“Múa Tóc”

Ngày 15/5/2025, màn biểu diễn điệu múa Al-Ayyala đi kèm phần “múa tóc” độc đáo của các thiếu nữ UAE (Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất) để chào mừng Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gây một ấn tượng mạnh mẽ pha lẫn kinh ngạc trên mạng xã hội toàn cầu.

Sau khi được chứng kiến màn trình diễn tại Qasr Al Watan, cung điện của Tổng thống UAE Mohammed bin Zayed Al Nahyan, ông Trump chia sẻ với các phóng viên đi cùng: “Thật là một thành phố tuyệt vời! Tôi rất thích màn trình diễn này!”.

 

Theo website của UNESCO, điệu múa Al-Ayyala là loại hình nghệ thuật trình diễn phổ biến và đặc trưng bậc nhất ở UAE, thường xuất hiện trong các dịp trọng đại như lễ cưới, ngày lễ quốc gia hay lễ đón các nguyên thủ nước ngoài.

Thông thường, điệu múa do các nhóm nam giới hoặc bé trai biểu diễn xếp thành hai hàng đối diện. Họ cầm những gậy tre hoặc cành tre tượng trưng cho kiếm, giáo hoặc mũi tên, đồng loạt chuyển động theo nhịp trống để mô phỏng khung cảnh chiến trận, với đầy đủ các biểu cảm chiến đấu và chiến thắng.

Ngoài nhóm múa chính còn có các nghệ sĩ chơi trống, tambourine (một loại nhạc cụ có âm thanh gần với trống lục lạc), và những người ngâm thơ Nabati - thể loại thơ dân gian phổ biến ở bán đảo Ả Rập - với các chủ đề ca ngợi lòng dũng cảm, danh dự và tinh thần hiệp sĩ.

Riêng tại UAE (khu vực không bắt buộc nữ giới phải che tóc), những người phụ nữ hoặc trẻ em gái cũng tham gia biểu diễn điệu múa này. Khi múa, họ mặc trang phục truyền thống, vừa xoay người vừa hất mái tóc dài sang hai bên theo điệu trống dồn dập, tạo nên khung cảnh hấp dẫn, độc đáo và mang đậm dấu ấn vùng Trung Đông.

 

Được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2014, điệu múa Al-Ayyala hiện được lưu truyền rộng rãi không chỉ tại UAE mà còn ở khu vực tây bắc Oman. Một số học giả cho rằng Al-Ayyala là biến thể của điệu múa Yowlah, vì hai điệu này khá tương đồng.

Điệu múa tóc UAE (Al-Ayyala) mang tính phổ thông, không phân biệt lứa tuổi, giới tính cũng như tầng lớp xã hội. Theo truyền thống, diễn viên sẽ xếp thành 2 hàng đối diện nhau, di chuyển theo nhịp điệu.

Trong khi đó ở UAE, các thiếu nữ sẽ tham gia bằng cách đứng phía trước, hất tóc từ bên này sang bên kia theo nhạc, tạo nên hình ảnh mạnh mẽ và đặc trưng của khu vực vùng Vịnh.

Điệu múa tóc Al-Ayyala, tuy có phần kinh dị như những con ma áo trắng, là một màn trình diễn dân gian truyền thống, có nguồn gốc sâu xa trong văn hóa của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và khu vực tây bắc Oman.

Một số yếu tố chính trong điệu múa tóc bao gồm ngâm vang thơ ca để bày tỏ lòng dũng cảm, tình yêu quê hương hoặc sự đoàn kết. Nhạc nền không thể thiếu các nhịp trống truyền thống và nhạc cụ gõ.

Điệu múa tóc Al-Ayyala không chỉ đơn thuần là một màn trình diễn, mà còn là một sự tái hiện tượng trưng của cảnh chiến đấu, thường biểu diễn để thể hiện tinh thần cộng đồng, sự đoàn kết và lòng tự hào dân tộc.

 

Trở lại với cuộc viếng thăm UAE của Tổng thống Trumph, đây không chỉ là cuộc công du có tính cách xã giao mà còn mở ra một trang sử mới trong quan hệ thương mại giữa hai nước với đoàn tháp tủng gổm nhiều các thành phần nổi tiếng trong nền kinh tế Mỹ.

Phần quan trọng nhất trong các cuộc gặp gỡ giữa hai vị nguyên thủ quốc gia là những cuộc đàm phán thương mại có thể lên đến 2 tỷ đô-la trong thời gian tới đây. UAE vốn là một nước giàu có về dầu mỏ, một trong những đề tài được thảo luận là sự hợp tác trong lãnh vực phát triển Trí tuệ Nhân tạo AI.

Mỹ thường hạn chế trong việc xuất khẩu công nghệ vì lo ngại sự rò rỉ sang Trung Quốc vá cố vấn an ninh quốc gia UAE cũng đã tiết lộ kế hoạch đầu tư khoảng 1.400 tỷ đô-la vào Mỹ trong 10 năm tới. Điều này cho thấy sự tin tưởng của UAE vào Tổng thống Trunph!

 

Đây là một minh chứng sống động cho sức sống và sự tiếp nối của văn hóa truyền thống trong thời đại hội nhập của UAE qua sự kiện chào đón một vị quốc khách bằng vũ điệu “múa tóc” bất hủ.

Tương lai hãy còn ở phía trước nên chúng ta hãy chờ xem… Wait and See!

* Xem vũ điệu “múa tóc” tại https://www.youtube.com/watch?v=TfIXbneH_tE

 

***

--> Read more..

Tây Du Ký… “tân biên”

Vào năm 1590, Ngô Thừa Ân viết phiêu lưu ký về nhà sư Trần Huyền Trang (còn có tên là Đường Tăng) từ Trung Quốc lặn lội đến Tây Trúc thuộc Ấn Độ để thỉnh kinh. Năm thầy trò Đường Tăng đã phải vượt qua quãng đường dài hơn 10.800 dặm với 81 kiếp nạn mới thỉnh được chân kinh để đem về Trung Quốc.

Ngày nay, vào thế kỷ thứ 21, cũng có một tăng đoàn, xuất phát từ cửa khẩu Bớ Y (Việt Nam) ngày 12/12/2024 để sang Lào, rồi qua Thái Lan và hiện đang còn “kẹt” tại đất Thái trưởc khi vào Myanmar để tiếp tục đến Bangladesh trước khi vào Ấn Độ.

Cả hai cuộc hành trình có nhiều điểm chung nhưng lại có không ít những điều khác biệt. Dù tất cả đều nhắm đến một nơi duy nhất là Ấn Độ nhưng đất nước này ngày nay về phương diện tôn giáo khác hẳn xưa. Đạo Phật tại đây không còn giữ địa vị của ngày xưa, đạo Bà-la-môn chiếm ưu thế!

Cả hai cuộc hành trình đều do hai nhà sư dẫn đầu nhưng ngày nay, với sự hiện diện của công nghệ thông tin, trong cuộc bộ hành “tân biên” mọi người đều có thể theo dõi từng bước đi của đoàn qua các nền tảng Youtube, Tiktok và Facebook. Rối rắm và lùm xùm cũng phát sinh từ đó.

Giữa hai nguồn thông tin “ủng hộ” và “phản bác” những diễn biến “nóng hổi” được cập nhật của tăng đoàn, người ta lại còn thấy có một “lực lượng thứ ba” đứng giữa với thái độ của “người quan sát”. So với Tây Du Ký của Ngô Thừa Ân, chuyện “tân biên” hấp dẫn hơn nhiều!

Vị thủ lãnh của “tân biên” lên tiếng qua một bức thư ngày 23/11/2024 trong đó có đoạn “… Con muốn đi đến đất nước Ấn Độ nơi đất Phật, con muốn đến để đảnh lễ 4 thánh tích, để tập học và tri ân đức Phật. Nếu ai biết con đường làm thủ tục giấy tờ, con đường đi bộ hành đến đó chỉ đường tư vấn, làm những thủ tục giấy tờ gì và con đường đi và con tâm nguyện con muốn tự mình đi, không ảnh hường đến ai…”.

