà Trogneux khi đó cũng điều hành một câu lạc bộ nhạc kịch mà ông Macron là diễn viên tập sự.

Hai người hứa hôn lúc Macron mới 17 tuổi và khi ông quyết định tới Paris một năm sau, Trogneux cũng rời thành phố quê nhà để cùng đến Paris. Bà từng chia sẻ về câu chuyện của mình trên tạp chí Paris Match: "Hồi 17 tuổi, Emmanuel từng nói với tôi rằng dù tôi có làm gì, cậu ấy sẽ cưới tôi".

Emmanuel Macron và vợ (Hình chụp tháng 4/2017)

Tuy nhiên, vào thời điểm đó, cha mẹ của Macron đã kịch liệt phản đối mối quan hệ thân thiết của 2 người. Trước khi kết hôn với ông vào năm 2007, bà đã có một đời chồng với 3 người con. Cả 3 giờ đã trưởng thành, một người làm kỹ sư, một người làm bác sĩ và người con còn lại là một luật sư. Bà cũng đã có 6 người cháu.

Với cựu bộ trưởng kinh tế Pháp, ông coi vợ mình là một cố vấn đáng tin cậy. Tạp chí Paris Match cũng đã dành những lời trân trọng cho bà Brigitte - người phụ nữ luôn sát cánh với chồng mình trên từng bước đường chính trị: "Bà ấy đã dành toàn bộ thời gian của mình để ở bên chồng. Bà ấy đọc và lắng nghe mọi thứ mà người ta viết về chồng mình. Ông Macron thường hay hỏi ý kiến từ vợ mình".

“From teacher's pet to teacher's husband to French president”

Cuộc đua tới chức Tổng thống Pháp đang đi dần tới những hồi kết. Nhiều người cũng hy vọng rằng ông Emmanuel Macron sẽ trở thành Tổng thống nước Pháp. Nếu thành công, ở tuổi 39, ông sẽ là người trẻ nhất từng giữ cương vị này. Còn về người vợ, bà Brigitte Trogneux sẽ trở thành Đệ nhất phu nhân nước Pháp.

Từng làm giáo viên, bà có nhiều kinh nghiệm liên quan tới giáo dục và thanh thiếu niên. Bà trả lời trong một cuộc phỏng vấn với Paris Match: "Là một giáo viên, tôi hiểu rõ về những người trẻ. Giáo dục và người trẻ cũng là điều tôi rất quan tâm. Tôi sẽ đấu tranh cho giáo dục".

Trong lời phát biểu sau phút giây phút chiến thắng, lời cảm ơn của ứng cử viên Tổng thống Emmanuel Macron cũng đã dành cho vợ mình như minh chứng cho tình yêu và lòng biết ơn ông dành cho bà Brigitte Trogneux.

Emmanuel Macron sẽ là Tổng thống trẻ nhất trong lịch sử nước Pháp

***

* Xem lại chuyện tình của Emmanuel Macron và Brigitte Trogneux trên Blogspot tại:  http://chinhhoiuc.blogspot.com/2017/01/chuyen-tinh.html

***

--> Read more..

Quyền lực “mềm” của thế giới “phẳng”

Giữa tháng 4/2017 cộng đồng mạng trên toàn thế giới râm ran bàn chuyện một ông bác sĩ người Mỹ gốc Việt, David Dao, bị lực lượng an ninh kéo lê ra khỏi chuyến bay 3411 của hãng United Airlines vì lý do hãng đã “bán quá số ghế thực tế”. Một hành động phải nói là “thô bạo”, “bất nhẫn” đối với một hành khách thuộc loại cao tuổi phải rời máy bay với một khuôn mặt đầy máu!

Bác sĩ người Mỹ gốc Việt David Dao với khuôn mặt đầy máu trên chuyến bay 3411 của hãng United Airlines

Trước hết, tôi không nghĩ đây là một sự “kỳ thị mầu da” vì hành khách bị chọn phải rời máy bay được tiến hành một cách ngẫu nhiên (random) qua hệ thống máy tính của United. Hành khách của United, dù da trắng hay da mầu, không phải là yếu tố quyết định để phải rời máy bay vì họ hoàn toàn không có lỗi trong sự cố này. Tuy nhiên, đến khi nhân viên an ninh ra tay, người ta tự hỏi phải chăng đã có sự phân biệt đối xử?

