Tôi đến với Nàng Thơ

 “Ngán cho cái mũi vô duyên,

Câu thơ thi xã, con thuyền Nghệ An”

(Cao Bá Quát)

 Tương truyền trong thời gian làm một chức quan nhỏ ở Bộ lễ, Cao Bá Quát được nghe thơ của “Thi xã Mặc Vân”, nơi quy tụ nhiều thi sĩ nổi tiếng như Tùng Thiện Vương, Hà Tôn Quyền... thế nhưng ông lại lắc đầu, bịt mũi và thốt lên hai câu tỏ ý chê bai như trên.

Cao Bá Quát đã so sánh thơ thi xã với mùi của con thuyền buôn mắm xứ Nghệ… theo ý ông, “thơ không thể ngửi được!”… Đó có lẽ là lối phê bình thơ có một không hai trên thi đàn nước ta từ xưa đến nay.

Ngày nay, chúng ta thường coi thơ là một hình thức nghệ thuật tinh vi trong việc sử dụng ngôn ngữ với sự chọn lọc và sắp xếp từ ngữ để tạo nên hình ảnh mang tính gợi cảm đồi với người đọc hoặc người nghe.

Trong các thể loại thơ ở Việt Nam, ta có thể kể đến lục bát, song thất lục bát, các thể loại thơ Đường luật như thất ngôn bát cú, thất ngôn tứ tuyệt, ngũ ngôn bát cú rồi đến các loại thơ mới và thơ tự do.

Ngoại trừ thơ tự do, một hình thức hầu như không có một cấu trúc rõ rệt, các loại thơ khác hầu như đều có niêm luật nhất định. Chặt chẽ nhất có thể là các loại thơ Đường, trong đó cấu trúc về nội dung, luật về số chữ trong câu, số câu trong bài, về cách gieo vần quyết định thể loại của bài thơ.

Sự khắt khe trong cấu trúc làm cho thơ Đường trở nên gần như một hình loại văn học chỉ dành riêng cho các tầng lớp trung lưu trở lên. Chính vì sự khắt khe này, thơ Đường hiện nay dần dần bị phai nhạt và hầu như không còn ai để ý đến nữa.

***

Tôi cũng có một thời gian lạc vào đất của Nàng Thơ bằng cách “ti toe” viết ra một số bài thơ tuỳ theo cảm hứng và thấy rằng để làm “thi sĩ” khó hơn “văn sĩ” rất nhiều! Với văn chương, chỉ viết trong lúc ý tưởng tuôn trào nhưng với thơ phú không thể như vậy, làm thơ là một quá trình nhiêu khê vì phải sàng lọc câu chữ để diễn tả nỗi lòng.

Bước đầu tiên tôi có cả một thời gian dài chỉ dành để chép thơ của các thi sĩ nổi tiếng mà mình yêu thích khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Những bài thơ của các “bậc thầy” như Xuân Diệu, Lưu Trọng Lư, Nguyễn Bính… cho đến Nguyên Sa, Vũ Hoàng Chương, Nguyễn Tất Nhiên… đã chiếm một chỗ ngồi trong quyển sách “thư chép tay”.

Phải đợi đến những năm cuối trung học trên Đà Lạt tôi mới lần đầu tiên làm 4 câu thơ lục bát do hoàn cảnh hữu tình xuất phát từ sở Xứ sở Sương mù. Cậu học sinh cảm thấy cô đơn giữa những con phố đông người đã phải thốt lên: 

“Tôi đi giữa phố đông người

Bước chân thu nhỏ cho chiều dừng đây

Khẳng khi đôi ống chân gầy

Kéo lê hè phố gót giầy thời gian!”

Bài thơ “Xưa & Nay” viết năm 2023 lập lại ý của những câu thơ đầu tiên nhưng đã có phần mô tả những diễn biến của cuộc đời sau khi đã từng bị đời hành “lên bờ, xuống ruộng”:

 

“Xưa đi giữa chốn đông người

Kéo lê hè phố gót giầy thời gian

Nay ngồi một chỗ thở than

Muốn đi chẳng đặng… vẫn ham với đời!

 

“Xưa còn hăm hở làm người

Bon chen, kèn cựa… nửa cười, nửa than

Ngày nay quanh quẩn một mình

Biết không tìm được ai người tri âm!

 

"Một mình lặng lẽ âm thầm

Cuối đời tiếc nuối… chỉ ngần ấy thôi

Đi ra rồi lại đi vào

Cũng may còn sức… đi vào, đi ra!

 

“Bao giờ thoát kiếp ta bà

Để ta rảnh nợ… đường xa khởi hành

Giã từ mọi thứ đành hanh

Bước lên một chuyến tàu nhanh tốc hành?

 

Cho đến khi tôi gặp được người trong mộng, nàng chỉ nói một câu “Chán em đi!” thế là bao ý tưởng tuôn trào:

 

“Mới hôm qua, gần nhau, em thủ thỉ

“Anh yêu nhiều, yêu quá… chán em đi!”

Chán em ư? Chuyện chẳng có bao giờ

Khi tình vẫn một lòng yêu, em nhỉ?

 

“Anh lại nghĩ, đến một ngày nào đó,

Em quay lưng, phủi tay… em giũ bỏ…

Chán cuộc đời và chán cả tình anh

Biết sao được… khi bất ngờ còn… bỏ ngỏ?