 

Thư bày tỏ ý định được hỗ trợ trong chuyến bộ hành đến Ấn Độ của Sư Minh Tuệ

 

Lời kêu gọi của hành giả đã được một Tiến sĩ, Giảng viên khoa Tâm lý Đại học An ninh Nhân dân đồng thời là một sĩ quan quân đội đã về hưu đáp lại sau khi có những buổi gặp gỡ chính thức với vị sư và gia đình của ông tại Gia Lai về cuộc bộ hành đến Vùng Đất Phật. Thế là chuyến viễn du đến Ấn Độ bắt đầu.

Theo thông tin chính thức từ Ban Tuyên giáo Trung ương, ông Tiến sĩ Đoàn Văn Báu vẫn là một đảng viên về hưu, đang tiếp tục con đường nghiên cứu, thực hành Phật pháp của mình. Việc ông tham gia “chuyến đi bộ khất thực” là hoàn toàn tự nguyện, xuất phát từ niềm tin vào Phật pháp.

Tuy nhiên, một số lại có ý kiến ông người do chính quyền cài vào đoàn để theo dõi. Sau thời gian tương đối yên tĩnh, tốt đẹp ở Lào, sang đến đất Thái lại bùng lên “một cơn bão” giữa những người “tình nguyện hỗ trợ” và các sư trong tăng đoàn ngay trong đêm Giao Thừa bước sang năm Ất Tỵ.

Đêm đó, trong suốt 3 giờ họp đoàn, đã có nhiều ý kiến cho rằng những người tình nguyện đã áp đặt nhiều ràng buộc với tăng đoàn. Những “sư trẻ” đòi hỏi nhiều tự do hơn trong hành trình khất thực, được đi và đến vào bất cứ giờ nào trong ngày, tự tìm chỗ nghỉ qua đêm, được đến từng nhà dân thay vì tập trung tại những nơi cố định để nhận thực phẩm cúng dường…

Họ cũng đề nghị cách đối xử với youtuber đi theo đoàn cần được xem xét lại, không nên phân biệt người này, người khác trong việc được phép quay phim, họ cần được tự do trong việc phỏng vấn các thành viên trong đoàn và nên có những buổi họp hàng ngày để trao đổi ý kiến với các sư trong đoàn…

Ngoài ra, một sư cũng đề nghị đoàn phải có một điện thoại để các thành viên tải kinh sách, học tiếng Anh và cũng cần phải nghiên cứu việc người thân của các sư có thể sang thăm khi có việc cần kíp.

Vị sư “trưởng đoàn” sau khi nghe ý kiến cũng đặt ra câu hỏi liệu nhóm người tình nguyện hỗ trợ có chịu sự giám sát của chính quyền hay không? Đoàn cũng cần được tự do hơn trong một số sinh hoạt thường ngày trong quá trình khất thực cũng như nghỉ ngơi.

Ta thấy những đề nghị trong buổi họp Đêm Giao Thừa chắc chắn là đã được các sư bàn đến từ trước nhưng lại gặp sự phản ứng của “nhóm người hỗ trợ”. Mâu thuẫn đó thực ra phát sinh từ hai cách nhìn giữa Đạo và Đời.

Theo quan điểm của người đời, cần phải cảnh giác trước những âm mưu ngầm muốn phá hoại đoàn nhưng người tu hành khi đã buông xả Tham-Sân-Si chỉ cần đạt được mục tiêu “tu tập tinh tấn”, bất kể những thế lực bên ngoài. Cũng vì thế, mâu thuẫn giữa Đạo và Đời cứ thế ngày một căng thẳng.

Mâu thuẫn đó đã không đạt được mức độ hoá giải trong những ngày kế tiếp và kết quả là “những người hỗ trợ” nói lời “chia tay” với tăng đoàn vào ngày Mùng 4 Tết dù vị Thượng tá về hưu dù đã có lời thề sẽ sống chết với thầy:

“Nếu sư có vấn đề gì nguy hiểm tính mạng thì chắc chắn là tôi sẽ tự sát và tôi sẽ không quay trở về. Khi mà thầy còn thì tôi còn, thầy mất thì tôi mất.”

Vốn gốc nhà binh cho nên từ hành động cho đến lời nói của người “hộ pháp” luôn mang tính “kỷ luật sắt” dù trong thâm tâm luôn một lòng yêu kính thầy. Thế cho nên, mối lương duyên giữa hai thầy trò đành phài “nửa đường gãy ghánh”! Phải chăng đó cũng là “kiếp nạn” của đoàn trên đường đến Vùng Đất Phật?

 

Hành trình Tây Du Ký “tân biên”

 

Giữa lúc rối ren lại xuất hiện một cư sĩ đạo Hoà Hảo (tên Phước Nghiêm) với nét đặc trưng là mái tóc dài được búi tó thành “củ hành” phía sau gáy. Cư sĩ này vốn cũng là “người quen” với nhà sư khi còn ở Gia Lai nên cũng đã chiếm được cảm tình với cách ăn nói ngọt ngào, khác hẳn với người hỗ trợ vừa chia tay với tăng đoàn.

Người mới, theo nhận xét của số đông những người quan sát, có một quá khứ “không được trong sạch” với những “scandal” từ thiện qua tiền tài trợ cộng thêm với những chuyện không mấy trong sạch từ hồi còn ở Miền Tây. Dù sao đi nữa, cư sĩ Hoà Hảo vẫn chiếm được cảm tình của nhà sư qua lối sử sự rất ư là khéo léo.

Cư sĩ còn hứa hẹn sẽ thuê mướn luật sư để lo visa cho các thành viên nhập Myanmar, Bangladesh và Ấn Độ… trong khi người hỗ trợ cũ chỉ mới lo được passport và visa cho vài người quan trọng trong đoàn, đó là loại passport đặc biệt để đi bằng lối bộ hành chứ không phải du lịch theo lối bình thường.

Tình hình tăng đoàn trong giai đoạn này bỗng trở nên “rối như canh hẹ” với các thành viên mới được tăng một cách “phi mã”, có lúc nâng lên đến gần 20 nhà sư. Bản tính của sư trưởng vốn “từ bi, hỉ xả” nên “ai muốn tham gia sư cũng đều hoan hỉ, ai muốn về nước cũng hoan hỉ… mọi sự đều tuỳ duyên!”.

Lại có tin đồn mọi chuyện đều được dàn dựng từ “trùm cuối dấu tên”, thậm chí có khả năng sẽ xảy ra một “cuộc tỵ nạn chính trị đến nước thứ ba” qua hỗ trợ của các thế lực thù địch. Trong khi đó, có tin là các cửa khẩu giữa Thái Lan và Myanmar đều đã đóng vì tình trạng giao tranh giữa các phe phái.

 

Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật

 

Tin mới nhất: một viên chức trước làm ở quận 1 nổi tiếng với vụ “dẹp vỉa hè” nay đã về hưu mới xuất hiện trong tăng đoàn. Ông Đoàn Ngọc Hài có đi theo để tìm hiểu về đoàn bộ hành nhưng hình như cư sĩ Hoà Hảo không được “hoan hỉ cho lắm”. Ông viết trong một status trên Facebook:

“Ngày đầu tiên tôi đến gia nhập đoàn, tôi ngủ tại một căn nhà hoang giữa cánh đồng, anh PN trong đoàn đã nói với tôi sáng mai vào chào Sư MT và nói với Sư rằng tôi sẽ hỗ trợ kinh phí làm visa cho tất cả tăng đoàn, tôi vui vẻ đồng ý vì tôi muốn như thế để 17 Sư đều được đến Ấn Độ.