Hình ảnh cắt từ video clip của hành khách trên chuyến bay

Nếu bảo Bác sĩ David Dao có hành động “thái quá” cũng không đúng khi một ông già 69 tuổi chỉ phản ứng bằng cách cố ngồi yên tại chỗ với giải thích là mình không rời máy bay vì sợ trễ hẹn với bệnh nhân. Lý do hoàn toàn có thể chấp nhận được vì có tính nhân đạo.

Nếu đồng ý với những lập luận ở trên, ta có thể quy hết lỗi về phía United và những nhân viên an ninh tại phi trường ở Chicago. Người đáng trách hơn cả là CEO của United Airlines, Oscar Munoz. Ông là người đã không giải quyết vụ “khủng hoảng” này một cách khôn khéo để nó biến thành một vụ “Khủng hoảng Truyền thông” khiến chứng khoán của công ty này chỉ trong một ngày đã bị “bốc hơi” 1 tỷ USD. Đó là chưa kể một chiến dịch tẩy chay United và Thư thỉnh nguyện đòi Oscar Munoz phải từ chức.

Oscar Munoz, Giám đốc Điều hành United Airlines

Trong quá khứ, United Airlines đã phải đương đầu với một cuộc “khủng hoảng truyền thông” khi hãng này làm gãy một cây đàn của nhạc sĩ người Canada, Dave Carroll, mà không chịu bồi thường thỏa đáng khi ông cùng ban nhạc “Sons of Maxwell” thực hiện chuyến lưu diễn 1 tuần từ Halifax đến Omaha, Nebraska ghé thành phố Chicago vào năm 2008.

Ca sĩ kiêm nhạc sĩ Dave Carroll

Ngày 17/8/2009 trên YouTube xuất hiện bài hát "United Breaks Guitars" theo loại nhạc đồng quê do ban nhạc của Dave Carroll kể lại. Tại phi trường O’Hare, cũng từ thành phố Chicago, đến Nebraska, Carroll phải gửi chiếc đàn guitar hiệu Taylor trị giá 3.500 USD vì không được coi là hành lý xách tay. Chiếc đàn đã bị gãy cần và United từ chối bồi thường vì Carroll không khiếu nại trong vòng 24g.

Dave Carroll và ban nhạc “Sons of Maxwell”

(Hình ảnh cắt từ video clip “United Breaks Guitars”)

Cuộc đàm phán kéo dài 9 tháng nhưng không đi đến kết quả thỏa đáng và Carroll viết ca khúc "United Breaks Guitars" với những ca từ như: "I should have flown with someone else, or gone by car, 'cause United breaks guitars” (Tôi nên bay với ai đó, hoặc đi bằng xe hơi vì United đã làm gãy cây đàn)… hay những câu như "They say that you're changing and I hope you do, 'Cause if you don't then who would fly with you?" (Người ta nói rằng bạn đang thay đổi và tôi hy vọng bạn làm điều đó, vì nếu không thì ai sẽ bay cùng bạn?).

Hình ảnh cắt từ video clip “United Breaks Guitars”

Bài hát này thoạt đầu thu hút 150.000 lượt xem ngay trong ngày đầu tiên, 17/8/2009. "United Breaks Guitars" nhận được 6 triệu lượt người truy cập vào tháng 8/2009 và đến tháng 8/2015 đạt 15 triệu người xem.

 Hình ảnh cắt từ video clip “United Breaks Guitars”

United sau đó thương lượng trở lại và Dave Carroll trả lời là số tiền bồi thường cứ gửi thắng cho các tổ chức từ thiện. Quyền lực “mềm”, thông qua YouTube, chỉ trong vòng 4 ngày sau khi bài hát xuất hiện trên YouTube đã khiến hãng hàng không này mất đi 10% giá trị cổ phiếu, tương đương với 180 triệu USD. Trên thị trường chứng khoán, cổ phiếu của United (UAL) mở cửa ở mức 3,31 USD vào ngày 6/7/2009, giảm xuống mức thấp trong ngày: 3,07 đô la (-7,25%) vào ngày 10/7/2009.

Hình ảnh cắt từ video clip “United Breaks Guitars”

Câu chuyện "United Breaks Guitars" đã chứng minh trên thế giới phẳng ngày nay có một thứ quyền lực “mền” nhưng tầm ảnh hưởng của nó “cứng” như bất kỳ một thứ vũ khí nào được áp dụng trong cả kinh doanh lẫn chính trị. 

Việt Nam cũng đã ý thức được sức mạnh của YouTube nên các quan chức đã có những đề xuất điều chỉnh nhưng xem ra một khi đã vào vùng phủ sóng của Internet, dù muốn dù không, phải chấp nhận thứ quyền lực vô hình đó.