 

Nguồn thơ lai láng, tôi lại làm tiếp một bài “Bao giờ anh mới chán?”:

 

“Em hỏi anh, “Bao giờ anh mới chán?”

Câu hỏi này anh suy nghĩ lan man

Nói sao nhỉ? Cuộc đời này chán thật,

Một kiếp người mang khát vọng dở dang.

 

“Anh vẫn nghĩ, cuộc đời sao chán quá

Hết ngày này, rồi tháng khác trôi qua

Rồi công danh, sự nghiệp… đến tuổi già

Trong phút chốc thành hư vô, huyền ảo.

 

“Cho đến ngày anh gặp em trong mộng

Bỗng thấy mình như sống lại, chờ mong

Bao buồn chán bỗng dưng tan biến mất

Một nụ cười cũng đủ xóa hư không!

 

“Kể từ đó, anh không còn biết chán

Khi nhìn em như một giọt sương tan

Như người say nhìn đáy cốc rượu tàn

Và như thế… cuối đời anh viên mãn!

 

Thơ tình tời trai trẻ thật muôn mặt, kể cả những lúc thất tình chỉ mong toàn điều xấu xảy đến với người mình yêu. Phải chăng đó là phản ứng “trả thù” vì đã yêu mà không được đáp lại:

 

“Gió rung rầm rập mái lầu

Nghe như đinh đóng trên đầu người yêu!

Mưa rơi sầm sập mái ngoài

Dường như đinh đóng quan tài tình yêu!

 

“Mưa rơi, mưa đổ mỗi chiều

Mình ta lặng ngắm người yêu lìa đời!

Mưa rơi, mưa mãi không thôi

Làm sao như thể xa rồi người ơi!

 

“Trời cho mưa gió, chi trời

Lòng ta một nỗi rối bời tâm can.

Ước gì không phải là nàng

Để ta không phải ngỡ ngàng tình si!

 

Năm tháng trôi qua, tôi thấy mình bắt đầu già và chỉ còn lại một mình. “Độc hành” là tựa một bài thơ của một người bỗng cảm thấy cô đơn sau khi đã bon chen với đời… mà đời thì lại dửng dưng với kẻ đã từng lăn lộn trong guồng máy vô tình:

 

“Tôi vẫn đi bên cạnh cuộc đời

Xa hoa, lộng lẫy… một mình tôi

Có ai thấu được lòng tôi với

Xin góp dùm tôi… chỉ một lời!

 

“Tôi vẫn ngồi đây quá nừa đời

Buồn vui lẫn lộn… chỉ mình tôi

Ai người thấu được đời phiêu lãng

Một kẻ lang thang rất kiệm lời.

 

“Cứ thế mà trôi đến cuối đời

Sang hèn, tủi nhục… một mình tôi

Đến nay biết được thì tôi đã

Gần đất, xa trời… bỏ cuộc chơi!

 

Độc hành

 

Tôi “Tự trào” qua một bài thơ ngũ ngôn, chữ thì ít nhưng lại truyền tải một ý thật dài để diễn tả cuộc đời của một kẻ mà người ta thường ca tụng “thất thập cổ lai hy”:

 

“Trông gầy như que tăm,

Ít đi, chỉ muốn nằm

Tuổi già ngày chồng chất,

Ngày tháng bỗng lạnh căm!

 

“Húp cháo ngon hơn cơm,

Thịt thà trông phát ớn

Còn đâu tái, nạm, gầu

Những ngày ăn phở sớm.

 

“Cá là bạn thiết thân

Dễ nhai, chẳng phải nhần

Răng cái còn, cái mất

Cố gắng mà nuôi thân.

 

“Cá là bạn thiết thân

Dễ nhai, chẳng phải nhần…”

 

Cuộc gặp gỡ với Nàng Thơ xin được chấm dứt bằng ”Chân dung tự họa” viết năm 2022. Tôi nhìn thấy mình như một bộ xương khô hữu dụng cho các sinh viên trường Y để nghiên cứu về xác thân con người. Đó là việc làm hữu ích cuối cùng để giúp đời trước khi nhắm mắt:

 

“Bày mươi năm... tuổi có dư

Thêm bốn năm nữa là tròn tám mươi

Cầm tinh con chó giữ nhà

Thức khuya dậy sớm cùng gà gáy vang.

 

“Cơm ba bốn bữa ăn vào

Mà sao thân thể lúc nào cũng teo

Xương trên, xương dưới thi nhau

Xuất đầu, lộ diện trước sau đuề huề.

 

“Tay chân cà khẳng, cà kheo

Mắt mờ nên phải kinh đeo cả ngày

Ngủ thì chợp mắt tỉnh queo

Như con mèo ướt meo meo góc giường.

 

“Sáng ra nhìn lại trong gương

Thấy nguyên một bộ xương khô đứng nhìn

Ai đây? Ngợm chẳng ra người

Hồn ma, bóng quế miệng cười thấy ghê!

 

“Chân dung tư họa rõ phiền

Có ai thông cảm nỗi niềm… bộ xương?

Mai đây xin việc Trường Y

Bộ xương cách trí giúp nhiều sinh viên.!