“Nhưng chỉ sáng ra anh PN lại gặp tôi và nói: anh gặp Thầy đừng nói về hỗ trợ kinh phí. Anh giúp thì giúp nhưng đừng nói Thầy. Tôi không đánh giá anh Phước Nghiêm xấu mà chỉ muốn nói cần phải có phương pháp tốt.

…

“Mục đích của tôi sang đến đây là bỏ tiền của cá nhân tôi để giải quyết nhanh visa Bangladesh và visa Ấn Độ cho 17 hoặc thậm chí 30, 40, 50 Sư để Sư MT được vui.

“Quan điểm của Sư MT: hôm qua họ có là người xấu nhưng hôm nay họ tốt, họ muốn tu thì đều phải hoan hỉ, ai muốn đi gần Sư cũng được, ai xin chữ ký cũng được, ai xin y áo Sư cũng cho, nói chung Sư MT rất tuyệt vời, chỉ những người đời vào tăng đoàn muốn thể hiện quyền lực thì mới DỞ.

…

“Sau 3 ngày suy nghĩ và cảm nhận bằng kinh nghiệm gần 30 năm công tác của mình, tôi quyết định rời khỏi Thái Lan, sáng mai tôi sẽ tiếp tục công việc lái xe cứu thương chở bệnh nhi con nhà nghèo về miền tây Việt Nam.

(hết trích)

 

Tác phẩm “Hương bay ngược gió” viết về giai đoạn đầu của vị sư bộ hành khất thực trước khi trở thành Tây Du Ký “tân biên”

 

Kể cũng lạ, trong Tây Du Ký “tân biên” có dính dáng đến 3 nhân vật đều mang họ Đoàn:

(1) người hỗ trợ đầu tiên lo thủ tục bộ hành cho tăng đoàn;

(2) một tỷ phú người Thái gốc Việt cũng họ Đoàn;

(3) bây giờ một quan chức về hưu cũng mang họ Đoàn!!!

* Tây Du Ký… “tân biên” còn rất dài, rất mong quý độc giả xem tiếp ở những hồi sau sẽ rõ!    

 

***

--> Read more..

Những tấn gương sáng của thế giới

* Lý Quang Diệu, Thủ tướng Singapore:

- Ông được hỏa táng vì “không có vạn mét vuông nào làm lăng mộ" với một đoàn linh xa của ông chỉ có 7 chiếc đưa ông tới đài hóa thân.

- Ông chỉ có một ngôi nhà cũ và dặn bán đi sau khi ông mất.

- Ông không có tượng đài xi măng nào ngoài “Tượng Đài Trong Lòng Dân”.

- Ông không để lại gì đáng kể ngoài một “Đất Nước Phát Triển Hàng Đầu Thế Giới”, đó mới là điều quan trọng!

 (Một tấm gương sáng cho các vị tham gia chính quyền khắp thế gian này!)

 

Lý Quang Diệu, (1923-2015), Tổng thống Singapore

 

* Thủ tướng Nhật Bản Murayama Tomiichi:

- Ông sống giản dị, đạp xe đi chợ mua đồ ăn cho vợ, khi biết danh tính của ông, ai nấy khâm phục. Người ta thường nói, khi lãnh đạo của một nước về hưu mà cuộc sống trở nên bình dị thì chứng tỏ tỷ lệ tham nhũng của nước đó thấp.

- Gần như tất cả các cựu Thủ tướng của nước Nhật đều có cuộc sống khá giản dị nếu không nói là nghèo khó sau khi nghỉ hưu.

- Ngài Murayama sau khi mãn nhiệm vị trí Thủ tướng Nhật Bản không lâu cũng từ bỏ vị trí trong Quốc hội đất nước, cả nhà già trẻ lớn bé đưa nhau về quê hương ở Oita, thuộc đảo Kyushu, Nhật Bản sinh sống.

- Ông nói: “Bà nhà dạo này hay bị đau lưng, nên tôi đạp xe ra chợ mua ít đồ ăn”. Vậy đấy, bạn có nghĩ đến một ông già. lại còn là một cựu Thủ tướng, đạp xe đạp hằng sáng ra chợ mua đồ ăn không?

(Có vị “tai to, mặt lớn” nào còn giữ được chiếc xe đạp của thời hàn vi?)

 

Murayama Tomiichi (1924), Thủ tướng Nhật Bản

 

* Donald Trump, Tổng thống Hoa Kỳ:

- Sau khi nhậm chức đã giảm nhân sự tại tòa Nhà Trắng, chỉ còn tất cả là 377 nhân viên. (Giảm 144 nhân viên so với thời Obama).

- Tổng số tiền lương cho nhân viên của toà Nhà Trắng là 35,8 triệu $USD (so với 60,9 triệu $USD dưới thời TT Obama). Ông đã tiết kiệm cho ngân sách quốc gia 25,1 triệu $USD.

- TT Trump cũng tặng $400.000 USD lương của mình, giao cho Bộ Nội Vụ sử dụng xây dựng và sửa chữa lại Nghĩa trang Quân đội, nơi an nghỉ của những người đã hy sinh vì nước Mỹ!

(Sự tiết kiệm và đóng góp đặc biệt của một tỷ phú người Mỹ!)

 

Donald Trump (1946), Tổng thống Hoa Kỳ

 

* Thái Anh Văn, Tổng thống Đài Loan:

- Xuất thân trong một gia đình giàu có, nền nếp. Năm 1980 đỗ Thạc sĩ Luật tại Đại học Cornell, năm 1984 đỗ Tiến sĩ tại Đại học Kinh tế London; sử dụng thành thạo tiếng Anh, Pháp và Đức.

- Là người phụ nữ quyền lực cao nhất nước, đủ điều kiện tạo dựng cuộc sống giàu sang nhưng bà đã chọn nếp sinh hoạt giản dị. Chỗ ở là một căn hộ chung cư tại Đài Bắc, tự lái xe đi làm, không cần vệ sĩ, ăn mặc như dân thường; chỉ khi tiếp khách hoặc công cán nước ngoài bà mới khoác bộ vét tối màu, không đẹp nhưng nhã nhặn lịch lãm.

(Một tấm gương được người dân Đài Loan kính trọng và bạn bè quốc tế nể phục về sự lãnh đạo tài tình và quả cảm).

 

Thái Anh Văn, (1956), Tổng thống Đài Loan

 

* Kolinda Grabar-Kitarovic, Tổng thống Cộng hòa Croatia:

- Đã bán phi cơ riêng của Tổng thống, bán 35 xe Mercedes Benz của văn phòng Tổng thống đưa vào ngân sách quốc gia.

- Đã giảm 50% lương của mình và các bộ trưởng, đã giảm 40% lương các đại sứ, các tổng lãnh sự quán.

- Đã xóa quỹ hưu trí dành riêng cho các đại biểu Quốc hội.

- Biết và nói 7 ngoại ngữ và sống bình dị như tất cả mọi người.

- Từ khi bà giữ chức Tổng thống, GDP của Croatia tăng 24%.

- Một nữ chính khách xinh đẹp, trẻ trung, thông minh tài giỏi, tận tụy như một bà nội trợ hoàn hảo cho chính Tổ quốc mình.

(Một bài học sâu sắc dành cho những lãnh đạo của toàn thế giới)

 

Kolinda Grabar-Kitarovics, (1968), Tổng thống Cộng hòa Croatia

 

Thế mới biết:

“Sự vĩ đại không nằm trong tài sản, quyền lực, danh vọng hay sự thổi phồng. Nó nằm ngay trong lòng tốt, sự khiêm nhường, trách nhiệm và trên hết chính là nhân cách.”

* Quan chức Việt Nam ta, trước khi làm lãnh đạo, nghĩ gì về những tấm gương nêu trên để người dân trong nước được kính phục?

 

*** 

--> Read more..