***

Mời các bạn xem video clip "United Breaks Guitars" của Dave Carroll và ban nhạc “Sons of Maxwell”:

https://www.youtube.com/watch?v=5YGc4zOqozo

  

***

--> Read more..

Du Ký Ninh Thuận (2)

(Tiếp theo)

Chú thích của NNC:

“Tỉnh NinhThuận (thủ phủ: Phan Rang – Tháp Chàm, PR-TC) nằm bên bờ biển Đông, Bắc giáp tỉnh Khánh Hòa (tp. Nha Trang), Nam giáp tỉnh Bình Thuận (tp. Phan Thiết), Tây giáp tỉnh Lâm Đồng (tp. Đà Lạt). Dân số khoảng 569.000. Có 3 sắc tộc chánh là Kinh, Chăm và Raglai. (htpp://vi.wikipedia.org 2011)”

“Dưới đây là bài du ký của Giáo sư Bủi Dương Chi, thầy đả từng dậy tôi từ năm Đệ Tam đến Đệ Nhị tại trường Trung học Ban Mê Thuột. Hình kèm và chú thích đều do Thầy Chi chụp và ghi từ năm 1960 đền 2015. Đó là những tư liệu quý giá trong suốt cuộc đời của Thầy, từ một thanh niên tình nguyện (International Volunteer Service) năm 1960 và những lần trở về Việt Nam kể từ khi đi du học tại Hoa Kỳ, năm 1974.”

***

THÁP CHÀM

                                                  

Tháp nổi tiếng Po Klong Garai hồi đó bị hoang phế nên chúng tôi chỉ lên xem một lần. Sau này quần thể Tháp trông rất đẹp nhờ được các chuyên gia bảo cổ Ba Lan phục chế.

Cổng lên quần thể tháp Ko Plong Garai. Học Kỳ Mùa Thu 1994

Lần tôi đi xe lửa mang bộ da cọp ướp muối vào Chợ Lớn để thuộc thì ga chưa có hàng quán trừ mấy người buôn thúng bán mẹt. Khách đợi tầu đứng quanh hay ngồi xổm tùy tiện. Cần “giải toả nỗi lòng” phải ra sau mấy bụi cây hay cụm xương rồng. Ở Saigon về, tôi đi chuyến 8 giờ tối, tới Tháp Chàm 6 giờ sáng. Tôi mướn xe ngựa, trông giống xe thổ mộ, về Nha Hố. Dọc đường, đó đây toàn bông xương rồng trắng nõn, đỏ rực, tím xanh rất đẹp nhưng mặt trời mọc cỡ con sào là tàn một kiếp hoa.

Đã biết phục vụ cộng đồng (2015).

 Phòng chờ tầu và đưa đón khách.

 Đây mới là "Văn Minh".

 Trên đà tiến bộ.

Ở Việt Nam bây giờ nhiều nơi như Tháp Chàm, Cà Mau thích dùng tiếng Anh nhưng đôi khi "quá trớn". May mà bệnh viện kế bên còn dùng bảng tiếng Việt để ai không biết tiếng Anh còn tìm ra bệnh viện. Post Office thì không quan trọng như bệnh viện.

Quảng cáo và tiếp thị không thua ở các thành phố lớn.

Trưng bày hàng hoá cũng vậy.

1960 - 2015:  Từ thời buôn thúng bán mẹt đến ngày vươn ra thế giới.

Đường bộ Phan Rang - Đà Lạt, dài khoảng 100Km, chạy qua Tháp Chàm.

***

PHAN RANG (1960, 1993, 1995, 2012, 2015)

Ba đoàn viên đồng quê Mỹ không những giỏi xử dụng nông cơ mà còn chăm chỉ công việc đồng áng. Họ chỉ nghỉ ngày Chúa Nhật để đọc Thánh Kinh, đánh máy chữ viết báo cáo định kỳ, ghi nhật ký, viết thư tay cho thân nhân, giặt quần áo và nấu ăn. Tôi cũng nghỉ nhưng vì không đi nhà thờ, đền chùa nên “phải” lái xe Jeep đưa Ông Bếp ra Phan Rang mua thực phẩm không có bán ở mấy làng chung quanh nông trại.

Tôi tự học lái xe ở Ea-Kmat (Darlak,04/1958-06/1960).Thi bằng lái ở Phan Rang 02/07/60.

Năm 1961, Sở Kiểm Tra Xe Hơi Nha Trang cấp bằng chánh thức.