 

Chân dung tự họa

 

Hi vọng những vần thơ vụng về của một kẻ "ngoại đạo" như tôi sẽ không khiến những bậc đàn anh, đàn chị phải "bit mũi" như Cao Bá Quát ngày nào!

 

***

 

(*) Cao Bá Quát (1808-1855) sống cùng thời với Phó bảng Nguyễn Văn Siêu (1795-1872) nổi tiếng về tài thơ văn, đồng thời là kiến trúc sư xây dựng nên quần thể đền Ngọc Sơn, Đài Nghiên, Tháp Bút, cầu Thê Húc ở Hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội. Cả hai ông đều được người đương thời xưng tụng là “Thần Siêu, Thánh Quát” hay như “Văn như Siêu Quát vô tiền Hán”.

 

***

--> Read more..

Phát minh nhỏ… nhưng tiện ích lớn!

Liệt kê dưới đây là những phát minh nhỏ nhưng lại khiến thế giới của chúng ta đã thay đổi rất nhiều! Nói khác đi, người ta tự hỏi không biết thế giới này sẽ ra sao khi không có sự hiện diện của chúng?

Có một sự thật, ngày nay hầu như rất ít người biết đến tác giả của những phát minh nhỏ nhặt mà ta sử dụng hàng ngày! Cũng có thể nói, đó là những người thầm lặng trong công việc sáng tạo những vật dụng khiến cuộc sống ngày của chúng ta ngày càng thoải mái hơn.

Thomas Edison (1847-1931) với hơn 1.000 bằng sáng chế cho các phát minh của mình, đã từng nói:

“Người thành công có thói quen làm điều mà kẻ thất bại không thích làm”

(The successful person makes a habit of doing what the failing person doesn’t like to do).

 

***

Bàn chải đánh răng - William Addis

Năm 1770, William Addis vẫn đang trong tù ở nước Anh. Hồi đó, người ta thường dùng một miếng vải để chà răng với muối và than. Addis nghĩ ra cách thay thế chúng bằng cách đục lỗ trên một miếng gỗ nhỏ, bỏ vào trong đó chút muối và than, giữ chúng bằng một chút keo. Khi ra tù, Addis cải tiến bàn chải đánh răng của mình để tung ra thị trường một sản phẩm công nghiệp qua Công ty Wisdom Toothbrushes mà ngày nay vẫn cón hoạt động.

Viên thuốc dạng sủi bọt - William Upjohn

Trước khi có viên thuốc dạng sủi do William Upjohn sáng chế năm 1880, người ta chỉ có 1 trong 2 cách để uống thuốc: dưới dạng bột hoặc nước. Bốn năm sau, ông Upjohn tạo ra máy để sản xuất hàng loạt loại viên sủi qua Công ty Upjohn Pill and Granule Company. Công ty này hiện diện tại thị trường gần một thế kỷ trước khi sáp nhập với một công ty khác vào năm 1995.

Dây kéo (phéc-mơ-tuya) - Whitcomb Judson

Trong suốt cuộc đời, nhà phát minh Whitcomb Judson đã cầu chứng tại toà khoảng gần 30 phát minh, trong số đó có dây kéo phéc-mơ-tuya vào năm 1892. Loại dây kéo này được dùng để thay thế cho dây cột giầy mang ở dưới chân. Đáng tiếc một điều là Judson đã qua đời trước khi phát minh của ông trở thành phổ biến như sau này dùng trong việc thay cho khuy cài quần áo!

Mắc áo - Albert J. Parkhouse

Câu chuyện ai là người nghĩ ra chiếc mắc áo đầu tiên cho đến nay vẫn còn là một đề tài gây nhiều tranh cãi… trong đó nhiều người tin rằng chiếc mắc áo bằng gỗ là phát minh của Thomas Jefferson, “vị cha già” trong lịch sử của nước Mỹ xưa kia! Chiếc mắc áo mà chúng ta sử dụng ngày nay được Albert J. Parkhouse đăng ký bản quyền từ năm 1903.

Máy điều hoà không khí - Willis Carrier

Chiếc máy điều hoà đầu tiên sử dụng không khí không độc hại và không dễ cháy được Willis Carrier tung ra thị trường vào đầu thế kỷ thứ 20. Đến năm 1902 ông thêm vào bộ phận điều chỉnh độ ẩm. Đến năm 1915, Carrier thành lập Công ty Carrier Engineering Corporation cho đến nay.

Đèn giao thông - Garrett Morgan

Một tai nạn giao thông nghiêm trọng đã thúc đẩy Garrett Morgan nghĩ ra cách tạo đèn giao thông với các tín hiệu màu xanh (được đi), màu đỏ (dừng lại) và màu vàng (chuẩn bị dừng). Morgan đăng ký bản quyền phát minh của mình vào năm 1922 và sau đó bán lại cho General Electric vào năm 1922 để vận hành đèn giao thông từ đó.

Bút bi (bút nguyên tử) - Laszlo Biro

Laszlo Biro là một nhà báo người Hungary, ông muốn dùng mực in cho bút máy của mình vì lý do dùng loại mực thông thường rất lâu khô. Biro nghĩ ra cách dùng một viên bi nhỏ trên đầu bút để giúp mực trong bút tiết chế được dòng chảy đồng thời mực sẽ mau khô hơn. Ông đã đăng ký bàn quyền bút bi vào năm 1938, sau đó bán lại cho Công ty Marcel Bich và đó cũng lá lý do loại bút bi này còn được gọi là… “Bút Bic”!