“Thương Tiếc” – Người & Tượng

Kiến trúc sư kiêm điêu khắc gia, Đại úy Nguyễn Thanh Thu (1934-2025), một nhân vật nổi tiếng với bức tượng “Thương Tiếc” đã ra đi ngày 6/5/2025 vào tuối 92 tại Sài Gòn.

 

Cáo phó của gia đình ông Nguyển Văn Thu

 

Dấu tích của bức tượng “Thương Tiếc” (nằm tại lối vào Nghĩa trang Quân đội Biên Hoà) đã tan biến trong “lò nấu đồng” sau Tháng 4/1975 khi Sài Gòn sụp đổ. Tuy nhiên, hình ảnh ngày nào của nó sẽ còn đọng lại trong ký ức của những người Sài Gòn xưa đã có dịp chiêm ngưỡng trên đường vào thành phố!

Rất nhiều câu chuyện đã trờ thành “huyền thoại” về bức tượng “anh lính cô đơn” với khẩu súng nằm trên đùi nhìn về một nơi xa xăm nào đó. Người ta kể rằng vào những buổi chiều mờ sương, anh lính rời bệ đá, đi lững thững xuống con suối gần đó để uống nước. Có người còn nói, anh có lúc đã đứng dậy cầm bidon đi “xin nước” người qua lại!

 

Tượng “người lính cô đơn” nơi cổng vào Nghĩa trang

 

Có một câu chuyện hoàn toàn không mang tính “huyền thoại” mà ta tạm gọi là “Hai ly… một người” được kể lại khi điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu được lệnh của Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu tạc một bức tượng tại Nghĩa trang Quân đội Biên Hòa, một công trình mang tầm vóc quốc gia nói lên lòng tri ân của mọi người đối với những chiến sĩ đã bỏ mình ngoài chiến trường.

Trong thời gian chuẩn bị, anh Thu đã sang Philippines để nghiên cứu về cách quy hoạch nghĩa trang với một đài kỷ niệm dành cho hơn 17.000 quân nhân Hoa Kỳ đã bỏ mình tại đây và các hòn đảo thuộc Thái Bình Dương trong trận thế chiến thứ hai.

Nghĩa trang có tên gọi là American Cemetery, nằm trên một khu đất rộng 615,000 mét vuông, trồng cỏ xanh rì vây quanh là những hàng cây rợp bóng mát. Điểm xuyết cho nghĩa trang là một vài tượng đài kỷ niệm ghi những dòng chữ tưởng nhớ công ơn những vị anh hùng “vị quốc vong thân”.

(Năm 2003, tôi đã có dịp đến đây trong một chuyến công tác tại Phi Luật Tân và viếng nghĩa trang này tại thủ đô Manilla trong một khung cảnh thật tĩnh mịch nhưng không kém phần uy nghi).

 

American Cemetery, tại Philippines, chụp năm 2003

 

Ngày cuối cùng của một tuần tìm ý tưởng trên đường từ Nghĩa trang Hạnh Thông Tây, Gò Vấp, anh Thu ghé vào một quán nước gọi ly đá chanh. Và đây chính là giờ phút “định mệnh” khi anh nhìn thấy một người lính thuộc binh chủng Nhảy dù, một mình ngồi trước những chai bia nhưng có tới hai cái ly…

Anh lính ngồi nói chuyện với cái ly thứ hai trước sự ngạc nhiên của cả chủ quán lẫn khách uống nước. Hình như anh lính là người vừa thăm bạn được chôn cất tại Nghĩa trang Hạnh Thông Tây. Một ly anh cúng bạn và một ly anh uống. Anh ngồi vừa uống vừa nói chuyện với chiếc ly!

Cảm động trước hình ảnh một người lính đau khổ khi phải mất bạn, anh Thu cầm ly nước chanh bước qua bàn làm quen. Anh lính ngước lên nhìn anh Thu với vẻ khó chịu vì sự riêng tư của mình bị người lạ làm phiền và tiếp tục trở về với ly bia… “cúng bạn”.

Anh Thu cũng lúng túng vì thái độ “bất hợp tác” của anh lính nhảy dù. Mấy cô bán hàng lại cười khúc khích, có lẽ các cô nghĩ nãy giờ có một “người điên” ngồi uống bia nói chuyện với cái ly và bây giờ lại thêm “người điên nữa” lân la đến làm quen.

Người lính tiếp tục gục đầu ngồi độc thoại, phớt lờ những lời xã giao làm quen của anh Thu. Hình như anh lính tưởng bị quân cảnh hỏi giấy nên lẳng lặng móc bóp trình giấy tờ cho anh Thu mà không hề ngước mắt nhìn. Anh tiếp tục uống và độc thoại!

Anh Thu cầm bóp trở về bàn mình và ghi lại tên anh lính: Võ Văn Hai, cấp bậc Hạ sĩ, binh chủng Nhảy dù, cả tên tiểu đoàn lẫn KBC. Khi anh Thu trả lại giấy tờ, Hạ sĩ Võ Văn Hai nhét vào túi với vẻ bất cần, cũng không thèm ngước mặt nhìn lên.

 

Kiến trúc sư Nguyễn Thanh Thu (1934-2025)

 

Lịch gặp Tổng thống vào lúc 9 giờ sáng nhưng vì ông còn đang tiếp khách nên anh Thu trong lúc đi lại trên hành lang dinh Gia Long và bỗng nảy ra câu hỏi “Tại sao lại không vẽ Võ Văn Hai?”. Nghĩ là làm ngay. Anh tưởng tượng một bố cục dựa trên hình ảnh Hạ sĩ Hai ngồi nhớ bạn tại quán nước.

Anh trở ngay vào phòng Đại tá Cầm (tùy viên của Tướng Thiệu) chụp một cây bút nguyên tử, lấy trong giỏ rác một bao thuốc lá và rút mảnh giấy bạc bọc bao thuốc trở ra hành lang ngồi vẽ lại hình ảnh Hạ sĩ Hai.

Một lần nữa, “định mệnh” lại ra tay: trong các bản vẽ mang theo, anh Thu thấy bản cuối cùng, một “tốc họa” trên bao thuốc lá tại dinh Gia Long, là bản anh ưng ý nhất. Đến khi vào gặp Tổng thống, anh trải các bản vẽ lên sàn nhà trước bàn làm việc, bản vẽ cuối cùng trên bao thuốc anh vẫn còn cầm trên tay.

Tổng thống Thiệu sau khi đi tới, đi lui ngắm các bản vẽ, ông nói: “Anh là “cha đẻ” của dự án này nên theo ý anh, bức nào làm anh hài lòng nhất?”. Phải nói, anh Thu là người thật thà, chất phác, anh thẳng thắn trình bày:

“Thưa Tổng thống, nếu Tổng thống cho tôi chọn lại thì bản vẽ mới đây tôi vừa nghĩ ra và vẽ vội trên bao thuốc lá lại là bản vẽ tôi ưng ý nhất… nhưng tôi sợ mình quá vô lễ để đưa ra tại đây”.

Tổng thống Thiệu vui vẻ và đồng ý xem “tốc họa” trên bao thuốc lá. Ông cầm bản phác thảo Hạ sĩ Võ Văn Hai về ngồi trên ghế ngắm nghía, một lúc sau ông nói:

“Anh Thu à, người nghệ sĩ hay lãng mạn lắm mà chiến sĩ của mình thực tế hơn, họ cần một cái tên cho đề tài, anh cho tôi biết đề tài của bức hình là gì đây?”.

Anh Thu lần lượt đề nghị các tên: (1) Khóc bạn, (2) Tình đồng đội, (3) Nhớ nhung, (4) Thương tiếc và (5) Tiếc thương. Cuối cùng, Tổng thống chọn tên “Thương Tiếc” cho bức phác họa Hạ sĩ Võ Văn Hai ngồi nhớ bạn.