Ông Bếp ở Nha Hố. Món đặc biệt của ổng là kỳ nhông (cắc kè?) lột da rồi băm cả xương chiên với hành tỏi. Tôi chào thua. Kỳ nhông thích ăn lúa và hành lá. Nhà nông vót cần tre thân nhỏ, dài khoảng cánh tay, uốn cong, cột giây thòng lọng rồi treo trước hang. Kỳ nhông mắc bẫy bị treo lơ lửng. Bẻ gẫy xương sống cổ bầy bán, chúng sống nhưng không bò đi được.

Thả Ông Bếp xuống chợ và hẹn giờ đón hai, ba tiếng sau vì ổng có bạn nhậu ở đó, tôi bắt đầu chạy xe lòng vòng trong khu phố có đường tráng nhựa rồi tấp vào tiệm phở sang nhất thị xã kêu một tô tái gầu gân đặc biệt có bỏ thêm lòng đỏ trứng gà, một chén nước béo, một dĩa húng láng, ngò gai, giá sống, một ly cối cà phê sữa đá và một gói Marlboro có hình một tay Cao Bồi trông rất… cao bồi.

Ăn uống và thanh toán tiền xong, tôi luôn luôn thưởng công hậu hĩ cho hầu bàn vì sau đó là mục ra sân sau đã có sẵn một thau nước sạch dành riêng cho tôi rửa mặt, soi gương, chải đầu trước khi dzọt tới tiệm sách khang trang nhất thị xã để mua báo cuối tuần được xe lửa đêm chở từ Saigon ra. Nói là mua báo nhưng cốt để lấy le với con gái ông bà chủ vừa trông coi cửa hàng, vừa tính tiền sách vở, tạp hóa.

Lần nào cũng vậy, chưa gặp thì tôi quyết tâm sẽ theo phong cách cao bồi Mỹ: “nghiêng mình, ngả nón (lưỡi trai), tự giới thiệu rồi xin cô cho biết quý danh” nhưng tới lúc “mặt nhìn mặt” - chưa được “cầm tay bâng khuâng”- tôi chỉ dám hỏi giá báo mà tôi đã biết từ lần mua đầu tiên. May cổ vẫn nhỏ nhẹ trả lời chứ cổ mà trách sao hỏi hoài vậy thì tôi không biết phải đối đáp ra sao cho khỏi mang tiếng “djô djuyên”.

Cuối Hè, chuẩn bị về Saigon theo học Khoá Sư Phạm Cấp Tốc 08/1960 - 05/1963, tôi mới dọ hỏi được tên. Tôi quyết tâm Hè sau sẽ ghé chào đúng danh tính. Không dè, Hè sau tôi bị đổi ra Quảng Ngãi. Hè sau nữa, tôi “phải” ra Huế, ở nhà số 6 đường Trần Thúc Nhẫn, gần trường Đồng Khánh. Không gặp lại người đẹp Phan Rang nhưng tôi hiểu bằng mắt tại sao “học trò xứ Quảng ra thi, thấy cô gái Huế bỏ đi không đành”.

Hè 1960. Chúa Nhật nào tôi cũng thả Ông Bếp xuống đây. Hồi đó chợ lụp xụp, bừa bộn và rất thiếu vệ sinh.

Mua trả tiền Việt, Mỹ, Anh, Úc hay Euro đều OK. "Tệ" (tiền Nhân Dân Tệ TQ) cũng OK nếu khách chịu tỉ giá "thua thiệt một chút" (2012).

Tôi, thầy giáo tiếng Anh lưỡng quốc, mà không hiểu rõ vài từ ở bên trong tiệm.

Bà: “Tiệm ABêXê bán hàng hiệu không hà.”. 

Cháu: “ÊBiXi. Ngoại đọc trậc lấc.".

Jeans. Made in China.

Đẹp hơn cô hàng sách báo nhiều nhưng hổng có "má lúm đồng tiền trông xinh ghê".

Không biết có phải cây Phượng Vỹ cách đây 52 năm không (1960-2012)?

Năm 1963, tốt nghiệp Sư Phạm, theo đơn thỉnh cầu, tôi được bổ lên dậy tiếng Anh ở trường trung học Ban Mê Thuột. Vừa bận dậy học, vừa hăng hái tham gia các sinh hoạt học đường, tôi quên dần cô hàng sách. Bốn mươi ba năm sau (2003) một người quen đã sống và làm việc ở đó cho biết sau biến cố 30/04/75, cửa hàng của cha mẹ cổ bị niêm phong, sách báo bị tịch thu và thiêu hủy. Rồi gia đình lâm cảnh “xẩy đàn tan nghé”, rồi thảm họa ập xuống, rồi hình như cổ không qua khỏi. 