***

--> Read more..

Người viết thuê từ Sài Gòn

Tại Bưu điện Trung tâm Sài gòn có một người đã từng được mệnh danh là "người viết thư xuyên hai thế kỷ", “người viết thư tay thuê cuối cùng của Việt Nam”… người đã từng chấp bút cho hàng nghìn lá thư viết tay bằng các thứ tiếng Việt, Anh, Pháp, giúp các gia đình người Việt ở nước ngoài được kết nối với người thân trong suốt 30 năm làm hành nghề.

“Người viết thuê” Dương Văn Ngộ (1930-2023) vốn xuất thân từ một gia đình gốc Hoa nghèo khó, năm 16 tuổi, ông bắt đầu làm việc cho ngành bưu điện với vai trò bưu tá, đến năm 1990 về hưu và bắt đầu công việc viết và dịch thư tay thuê ngay tại Bưu điện Sài Gòn.

Người Sài Gòn quý ông bởi sự cần mẫn và tỉ mỉ trong từng con chữ, thay họ truyền tải thông điệp qua những cánh thư gửi đến thân nhân ở nước ngoài. Bưu điện có đến 6 người cùng nghề nhưng đã nghỉ việc rồi qua đời, nhưng ông là người viết thư cuối cùng, theo đuổi đến ngày cuối đời dù đã 90 tuổi.

 

Ông Dương Văn Ngộ (1930-2023)

 

Ông Ngộ đã bắt đầu gắn bó với nghề bưu chính từ năm 16 tuổi, ban đầu làm việc tại Bưu điện Thị Nghè và đến năm 1948, ông trở thành nhân viên chính thức của Bưu điện Sài Gòn. Công việc ban đầu của ông là lựa thư để chuyển đi, sau đó lần lượt trải qua nhiều công việc chuyên môn trong nghề.

Năm 36 tuổi, ông được bưu điện cho đi học tiếng Anh và Pháp nhằm phục vụ công việc. Ông Ngộ kể rằng lúc đầu được học tiếng Pháp ở Trường Tiểu học Phú Lâm, còn việc thông thạo tiếng Anh là nhờ được Ban giám đốc cho đi học ở Hội Việt Mỹ.

Khi về hưu, ông được bố trí một bàn làm việc tại một góc của trung tâm Bưu điện, phía cuối dãy hành lang. Từ thứ 2 đến thứ 6, ông Ngộ đều đặn làm việc từ 8 giờ sáng đến 3 giờ rưỡi chiều. Công việc của ông là viết thư tay, ngoài ra ông còn hướng dẫn thông tin cho những người lần đầu đến bưu điện.

 

Người về hưu trong Bưu điện thành phố

 

Suốt 30 năm trong nghề, ông Ngộ đã chứng kiến nhiều buồn vui của người đời và từng chắp cánh cho không ít cuộc hôn nhân... Hàng vạn bức thư tình của những người yêu gửi cho nhau đã từ Bưu điện Trung tâm Sài Gòn chuyển đến tận tay người nhận khắp thế giới. Dù đã viết hàng vạn lá thư tay, nhưng ông bảo, mỗi khi viết cho khách xong là ông... quên hết.

"Nguyên tắc trong nghề, phải tuyệt đối giữ bí mật và quên ngay những gì mình vừa viết ra cho khách". Nên khi khách đi là ông không giữ lại bất cứ thông tin gì cả. Ông cũng không hỏi gì thêm về nhân thân, mối quan hệ thư từ của khách bởi ông cho rằng đó là những chuyện riêng tư, tò mò là không phải phép.

Mỗi lần dịch thư, ông chỉ lấy từ 10.000 đến 15.000 đồng, nhiều người ngỏ ý muốn cho thêm nhưng ông cương quyết không nhận vì ông không làm công việc này vì tiền mà chủ yếu là để giúp đỡ mọi người.

Bàn làm việc nhỏ của ông với tấm bảng đề dòng chữ “Nơi chỉ dẫn và viết giúp”, bên cạnh là mấy cuốn từ điển Anh - Pháp - Việt, kính lúp, những bài báo cũ cùng xấp ảnh kỷ niệm do nhiều du khách khi ghé lại nơi đây đã chụp và tặng lại ông.

“Ngày nào còn cống hiến được cho xã hội thì tôi vẫn làm, mình phải làm sao để du khách tới đây người ta yêu mến đất nước của mình”, ông Ngộ tâm sự.

 

Một tấm “bảng hiệu” đơn giàn

 

Ông chưa bao giờ đi đâu ra khỏi Việt Nam nhưng ông lại có nhiều bạn bè ở khắp năm châu. Khách du lịch nước ngoài tới đây không chỉ để để ngắm một trong những bưu điện cổ và đẹp nhất châu Á mà còn để được tận mắt chứng kiến công việc viết thư thuê của một nhân viên bưu điện về hưu.