Bất ngờ, Tổng thống yêu cầu anh vẽ một bản thứ hai lớn hơn, vẽ tại chỗ, ngay ở dinh Gia Long. Thế là với dụng cụ giấy vẽ, giá vẽ và các loại màu được cung cấp ngay theo yêu cầu, anh Thu bắt đầu… “ra tay” trước mặt Tổng thống Thiệu và một số sĩ quan thân cận của ông.

 

Anh Thu bên bản sao bức tượng “Thương Tiếc”

 

Sau khi Tổng thống Thiệu ký tên vào bức “tốc họa”, anh Thu chỉ có 3 tháng để hoàn tất công trình tượng đài trước ngày 1/11/1967, ngày Quốc khánh của VNCH. Vấn đề trước mắt là đi tìm “người mẫu” Võ Văn Hai trong quán nước ngày trước tại Gò Vấp. Anh đã tìm đến đơn vị của Hạ sĩ Hai và gặp vị Thiếu tá phụ trách đơn vị.

Thoạt đầu khi nghe anh Thu trình bày vấn đề, vị Thiếu tá có vẻ băn khoăn, suy tính… nhưng khi thấy tận mắt bức họa có chữ ký của Tổng thống Thiệu, ông lại hãnh diện khi có người lính thuộc đơn vị nhảy dù của mình được chọn làm biểu tượng cho người lính VNCH tại nghĩa trang…

Vị Thiếu tá còn ra lệnh cho tập họp đại đội với súng ống đầy đủ để anh Thu chọn “người mẫu”, vì theo ông, trong đơn vị có nhiều người cao to tới 1,7 hoặc 1,8 mét, còn Hạ sĩ Hai chỉ cao chừng 1,6m.

Chỉ có duy nhất hình ảnh Võ Văn Hai ngồi tiếc thương bạn trong quán nước đã ám ảnh anh Thu để sáng tạo ra bức tượng “Thương Tiếc” ngồi trước cửa Nghĩa trang Quân đội Biên Hòa.

Điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu có thể hài lòng với công trình nghệ thuật kéo dài 3 tháng của mình. Và chúng ta được chứng kiến pho tượng “Thương Tiếc” ngồi trước cổng vào Nghĩa trang Quân đội Biên Hòa từ năm 1967 cho đến sau ngày 30/4/1975.

 

Bức tượng “Thương Tiếc” nơi cổng vào Nghĩa trang Quân đội

 

Sài Gòn xưa có xa lộ Biên Hòa là con đường huyết mạch nối liền Sài Gòn với Biên Hoà. Đây là xa lộ đầu tiên tại miền Nam do Hoa Kỳ xây dựng năm 1959 và khánh thành năm 1961. Hãng thầu phụ trách xây dựng xa lộ là RMK-BRJ của Mỹ, họ áp dụng công nghệ hiện đại của thời đó là đổ bê-tông toàn bộ con đường.

Xa lộ Biên Hòa dài 31km, rộng 21m, bắt đầu từ cầu Phan Thanh Giản (nay là cầu Điện Biên Phủ) và kết thúc tại ngã tư Tam Hiệp, Biên Hoà. Khi người Mỹ xây dựng, họ cũng tính đến trường hợp khẩn cấp, xa lộ có thể sử dụng làm phi đạo dã chiến cho các loại phi cơ quân sự.

Tuy nhiên, chủ đề của bài viết này không nói về xa lộ Biên Hòa mà là Nghĩa trang Quân đội Biên Hòa nằm phía trái dọc theo xa lộ nếu đi từ Sài Gòn. Ngày nay, nếu có dịp viếng nghĩa trang này, người Sài Gòn không khỏi chạnh lòng trước cảnh điêu tàn, đổ nát của những nấm mồ hoang phế tại đây.

 

Bức tượng “Thương Tiếc” sau ngày 30.4.1975

 

Được thành lập từ năm 1965 với quy hoạch 30.000 mộ phần, Nghĩa trang Quân đội tính đến năm 1975, đã là nơi an nghỉ của khoảng 16.000 tử sĩ. Trong số đó có hơn 10.000 quân nhân tử trận trong hai chiến trường đẫm máu nhất: Tết Mậu Thân năm 1968 và Mùa Hè Đỏ Lửa năm 1972.

Dù sao đi nữa, xét về khía cạnh nhân bản, những người sống vẫn còn được an ủi là nghĩa trang chỉ mới đạt một nửa công suất thiết kế. Nếu 30.000 mộ được lấp kín, niềm đau thương sẽ tăng gấp đôi khi cuộc chiến vẫn chưa chấm dứt.

Ông cha ta đã có câu rất chí tình: “nghĩa tử là nghĩa tận”. Dù tử sĩ trước khi nằm xuống có khoác áo quân đội miền Nam hay miền Bắc thì họ vẫn là người Việt. Năm 1964, nghĩa trang Quân đội ở Gò Vấp trở nên chật hẹp, không gánh vác được hậu quả của chiến tranh khi những người lính tử trận được đưa về ngày một nhiều.

Từ những lý do đó, người ta nghĩ đến một nghĩa trang rộng lớn hơn. Ðơn vị Chung sự, chuyên lo hậu sự cho những chiến sĩ đã nằm xuống, cũng có nhu cầu về cơ sở để hoạt động. Kiến nghị được trình lên cấp trên, thông qua hệ thống Cục quân nhu, Tổng tham mưu, Tổng cục Tiếp vận.

Các sĩ quan Quân nhu, Công binh, Ðịa ốc thuộc Tổng tham mưu đã phải bay trực thăng trên không phận Thủ Ðức, Bình Dương, Biên Hòa, nghiên cứu địa thế thật đẹp dành làm nơi an nghỉ cho các chiến hữu.

Nhìn từ trên cao, Nghĩa trang Quân đội được xây dựng theo mô hình của một con ong. Đầu ong hướng về phía xa lộ Biên Hòa với mũi kim là con đường đâm ra xa lộ. Từ Cổng Tam Quan có hai con đường dẫn lên Nghĩa Dũng Ðài cao 43m.

Ðầu ong là đền thờ chiến sĩ, cũng có lúc gọi là Ðền Tử Sĩ hay Ðền Liệt Sĩ. Phía dưới chân đền là Cổng Tam Quan nối thẳng một đường dài ra xa lộ. Con đường này làm thành cây kim nhọn của con ong và đầu kim là bức tượng “Thương Tiếc” ngay bên xa lộ.

Tử sĩ chôn từ trung tâm Nghĩa Dũng Ðài lần lượt tỏa ra các khu bên ngoài. Ðã có trên 10 tướng lãnh nằm tại nghĩa trang Biên Hòa trong đó người có cấp bậc cao nhất được chôn tại Nghĩa trang là cố Ðại Tướng Ðỗ Cao Trí.

 

Toàn cảnh Nghĩa trang Quân đội

 

Tháng 3/1975, Thủ tướng Trần Thiện Khiêm lên thăm nghĩa trang và làm lễ đặt vòng hoa tưởng niệm. Không ai có thể nghĩ đây là lần viếng sau cùng của một viên chức cao cấp sau biến cố tháng 4/75.

Nghĩa trang có các toán quân danh dự canh gác theo lễ nghi quân cách tại Vành Khăn Tang của Nghĩa Dũng Ðài. Quân nhân từ các quân binh chủng mặc sắc phục được điều động về theo đơn xin khi họ có đủ điều kiện. Với vóc dáng trẻ trung, khỏe mạnh, cao lớn, đoàn quân này được huấn luyện để canh gác và biểu diễn các thao tác nghi lễ như các đoàn quân danh dự tại nghĩa trang Arlington, Hoa Kỳ.

Thế giới đã có không ít những bài học về tinh thần hòa giải dân tộc qua những giai đoạn lịch sử khác nhau. Hoa Kỳ đã trải qua thời nội chiến phân tranh khốc liệt giữa hai miền Nam-Bắc, kéo dài từ năm 1861 đến năm 1865.