Năm 2015, 55 năm sau, tôi tìm đến chốn cũ thì chẳng còn gì như xưa. Đi bộ tới chợ Phan Rang, tôi chỉ nhận ra được ngôi đền của người Hoa, sơn quét sáng sủa nhưng kiến trúc vẫn giữ nguyên dạng.

Chữ “xưa” còn một chút này (Kiều lẩy).

Hơn hẳn mặt tiền trường ngoại ngữ Diplomatic Language Services (DLS) ở Tp. Arlington, tiểu bang Virginia, Hoa Kỳ, nơi tôi thỉnh thoảng dậy tiếng Việt cho công chức bộ Canh Nông và Thương Mại Mỹ chuẩn bị đi nhậm chức ở VN trong 7 năm qua (2009 - 2016).

Thầy giáo tiếng Anh như tôi bây giờ có về tỉnh nhỏ cũng chưa chắc đã được các trường ngoại ngữ tuyển dụng vì râu tóc, mắt mũi rõ ràng là con cháu vua Hùng, not native speaker.

Một bên của đại lộ 6 làn xe đi ra biển Đông (2012).

Bên ngoài không thua Saigon, Hà Nội.

Trung Tâm Văn Hóa có các sinh hoạt thể dục, thể thao và giải trí cho mọi lứa tuổi nam nữ.

TIẾNG XƯA. Phòng trà có nhạc sống và sàn nhẩy (2012).

Ô MÊ LY -  Ký ức thời gian. Khiêu Vũ và Hát Với Nhau (2012). 

***

CÀ NÁ  

(gốc tiếng Chăm là  Canah Kluw* = Ngã Ba Đường)

Cà Ná cách Phan Rang khoảng 30km, cách Nha Hố khoảng 20km.

Hè 1960, chiều tối Chúa Nhật, đôi khi chúng tôi ra đây bơi lội. Nước biển rất mặn, chỉ cần nằm ngửa, hít hơi đầy phổi, thở ra từ từ rồi hít vô thật nhanh là không bị chìm. Bơi đêm, mỗi lần sải tay hay đập chân thì lân tinh trong nước biển lấp lánh như có hàng đàn đom đóm bay theo. May không có cá mập. Với biển xanh, cát trắng, đá chồng, với mấy hàng thùy dương vi vu trong gió, với những giây hoa tím la đà trên mặt đất, tôi thấy Cà Ná đẹp hơn nhiều bãi biển trong nước, kể cả mấy bãi biển nổi tiếng ở Âu Mỹ, mà tôi đã đi thăm và bơi lội.

Học Kỳ Thu 1993.  Chúng tôi ở nhà nghỉ độc nhất này 2 đêm, 3 ngày.

Đúng mùa, hoa tím nở la đà trên mặt đất. Xa xa là hàng thùy dương.

HK Thu 1994. Đứng bìa phải, đeo máy hình là hướng dẫn viên du lịch, người Việt gốc Chàm, Thành Ngọc Trào, cựu hs thbmt.

HK Xuân 1995. Dưới hàng thùy dương.

Thảo luận nhóm ở bãi biển Cà Ná. Quá 30 phút, sinh viên đứa kêu nhức đầu, đứa kêu đau bụng, đòi “break = nghỉ”.

HK Xuân 1999. Cà Ná có thêm mấy hàng ăn. Mừng cho các bà, các chị và mấy cháu bán đậu phọng luộc, bánh tráng, hột vịt lộn, trứng cút,...có thêm khách. Khổ nỗi các “nhà” vệ sinh lại được dựng ngay trên gềnh đá để dễ xối nước xả chất thải xuống biển. Chúng tôi hết dám bơi lội.

***

NINH CHỬ (1960, 1998, 2012)

Vũng biển này cách Phan Rang khoảng 6Km. Hè 1960, Ninh Chử chỉ có mấy làng chài. Chúng tôi ra khơi theo ghe đánh cá đêm một lần. Rất thú vị, nhất là khi được ăn mực sống vắt chanh.