Những năm 90 của thế kỷ trước, có những bức thư tình từ Pháp gửi về Việt Nam lời lẽ rất hay. Như một anh chàng người Pháp viết rằng trời vào đông băng giá lạnh lẽo và đông cứng mọi thứ, nhưng chẳng thể đóng kín tâm hồn anh ấy khỏi nỗi nhớ về cô gái Việt Nam vừa mới gặp, anh ta mong được cô chấp nhận hò hẹn.

Tất cả những bức thư họ gửi cho nhau trong rất nhiều năm ông Ngộ là người dịch. Kể cả trước ngày cô gái lấy chồng…"Bức thư chia xa đẫm nước mắt khiến tôi cũng buồn theo vì chẳng đành lòng, tôi dịch mà tự thấy đau cho họ. Nghề này có những nỗi buồn khó nói lắm. Còn nhiều chuyện nữa, có kể cả tháng cũng không hết", ông Ngộ tâm tình.

"Thế bây giờ có thư tình nào người ta viết cho nhau nhờ bác không?"

"Có nhưng ít", ông nói. Dù gì người ta nhận một bức thư tay cảm xúc cũng sẽ khác với thư điện tử rất nhiều. Có lẽ, trong lòng ông Ngộ hiểu rõ cả một trời thương nhớ cũ rồi sẽ dần lùi đi nhường chỗ cho thư tín điện tử.

 

Ông Ngộ bên những… “tác phẩm”

 

Những yêu thương xuyên biên giới mà người gửi đi mỗi ngày vẫn tới lui bưu điện chờ hồi âm và vỡ òa khi đối phương hồi tín. Sau đó, mọi chuyện sẽ thành hoài niệm, chẳng ai kể, chẳng mấy người nhớ đến.

Có một bà mẹ vẫn lặn lội từ Bình Phước lên bưu điện Sài Gòn để nhờ ông Ngộ dịch thư sang tiếng Pháp, và gửi cho con trai đều đặn 2 – 3 tháng một lần. Qua thời gian, người đàn ông Pháp không chỉ gửi thư tay cho mẹ, mà còn gửi riêng những lá thư thể hiện sự cảm kích sâu sắc đến ông đã luôn miệt mài truyền tải thông điệp cho hai mẹ con.

Bà Nguyễn Thị Thu Vân, Giám đốc Bưu điện TP.HCM, tâm sự: "Bác Ngộ là một phần của bưu điện, bác đã dành cả cuộc đời cho nghề, những câu chuyện của bác kể cho du khách thật sự có ý nghĩa rất lớn”

Nỗi lòng của bà Vân cũng chính là lo lắng của nhiều người. Những ngày trái gió, ông mệt không thể đến được, góc bưu điện bỗng chưng hửng, trống trải. Những nhân viên bưu điện lại mong ngóng ông…

 

Hình chụp ông Ngộ bên ngoài bưu điện (tháng 7/2019)

 

Hình ảnh một ông lão đạp chiếc xe cà tàng đến Bưu điện Trung tâm Sài Gòn, cần mẫn viết hộ những dòng thư cho khách cũng đã trở thành quen thuộc, một nét rất riêng của người Sài Gòn.

 

Ông Ngộ đạp xe đến chỗ làm

 

Phần thưởng tinh thần quý giá nhất là đối với ông là Giải thưởng Kova năm 2016, một giải thưởng trao tặng cho những người hoạt động trong các lãnh vực Kiến tạo, Sống đẹp, Triển vọng và Nghị lực, được sáng lập tại Việt Nam từ năm 2002.

 

Ông Ngộ nhận Giải thưởng Kova, 2016

 

Tiếp đến, năm 2020 ông Dương Văn Ngộ còn được Trung tâm sách Kỷ lục Việt Nam trao danh hiệu "Người viết thư thuê lâu năm nhất Việt Nam". Quả là một điều quá tự hào!

 

Xác lập kỷ lục "Người viết thư thuê lâu năm nhất Việt Nam"

 

Ông Dương Văn Ngộ qua đời ngày 1/8/2023 tại quận Bình Thạnh, Sài Gòn, hưởng thọ 94 tuổi, và được yên nghỉ tại Hoa viên Bình Dương.

“Người viết thuê” đã để lại một kỷ niệm khó quên trong lòng những người biết chuyện tại Sài Gòn… Kính chúc ông an nghỉ sau một quãng đời, tuy bình dị nhưng lại trán đầy nhân ái.

 

Lời tiễn biệt cuối cùng

***  

--> Read more..

Phiếm bàn chuyện ăn uống

Người xưa thường nói “ăn cây nào, rào cây ấy” để ám chỉ đạo nghĩa trung thành một lòng đối với người đã tạo cơ hội cho mình thăng tiến trong cuộc đời… Đó chính là triết lý của bậc chính nhân quân tử, luôn biết thể hiện sự biết ơn đối với người đã giúp ta tạo ra sự thành công trong cuộc sống. Nói khác đi, đó là việc “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”!   

 

“Ăn cây nào, rào cây ấy”

 

Ở một thái cực khác, “ăn cây táo, rào cây sung” lại thể hiện sự vô ơn của kẻ phàm phu tục tử, sẵn sàng quên đi ân nghĩa của người đã tạo ra sự vinh quang cho mình mà lại xum xoe đi ca tụng người khác, bất chấp thực tế. Đó chính là “ăn cháo đá bát” mà ta vẫn thường thấy trong cuộc đời này!