Khi cuộc nội chiến kết thúc, tử sĩ của cả hai miền đều được an nghỉ bên nhau tại Nghĩa trang Quốc gia Arlington ở thủ đô Washington DC. Mỗi năm có gần 4 triệu người Mỹ đến viếng Arlington với lòng thành kính biết ơn những người đã nằm xuống cho đất nước đứng lên. Họ hoàn toàn không bị phân biệt liệt sĩ là người của quân đội miền Nam hay miền Bắc.

Lớp hậu duệ của những người Đức đã bỏ mình trong những trận mưa pháo của hạm đội Hoa Kỳ và Anh Quốc cùng con cháu những chiến binh Anh-Pháp-Mỹ đã gục ngã trước họng súng đại liên của Đức quốc xã trong ngày đổ bộ lên bãi biển Normandy (6/6/1944) hồi Đệ nhị thế chiến… ngày nay đều cùng quay trở về thăm mộ bia của cha ông đến từ cả hai chiến tuyến.

Tại Trung Hoa, Nghĩa trang Hoàng Hoa Cương của quân đội Tưởng Giới Thạch – trong đó có cả mộ phần của liệt sĩ chống Pháp Phạm Hồng Thái đến từ Việt Nam – vẫn được chính phủ Hoa Lục trùng tu và chăm sóc cẩn thận. Ngày nay nghĩa trang này đã trở thành di tích lịch sử, thu hút một lượng khách du lịch đông đảo. Họ có thể là những người đến tham quan thắng cảnh và cũng có thể là hậu duệ của những tử sĩ đã nằm xuống tại đây.

Tại Việt Nam, biết bao gia đình có con em phục vụ dưới hai mầu áo khác nhau nhưng mẹ Việt Nam vẫn không hề phân biệt trong những dịp cúng giỗ. Tình cảm thiêng liêng đó đã có từ trước 1975 và tiếp tục duy trì sau ngày Sài Gòn mất tên. Sao chúng ta không mở lòng như người mẹ bình thường đã và đang làm?

Tại sao chúng ta không làm được như những dân tộc khác đã làm? Đối với những người còn sống, chúng ta vẫn có thể phân biệt chính kiến nhưng đối với người đã chết, liệu sự phân biệt đối xử đó có hợp với đạo lý muôn đời của người Việt hay không?

Điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu đã không chỉ gửi vào bức tượng “Tiếc Thương” kỹ thuật điêu khắc tinh vi, mà còn dồn vào đó cả linh hồn của cả một thế hệ. Đó là một linh hồn không thể nào quên, một linh hồn không chịu cúi đầu trước bi thương của thời đại.

 

Điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu bên những tác phẩm

 

*** 

--> Read more..

A job well done!

 Everything was just like Yesterday… but, in fact, it was in 2021!

That was the day when my granddaughter Huyen Tran came to Melbourne, Australia, to study at nursing school. Everything was so strange and mew to her…

Before graduations, she was among 1 of the 5 graduates in her class chosen by the Postgraduate Medical Council of Victoria to the Royal Melbourne Hospital (RMH), one of Australia's leading public hospitals.

*** 

In her latest status on Facebook in May this year, she reveals:

“On my last day of placement as a student nurse, after thanking the team for their support and wishing them happy holidays, the surgeon came up to me and said, “I hope you keep doing what you’re doing, because no matter where you land, they’ll be fortunate to have you.”

“Even though his path is as familiar as a morning routine and mine was only just beginning, he told me he’d be rooting for the day I come back and introduce myself as his colleague, ready to work alongside him again.

“It’s wild to think it took me three years just to be able to say: “My name is Tran, and I’ll be your nurse today.”

 

***

 

Huyen Tran, Melbourne, 2021

 

Huyen Tran, Melbourne, 2025

Huyen Tran, Melbourne, 2025

Huyen Tran, Melbourne, 2025

Her Mom, Melbourn 2025

***

--> Read more..

Kể chuyện 50 năm trước

Lời giới thiệu: Nhân kỷ niệm 50 năm ngày Sài Gòn thất thủ, tôi vừa nhận được một câu chuyện kể về cái chết của Hải Quân Trung Tá Hà Ngọc Lương. Câu chuyện được kể từ người bạn đồng ngũ, anh Văn Hùng Đốc, khoá 24 Thủ Đức.

Tuy gọi là “bạn đồng ngũ” tại trường Sinh ngữ Quân đội nhưng gần như suốt thời gian tại ngũ anh Đốc “lưu lạc” đến Nha Trang với tư cách là “giảng viên biệt phái” cho Trung tâm Huấn luyện Hải Quân Nha Trang.

Nha Trang là quê nhà của anh Đốc nên trước ngày 30/4/1975 anh vẫn còn giảng dạy tiếng Anh trong bộ quân phục màu xanh của trường SNQĐ giữa những khoá sinh áo trắng trong lực lượng Hải quân ở Nha Trang, nơi ngày xưa thường được gọi với cái tên “miền quê hương cát trắng”.

Trong thời gian tại ngũ ở thành phố biển, anh Đốc có dịp quen biết với đại uý Hà Ngọc Lương, khi đó còn là tiểu đoàn trưởng khoá sinh của trường. Suốt cuộc đời binh nghiệp cho đến chức Trung tá Trưởng phòng Văn hóa vụ, anh đã chứng tỏ minh là một cấp chỉ huy xuất sắc.

Những ngày tàn cuộc chiến đã cho thấy số mạng anh Hà Ngọc Lương lại đi đến một thảm kịch bất ngờ qua phần cuối của câu chuyện. Mời các bạn cùng đọc.

 

Cấp bậc cuối cùng của anh Văn Hồng Đốc tại trường Sinh ngữ Quân đội

 

Chiến tranh Việt-Pháp từ 1946 đến 1954 và Đệ Nhất Việt Nam Cộng Hòa từ 1955 đến 1963 chỉ trong khoảng thời gian 8 năm nhưng đã kéo dài dây dưa dai dẳng so với 50 năm từ 1975 đến 2025 tưởng chừng như chỉ cùng thời gian 2 chế độ trên.

Chúng ta kẻ trước người sau đã lần lượt sống xa quê hương gần hoặc trên nửa đời người kể từ ngày Việt Nam Cộng Hòa bị người bạn đồng minh bỏ rơi để trao cả miền Nam cho Cộng Sản. Dù đang sống ở trong hay ngoài nước, mọi người Việt đều đau lòng nghĩ đến những tang thương mất mát sau biến cố 30 tháng 4 năm 1975.

Là nhân chứng sống trong cuộc di tản cuối cùng khỏi Nha Trang của Quân Đoàn II, tôi muốn ghi lại đây những gì đã xẩy ra trong đêm 31-3-1975.

Tôi thuộc khóa 24 Sĩ Quan Trừ Bị Thủ Đức dưới 2 đời Chuẩn Tướng Lâm Quang Thơ và Bùi Hữu Nhơn 1966-1967. Khóa 24 may mắn không phải qua giai đoạn I tại Trung Tâm Huấn Luyện Quang Trung như đa số các khóa trước mà đi thẳng vào Thủ Đức.

Một điểm đặc biệt nữa là dù chưa gắn Alpha, khóa chúng tôi vẫn được lần đầu tiên mặc thường phục đi phép. Thời gian còn đang trong giai đoạn I, sinh viên nào khá Anh Ngữ muốn về Trường Sinh Ngữ Quân Đội thì ghi danh dự thi. Tôi may mắn cùng 12 SVSQ khác được chọn, nhưng vẫn phải tiếp tục thụ huấn cho đến ngày mãn khóa.