Mùa Thu 1998, tôi đưa đoàn sinh viên Học Kỳ Hải Ngoại ghé chơi và ở khách sạn du lịch vì giá phòng không mắc, cơm nước rẻ, sớm tối rất yên tĩnh. Hè 2012, Ninh Chử vẫn vắng khách, chắc vì nơi này nằm giữa hai khu du lịch biển nổi tiếng, Mũi Né và Nha Trang, mà lại không có các sinh hoạt giải trí hay thể thao, ngoại trừ khoản nhậu nhẹt om xòm và thiếu thanh nhã. 

Vũng biển Ninh Chử (2012).

Bãi biển.

Ngoài khơi.

Loại thuyền đánh cá gần bờ.

Làng chài.

Vào khu Nghỉ Dưỡng (Resort).

Không còn “ba cùng” (cùng làm, cùng ăn, cùng ở) với nhân dân nữa.

Cũng có “nhân dân” nhưng đều được “lao động vinh quang” như lau chùi, quét dọn, bưng cơm, rửa chén,...

***

SƠN HẢI.

Sơn Hải là địa điểm đã được chọn để xây Nhà Máy Điện Hạt Nhân.

Nhiều người Việt gốc Chăm phản đối dự án này. Năm 2012, nhà văn Trà Vigia viết thư ngỏ giãi bày hiểm họa diệt chủng sắc tộc anh, hiện còn khoảng 200.000 người, nếu xẩy ra tai nạn như Chernobyl (Liên Xô,1986 –Google) hay Fukashima (Nhật, 2011 – Google).

Tôi nhận lời dịch thư để gửi mấy nhóm thân hữu Mỹ có công tâm bảo vệ môi trường và nếp sống truyền thống cá biệt của các sắc tộc ít người. Rất may, năm ngoái Đảng Cộng Sản và Nhà Nước Việt Nam bỗng có quyết định “rất sáng suốt” là ngưng tiến hành dù đã xây cất được một phần hạ tầng cơ sở - báo chí đưa tin chi phí lên tới cả chục triệu Đô Mỹ - với lý do điện hạt nhân không rẻ mà còn gây thảm họa khôn lường nếu xẩy ra tai nạn.

Theo tôi, “rất sáng suốt” nhưng “quá chậm hiểu” vì nhiều chuyên gia trong và ngoài nước đã liên tục cảnh báo nguy cơ thảm họa từ đầu. Tin ngầm cho biết lý do thực sự là Nga túng tiền và dân Nhật phản đối chánh phủ họ “tài trợ” cốt để bán máy điện hạt nhân cho VN trong khi VN còn thiếu nhiều cán bộ và chuyên gia có Tầm, có Tâm để quản lý và điều hành.

Mới đây, Đảng CS & Nhà Nước VN lại thoả thuận để TQ xây Nhà Máy Chế Biến Thép ở đây. Báo Washington Post ở Thủ Đô Hoa Kỳ đưa tin bộ Thương Mại Mỹ quan tâm đến dự án này vì e ngại TQ có hậu ý xuất khẩu thép qua ngả VN để hưởng “ké” mức thuế ưu đãi Mỹ dành cho VN. Nếu dự án Nhà Máy Thép không thành, tôi mong Trần Văn Bình - Tiến Sĩ Khoa Học Đức Quốc - và Trần Khang Thụy - Chủ Tịch/Phó CT Trung Tâm Nghiên Cứu Phát Triển Kinh Tế (CESAIS) và một Tổ Hợp Du Lịch, Lữ Hành ở Saigon - sẽ được phép thực hiện dự án Điện Gió đại quy mô ở tỉnh Ninh Thuận mà Bình (thbmt 1960-1967) và Thụy (thbmt 1966-1973) đã kiên trì đeo đuổi từ nhiều năm qua.

Khu dân cư đã/đang giải tỏa đền bù. Một số người “biết trước” Cơ Sở Điện Hạt Nhân sẽ được thiết lập ở đây đã "đón đầu" mua nhiều nhà/đất giá rẻ để đã/sẽ được đền bù "khủng". Triệu phú (đôla) mấy hồi (2015).

Chi phí xây dựng hạ tầng cơ sở rất cao dù chưa biết dự án sẽ được thực hiện không vì "có làm mới có ăn".

 Mặt bằng phải bao la mới đạt/phá kỷ lục Guinness thế giới.

Xa lộ chưa biết có bền vững không nhưng báo chí trong nước đưa tin giá thành làm mỗi Km không những cao nhất ĐNÁ, mà còn cao hơn cả ở Mỹ.

***

Bùi Dương Chi.

Thầy giáo tiếng Anh.

THBMT. 1963-1974.   

***   

--> Read more..