 

“Ăn cháo đá bát”

 

Ăn cho sướng miệng, cho no bụng thì kẻ phàm phu tục tử nào mà lại chẳng thích… thế nhưng có người lại lên tiếng thở than: “Miếng ăn là miếng tồi tàn!”. Truy tìm nguồn gốc của câu cảm thán này mới thấy nó xuất phát từ câu ca dao:

 “Miếng ăn là miếng tồi tàn

Mất đi một miếng, lộn gan lên đầu”

 

"Miếng ăn là miếng tồi tàn”

 

Phàm ăn, tục uống bao gồm việc ăn quá nhiều, quá lãng phí... Đó là sự “mềm lòng” khi đứng trước sức hấp dẫn của miếng ăn trước mặt! Kho tàng tục ngữ, ca dao nước ta đã để lại nhiều câu răn dạy về chuyện ăn uống nhưng hình như đành bất lực trước những cái “túi không đáy” của bao tử!

Quý ông mắc tật “ăn vụng” lại thường tự bào chữa bằng một câu “vô tội vạ” khi bị phát hiện rằng mình chỉ… “ăn bánh trả tiền”. Nhưng ông đã quên đi chuyện “ăn bát cơm đầy nhớ ngày gian khổ”. Còn đâu nữa những ngày “ăn cạnh nằm kề” thắm thiết bên một nửa của mình ngày nào?

Ngày còn bé, “ăn chưa no, lo chưa tới”, tôi còn nhớ mãi câu chê bai bọn “con lai” rằng chúng “ăn chó cả lông, ăn hồng cả hột”. Giờ già rối mới thấy không cứ gì con lai hai dòng máu mới ăn kiểu như vậy. Ai cũng có thể “ăn tục, nói phét” một cách thản nhiên như bọn “Tây lai” ngày nào!

Lại có câu “ăn cắp quen tay ngủ ngày quen mắt” nhưng nếu đó ăn cắp của dân, ăn xén công trình… sẽ không đơn giản như việc ngủ ngày ở nhà với nệm ấm chăn êm… mà sẽ ngủ trong bốn bức tường lao lý. Rất rộng thì giờ để nhìn lại việc “ăn hại đái nát” tưởng chừng như vô hại cùa mình.

Triết lý giàu nghèo ở đời có lẽ đúng nhất khi “ăn cơm với cáy thì ngáy o o, ăn cơm thịt bò thì lo ngay ngáy”. Tiền bạc, của cải chỉ là phù du, chỉ mong sao được như Nguyễn Công Trứ trong “Hàn nho phong vị phú”:

“Ngày ba bữa, vỗ bụng rau bịch bịch, người quân tử ăn chẳng cầu no,

Đêm năm canh, an giấc ngáy kho kho, đời thái bình cửa thường bỏ ngỏ”. 

“Ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau”, “ăn cơm chúa múa tối ngày”, “ăn cơm nhà thổi tù và hàng tổng” hay “ăn cơm mới, nói chuyện cũ” đều là những kim chỉ nam cho việc xử thế ở đời được áp dụng tuỳ hoàn cảnh thích hợp. Tuy nhiên, phải nhớ một điều không phải bất cứ tình huống nào cũng có thể áp dụng một cách máy móc.

 

“Ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau”

 

Thế cho nên, luận về chuyện ăn uống, Việt Nam ta có cả một kho tàng của cha ông để lại. Cái khó là biết vận dụng vào thực tế cho từng trường hợp. Không phải lúc nào những câu như “ăn cơm Tàu, ở nhà Tây, lấy vợ Nhật Bản, đi xe Huê Kỳ” cũng là câu chỉ nam cho Hạnh phúc.

 

*** 

--> Read more..

Tái cấu trúc giang sơn…

Kể từ ngày 1/7/2025, nước ta từ 63 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã sáp nhập còn 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, bao gồm 28 tỉnh và 6 thành phố. Về mặt chính quyền, có thể mệnh danh đó là khát vọng đi kèm tham vọng phát triển quốc gia với mục đích đưa đất nước đi lên trong thời đại mới!

 

Sắp xếp lại Giang sơn

 

Theo thừ tự từ Bắc xuôi Nam ta có các tỉnh mới:

- Tỉnh Lào Cai (gồm 2 tỉnh cũ Yên Bái và Lào Cai hợp lại), có diện tích tự nhiên 13.256,92 km2, quy mô dân số 1.778.785 người.

- Tỉnh Bắc Kạn và Thái Nguyên được sáp nhập thành Thái Nguyên, với diện tích 8.375,21km2, dân số khoảng 1.799.489 người.

- Tỉnh Phú Thọ, gồm các tỉnh Vĩnh Phúc, Hòa Bình và Phú Thọ nhập lại, có diện tích 9.361,38km², dân số 4.022.638 người. (Chủ tịch nước Lương Cường sinh ra tại tỉnh Phú Thọ nên địa phương này cần giữ nguyên tên gọi!)

- Tỉnh Bắc Ninh được sáp nhập từ Bắc Giang và Bắc Ninh, có diện tích 4.718,6km2, dân số 3.619.433 người.