Trường Sinh Ngữ Quân Đội Quân Lực VNCH là nơi quân nhân được các đơn vị gửi đến để trau dồi Anh Ngữ trước khi xuất ngoại du học về các ngành chuyên môn, khác với Trường Văn Hóa Quân Đội dạy đủ các môn như 1 trường Trung Học tư thục hay công lập.

Trường Sinh Ngữ Quân Đội nằm đối diện trung tâm tiếp huyết của Tổng Y Viện Cộng Hòa. Trường chỉ có một chi nhánh duy nhất nằm trong Trung Tâm Huấn Luyện Hải Quân Nha Trang. Tôi được biệt phái về đây vào năm 1967, sau khi khóa 16 SVSQ Hải Quân vừa ra trường.

Đây là điều may mắn cho tôi vì được phục vụ ngay tại quê nhà. Làm việc chung với áo trắng truyền thống Hải Quân, nhưng 5 sĩ quan giảng viên Anh ngữ chúng tôi vẫn mặc quân phục Lục Quân.

Tôi cùng với đồng nghiệp Nguyễn Văn Minh là 2 sĩ quan giảng viên lâu năm nhất thuộc Chi Nhánh Anh ngữ tại Trung Tâm Huấn Luyện Hải Quân Nha Trang. Cá nhân tôi bắt đầu dạy Anh văn cho SVSQ Hải Quân năm thứ 2 khóa 17 đến khóa 26 là khóa cuối cùng. Tôi chỉ gián đoạn 2 lần đi tu nghiệp sư phạm tại Hoa Kỳ.

Ngày về nước tôi vẫn tiếp tục phục vụ tại TTHL HQNT qua 4 đời Chỉ Huy Trưởng: HQ: Đại Tá Đinh Mạnh Hùng, HQ Đại Tá Khương Hữu Bá, HQ Đại Tá Nguyễn Trọng Hiệp (phu quân ca sĩ Kim Tước) và Phó Đề Đốc Nguyễn Thanh Châu.

Tài liệu giảng dạy dựa vào các sách giáo khoa American Language Course (ALC) tập 1100-1400 và 2100-2400 của Viện Ngữ Học Bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ cùng với tài liệu do giảng viên Việt Mỹ thuộc Chi Nhánh phối hợp soạn thảo liên quan đến từ ngữ Hải quân (naval terminology).

Bây giờ xin được đề cập đến nhân vật chính trong bài viết này: Hải Quân Trung Tá Hà Ngọc Lương.

Tôi chào hỏi và quen biết Trung Tá Hà Ngọc Lương khi Trung Tá còn là Đại Úy làm Tiểu Đoàn Trưởng Sinh Viên Sỹ Quan trong buổi tiệc mừng năm thứ II của khóa SVSQ 17. Trung Tá Lương là người văn võ song toàn. Trong thời gian thụ huấn khóa 9 tại Trung Tâm Huấn Luyện Hải Quân Nha Trang, SVSQ Hà Ngọc Lương đều đạt điểm cao nhất trong cả 3 giai đoạn Alfa, Chuẩn úy đến tốt nghiệp. Ngày mãn khóa, SVSQ Thủ Khoa Hà Ngọc Lương vinh dự được Tổng Thống Ngô Đình Diệm đích thân gắn cấp bậc Thiếu Úy và trao kiếm danh dự.

 

Thủ khoa Trần Ngọc Lương được Tổng Thống Ngô Đình Diệm đích thân gắn cấp bậc Thiếu Úy và trao kiếm danh dự

 

Trong suốt cuộc đời Hải nghiệp đạt đến cấp bậc Trung Tá, Hà Ngọc Lương đều chứng tỏ một Hạm Trưởng tài ba, một cấp chỉ huy xuất sắc. Trong thời gian làm việc chung với Trung Tá, cá nhân tôi rất quý mến qua tính tình hòa nhã thân thiện, không phân biệt cao thấp, Hải Quân hay Lục Quân.

Sáng thứ Hai ngày 31-3-1975, sau khi chào cờ như thường lệ, tôi rảo bước ra trước Trung Tâm vì thấy chiếc hạm HQ-402 đang ủi bãi ngay trước tượng Đức Trần Hưng Đạo. Tôi được vài sinh viên khóa 26 đang cầm súng đứng bao quanh miệng tàu cho biết là tàu này chỉ dành cho gia đình quân nhân cơ hữu của Trung Tâm.

Ngay khi đó tôi thấy một đại úy Bộ Binh đang muốn lên tàu, tôi bảo sinh viên và không do dự, vị Đại úy được đưa lên tàu. Đây là Đại Úy Vũ Công Liêm, Chủ Tịch Hội Việt Mỹ tại Nha Trang. Đại Úy có mở các lớp Anh ngữ đàm thoại đêm cho giới doanh nhân trong thành phố và tôi được mời dạy tại đây.

Tôi trở lại Văn Phòng Anh Ngữ nhưng thấy tình hình quá sôi sục nên về nhà ở trong chợ Đồng Nai. Nhà vắng tanh vì trước đó một tháng vợ và 3 con tôi đã bay vào Sàigòn. Tôi khóa cửa cẩn thận rồi trở lại Trung Tâm theo lệnh của Đề Đốc Nguyễn Thanh Châu để chuẩn bị cho cuộc di tản cuối cùng.

Nha Trang hôm nay chỉ còn có 2 ông Tướng là Nguyễn Ngọc Oánh bên Không Quân và Nguyễn Thanh Châu bên Hải Quân. Tỉnh trưởng Khánh Hòa Lý Bá Phẩm đã rời Nha Trang vào buổi sáng. Tội phạm trong cả 2 quân lao và dân lao đã đổ xô ra phố bắt đầu đột nhập vào những tiệm đang cửa đóng then cài của người Việt và cơ sở các cố vấn Mỹ nhằm hôi của.

Tại Trung Tâm HLHQ, tôi hay tin Hải Quân Trung Tá Hà Ngọc Lương đang là Trưởng Phòng Văn Hóa Vụ được Tướng Châu chỉ định làm sĩ quan hành quân cho cuộc di tản nên tôi nóng lòng 3 lần ghé qua văn phòng dò hỏi tin tức. Tôi thấy vợ con cùng Trung Tá đang ngồi trong phòng. Lần nào tôi cũng nghe chị Duyên cằn nhằn cau có khó chịu với Trung Tá Lương. Câu chị thường lập đi lập lại mà tôi nghe rõ nhất: "Anh làm Trung Tá mà không có chỗ cho vớ con".

Thật sự tôi không quan tâm về số con mà chỉ để ý đến vợ Trung Tá Lương là chị Duyên. Tôi có trương mục với ngân hàng Việt Nam Thương Tín tại ngã 3 Công Quán và Yersin Nha Trang nên thỉnh thoảng ghé qua nhưng không lần nào may mắn trực tiếp giao dịch với chị.

Vào khoảng 10 giờ đêm thì lệnh được ban ra và tất cả quân xa đồng lăn bánh trực chỉ Cầu Đá. Tôi cùng Đại Úy Nguyễn Văn Minh ngồi chung xe Jeep do Trung Tá Chỉ Huy Phó TTHLHQ Nguyễn Nam Thanh lái vì lúc bấy giờ anh tài xế chính là Tô Thừa quyết định không cùng di tản (*).

Cầu Đá lúc này như một bãi chiến trường vì súng ống từ các chiến hạm trước đã vứt bỏ lại. Tàu thì đậu cách cảng có đến 1 mét có lẽ nhằm gây khó cho thường dân đang chen nhau lên tàu. Ngay cả Đại úy Minh và Thiếu Tá Trưởng Phòng Kỷ Thuật Phan Như Hoàng đã rơi xuống nước. Nhưng như chuyện Ngư Ông Thất Mã, trong rủi có hên nên cả hai vị này được Đề Đốc Châu cho đi cùng xe Jeep lên phi trường bay về Sài Gòn trước.