- Tỉnh Hưng Yên, gồm Thái Bình và Hưng Yên, diện tích 2.514,81km2, quy mô dân số 3.567.943 người. (Quê hương của Tổng bí thư Tô Lâm là Hưng Yên nên vẫn được giữ tên là điều… “dễ hiểu”).

- Hai thành phố bắt đầu bằng Hải (Hải Phòng, Hải Dương) nay trở thành Hải Phòng, có diện tích 3.194,72km2, dân số 4.664.124 người.

- Tỉnh Ninh Bình (gồm 3 tỉnh xưa: Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình), có diện tích tự nhiên 3.942,62km2, dân số 4.412.264 người.

- Tỉnh Quàng Trị là tên gọi mới của Quảng Bình & Quảng Trị xưa, có diện tích 12.700km2, dân số 1.870.845 người. (Trong một bài diễn văn được đọc từ giấy đã viết sẵn, bà Lê Thị Thuỷ tuyên bố “… Quảng Trị có quy mô dân số hơn 1 tỷ 870 ngàn người...”!)

 

Bà Lê Thi Thuỷ, Phó bí thư đảng uỷ

 

- Đà Nẵng là tên mới của Đà Nẵng + Quảng Nam, có diện tích 11.859,59km2, quy mô dân số 3.065.628 người.

- Tỉnh Quảng Ngãi gồm 2 địa phương cũ Kon Tum & Quảng Ngãi, có diện tích 14.832,55km2, dân số 2.161.755 người.

- Tỉnh Gia Lai bao gồm Bình Định + Gia Lai, có diện tích 21.576,53km2, dân số 3.583.693 người.

- Tỉnh Ninh Thuận và Khánh Hoà nay chung một tên Khánh Hòa, với diện tích 8.555,86km2, dân số 2.243.554 người.

- Tỉnh Lâm Đổng mới, gồm Đắk Nông, Bình Thuận và Lâm Đồng, có diện tích 24.233,07km2, dân số 3.872.999 người.

- Tỉnh Đắk Lắk được sắp xếp từ 2 tỉnh Phú Yên & Đắk Lắk, có diện tích 18.096,40km2, dân số 3.346.853 người.

- Thành phố Hồ Chí Minh sẽ bao gồm thêm 2 tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu & Bình Dương, có diện tích 6.772,59km2, dân số 14.002.598 người. (Thành phố Sài Gòn, Hòn ngọc Viễn Đông xưa, nay trở thành Phường Sài Gòn!)

 

Cái tên Thành phố Sài Gòn nay chỉ còn là Phường Sài Gòn

 

- Tỉnh Đồng Nai giờ có Bình Phước đi kèm, với tổng diện tích 12.737,18km2, dân số 4.491.408 người.

- Tỉnh Tây Ninh là địa danh mới sau nhập với Long An, có diện tích 8.536,44km2 và dân số 3.254.170 người.

- Thành phố Cần Thơ được cộng thêm Sóc Trăng và Hậu Giang, có diện tích 6.360,83km2, dân số 4.199.824 người.

- Tỉnh Vĩnh Long là tên của Bến Tre và Trà Vinh gộp lại, với diện tích 6.296,20km2, dân số 4.257.581 người.

- Tỉnh Đồng Tháp mới sau khi sáp nhập với Tiền Giang, có diện tích 5.938,64km2, dân số 4.370.046 người.

- Tỉnh Cà Mau giờ thì đứng tên đại diện sau khi kết bạn với Bạc Liêu, có diện tích 7.942,39km2, dân số 2.606.672 người.

- Hai tỉnh có chữ cuối là “Giang” sẽ có tên An Giang sau khi kết hợp với Kiên Giang, diện tích 9.888,91km2, dân số là 4.952.238 người.

*** 

Cả nước có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh, trong đó có 19 tỉnh và 4 thành phố hình thành sau sắp xếp. 11 tỉnh, thành phố không thực hiện sắp xếp là các tỉnh: Cao Bằng, Điện Biên, Hà Tĩnh, Lai Châu, Lạng Sơn, Nghệ An, Quảng Ninh, Thanh Hóa (quê hương của Thủ tướng Phạm Minh Chính), Sơn La và thành phố Hà Nội, thành phố Huế.

Kể từ đầu tháng 7, cấp huyện bị xóa bỏ, mỗi địa phương chỉ còn lại hình thức chính quyền cấp tỉnh và cấp xã. Song hành với việc thay đổi địa danh là sự thay đổi trong hệ thống pháp luật.

Chính quyền cấp tỉnh và cấp xã được trao quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong phạm vi phù hợp, giúp giải quyết nhanh chóng các vấn đề thực tiễn tại địa phương. Các quy định pháp luật về hộ tịch, đất đai, và xây dựng được sửa đổi để giảm thiểu giấy tờ, rút ngắn thời gian xử lý, và tăng cường ứng dụng công nghệ số trong quản lý.

Trên nguyên tắc, luật mới quy định rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc công khai, minh bạch thông tin và giải trình trước người dân, đảm bảo quyền giám sát của cộng đồng.

***

Về phía người dân, việc “tinh giảm tỉnh thành” lại đưa ra rất nhiều hệ luỵ từ việc sáp nhập. Có nhiều người cho rằng kể từ 1/7/2025, toàn dân bước vào kỷ nguyên mới: “kỷ nguyên đi tìm quê quán”!

Sáng ngày 30/6/2025, ứng dụng VNeID trên internet, được quảng bá là siêu ứng dụng định danh điện tử đã bị tắc nghẽn vì lượng người đi tìm tên của quê mình quá đông. Điều này chứng tỏ người dân rất quan tâm đến sự thay đổi tên gọi của các địa phương trên cả nước.

 

Sáng 30/6/2025, ứng dụng VNeID được quảng bá là siêu ứng dụng định danh điện tử đã bị tắc nghẽn vì lượng người đi tìm quê mới quá đông

 

Đã có những trục trặc cho các tỉnh sáp nhập ở xa nhau: Cán bộ công chức của Ninh Thuận (cũ) phải ra tận Nha Trang Khánh Hoà (mới) để đi làm với quãng đường dài hơn 100km. Nếu đi đi về về hàng ngày thì sẽ là 8 giờ làm việc, 4 giờ ngồi trên xe, tổng cộng hết 12 tiếng một ngày!

Tổng số cán bộ cần đi từ Phan Rang ra Nha Trang là 2,300 người. Tỉnh đã lập dự án đưa 16 xe ô tô 45 chỗ để đưa đón các nhân viên này đi làm mỗi tuần. Trong những người này, chỉ chưa đầy 100 đối tượng được ưu tiên có nhà ở công vụ. Số còn lại sẽ được hỗ trợ tiền thuê nhà từ 3 đến 4,5 triệu đồng/tháng.

 

Hành trình của một cán bô từ tỉnh Ninh Thận (cũ) đến Nha Trang... tình ra hết 1 giờ 49 phút

 

Tại Đồng Nai, ngày đầu thực hiện sáp nhập, từ 5h, hàng trăm cán bộ, viên chức từ trung tâm hành chính tỉnh Bình Phước cũ (TP Đồng Xoài) được xe 45 chỗ đưa đến phường Trấn Biên (TP Biên Hòa) làm việc tại các sở ngành sau sáp nhập. Những cán bộ có nhu cầu đi xe chủ yếu làm ở Văn phòng UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Môi trường, Công thương, Văn hóa, Xây dựng.

Tại TP HCM, phương án đưa đón cán bộ từ Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đến trung tâm hành chính Phường Sài Gòn được đề ra. Thành phố bố trí 10 xe (4 xe 45 chỗ, 6 xe 16 chỗ), xuất phát từ 4h30 theo ba khung giờ, nhưng không có cán bộ nào xuất hiện tại các điểm đón.

Tuyến xe từ Bình Dương cũng trong tình trạng tương tự: sáng có ba chuyến vào lúc 5h30, 5h45 và 6h, song không có cán bộ đi. Dù vậy, đơn vị vận hành vẫn cho xe chạy đúng hợp đồng và lộ trình.

Cục Cảnh sát giao thông Bộ Công an cũng có hướng dẫn hướng dẫn công an các địa phương về công tác đăng ký xe sau ngày 01/7/2025. Theo đó toàn bộ Công an cấp xã và Phòng CSGT thực hiện đăng ký xe ô tô, xe máy chuyên dùng, xe mô tô của tổ chức, cá nhân trong nước có trụ sở, cư trú trong tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Người dân hoặc tổ chức có nhu cầu đăng ký xe ô tô, mô tô, xe máy chuyên dùng có thể được lựa chọn đăng ký xe tại Phòng CSGT hoặc bất cứ Công an cấp xã nào trong địa bàn tỉnh, thành phố mà mình đang cư trú hoặc có trụ sở.

Về ký hiệu biển số xe địa phương sau khi thực hiện sáp nhập bao gồm ký hiệu biển số của các địa phương được hợp nhất. Ví dụ: tỉnh Hưng Yên biển số xe là 89, tỉnh Ninh Bình là 35, tỉnh Đồng Tháp là 66.

Riêng tỉnh An Giang (sáp nhập 2 tỉnh Kiên Giang và An Giang) được cấp biển số xe ký hiệu 68 (trước đó biển số xe của An Giang là 67). Sau khi cấp hết ký hiệu biển số này, sẽ tiến hành cấp đến các ký hiệu còn lại từ thấp đến cao.

Như vậy, tất cả mọi chuyện có thể đổi thay, trong cả chiều hướng Tích cực cũng như Tiêu cực. Thực ra thì trong tương lai những ngành như thủ công mỹ nghệ sẽ phải vất vả trong việc thay đổi bia mộ cho ông bà, người thân để họ còn biết đường mà về với người sống!

***

Ngày 1/7/2025, Việt Nam chính thức bước vào một giai đoạn lịch sử với cuộc cách mạng hành chính quy mô chưa từng có, được ví như một cuộc “tái cấu trúc giang sơn” mà không phải ai cũng có cơ hội chứng kiến trong đời, nhất là những người lớn tuổi như tôi!

Cũng như đống tiền luôn có hai mặt, “tái cấu trúc hành chính” cũng không thoát khỏi quy luật đó. Là người công dân bình thường, chúng ta chỉ mong sao mọi chuyện trong tương lai sẽ tốt đẹp để con cháu chúng ta được hưởng một cuộc sống tốt hơn những gì các bậc cao niên đã từng trải qua.

 *** 

--> Read more..