Sau một đêm hải hành, tàu chúng tôi may mắn được Bộ Tổng Tham Mưu cho phép ủi bãi tại Cát Lái trong khi hầu hết các tàu khác phải đi thẳng ra Phú Quốc để tránh hỗn loạn trong thủ đô quá đông người.

Chúng tôi vào trình diện Trung Tá Trịnh Đình Phi, Chỉ Huy Trưởng Trường Sinh Ngữ Quân Đội, và thật may mắn được Trung Tá cho tại ngoại, coi như mất tích ở ngoài Trung (mising in action). Nhờ vậy mà tôi cùng gia đình được người bạn đồng nghiệp là Nguyễn Hữu Hoàng đã giải ngũ và làm việc cho Cố Vấn Mỹ ở Tân Cảng đưa lên chiếc thương thuyền của Mỹ chạy sang Subic Bay Phi Luật Tân đêm 24-4-1975. Viết đến đây tôi bùi ngùi thương tiếc người bạn tốt đã đưa gia đình tôi đến bến bờ tự do, nhưng đã không còn trên cõi đời này nữa vì anh đã vĩnh viễn ra đi ngày 15-3-2024.

 

Những ngày đầu của gia đình anh Đôc tại thành phố San Dimas, Los Angeles, vài tháng sau khi ra khỏi trại tỵ nạn Pendleton gần San Diego năm 1975

 

Bây giờ trở lại chuyện HQ Trung Tá Hà Ngọc Lương. Vì tất cả quân xa đều chật cứng quân nhân lẫn gia đình còn sót lại trong chuyến ra đi buổi sáng, trong lúc Trung Tá Lương không có xe Jeep dành riêng cho Trưởng Phòng Văn Hóa Vụ nên tôi không rõ gia đình Trung Tá Lương có đi được hay không. Mãi đến khi tôi ghé thăm quân nhân TTHLHQ đang tạm đồn trú tại trại Yên Thế trước bệnh viện Grall Sài Gòn thì mới biết cả gia đình Trung Tá bị kẹt lại.

Theo chị Nguyễn Thị Lý với bút hiệu Nguyễn Thị Thể Lý là phu nhân Hải Quân Thiếu Tá Hà Tấn Thể thì sáng ngày 1-4-1975 chị còn gặp và nói chuyện với vợ chồng Trung Tá Lương tại cư xá Hải Quân trên đường Lê Văn Duyệt Nha Trang.

Chắc chắn đây là một sự nhầm lẫn giữa 31-3 và 1-4. Tôi có điện đàm với đại úy Nguyễn Tạo là Chánh Văn Phòng của Phó Đề Đốc Nguyễn Thanh Châu đang định cư tại Houston Texas, một nhân chứng sống ngoài tôi để nêu ra mấy điểm dưới đây: 

- Đêm 31-3-1975 theo lệnh của Phó Đề Đốc Nguyễn Thanh Châu tất cả sĩ quan và gia đình trong cư xá phải di tản, ngoại trừ vài gia đình không muốn ra đi.

- Trung Tá Lương cũng mang vợ con xuống ngồi đợi trong văn phòng.

- Vì tất cả quân xa đều chất đầy quân nhân cùng gia đình chưa đi kịp vào chuyến tàu sáng, nên Trung Tá không không có cách nào hơn là bắt vợ con tiếp tục ngồi đợi.

- Tìm đâu có phương tiện để Trung Tá Lương đưa vợ con về lại cư xá?

- Nếu sáng 1-4 Trung Tá còn ở cư xá thì bằng cách nào và tại sao lại đưa vợ con trở lại văn phòng để cùng quyên sinh?

Vậy là không có cơ sở để nghi ngờ việc chính đêm 31/3/1975 Trung Tá Lương đã bắn vợ con rồi tự sát mặc dù Việt Cộng mãi đến 2/4/1975 mới vào thành phố Nha Trang

Tôi có tham dự buổi lễ cầu siêu cho Trung Tá Hà Ngọc Lương do phu nhân cựu Hải Quân Trung Tá Mai Văn Hoa cùng Hội Hải Quân Cửu Long tổ chức tại chùa Bát Nhã thành phố Santa Ana, Nam California vào sáng Chủ Nhật 29-3-2015.

Trong phần phát biểu, Trung úy Vũ Kim Thanh nói: “…HQ Trung Tá Hà Ngọc Lương không muốn rơi vào tay giặc…”. Trong cuốn “Hải-Quân Việt-Nam Cộng-Hòa Ra Khơi 1975”, tác giả Điệp-Mỹ-Linh đã không ghi tên HQ Trung Tá Hà Ngọc Lương trong số “Những Anh Hùng Hải Quân Tuẩn Tiết” như HQ Thiếu Tá Lê Anh Tuấn tự sát sau khi TT Dương Văn Minh ra lệnh buông súng ngày 30-4-1975 do Trung Tá Hà Ngọc Lương không ở trong trường hợp tự sát vì không muốn để giặc bắt.

Thoạt nghe hung tin về việc Trung Tá Lương tự tử, tôi nhớ ngay đến lời chị Lương phàn nàn “Anh là Trung Tá mà không có chỗ cho vợ con”. Trong tình thế cấp bách phải ra đi gấp mà vợ thì liên tục cằn nhằn nhăn nhó khiến Trung Tá Lương rơi vào tình thế tâm thần bị kích động dồn nén đã phải giải quyết bế tắc bằng cách bắn vợ con rồi tự kết liễu đời mình.

Xin được kể thêm một trường hợp nữa để tăng cường nhận xét của mình: vào khoảng 1961-1962 thời còn là sinh viên, trong nhóm bạn quen nhau ăn cơm tháng tại nhà số 37 đường Nguyễn Trãi gần Tổng Nha Cảnh Sát Đô Thành, tôi có anh bạn sau gia nhập Hải Quân, còn tôi làm việc cho cố vấn quân sự Mỹ. Trước khi Việt Cộng chiếm Sài Gòn năm 1975 cả 2 chúng tôi may mắn ra đi dễ dàng. Anh định cư ở miền Đông, tôi ở Nam Cali. Vài năm sau tôi được hung tin anh đã chọn cái chểt bằng cách nhảy ra khỏi xe trên xa lộ sau khi cãi nhau với vợ. Những người chồng ít học thường vũ phu với vợ. Trong khi giới trí thức thường dùng cái chết để giải quyết vấn đề. Một sự trùng hợp coi như định mệnh cho cả hai vị Trung Tá Hải Quân.

Tóm lại, Hải Quân Trung Tá Hà Ngọc Lương đã không chịu nỗi cảnh bị vợ liên tiếp cằn nhằn trách móc nên bứt chí đưa đến quyết định bắn cả vợ con và tự tử đêm 31-3-1975.

Nhân kỷ niệm 50 năm đêm tang thương xẩy ra tại Văn phòng Văn Hóa Vụ Trung Tâm Huân Luyện Hải Quân Nha Trang, xin được thắp nén hương lòng thương tiếc gia đình cựu Hải Quân Trung Tá Hà Ngọc Lương.

 

Các cựu giảng viên TSNQĐ: Văn Hồng Đốc, Phạm Gia Đoàn, Nguyễn Ngọc Chính, Phan Thông Tràng hội ngộ tại Sài Gòn

 

***

 

(*) Trung sỹ Tô Thừa đã rời xe Jeep của Chỉ Huy Phó Nguyễn Nam Thanh rồi quyết định ở lại chứ không di tản cùng đồng đội về Sài Gòn. Nhờ vậy Trung sỹ Thừa mới có cơ hội tạm chôn gia đình Trung Tá Lương trên bãi cát trước Trung Tâm Huấn Luyện Hải Quân Nha Trang theo như tường thuật của chị Nguyễn Thị Thể Lý.

 

Văn Hùng Đốc

Khóa 24 Thủ Đức

 

***

--> Read more..