Phiếm luận: Tự điển... tra ngược

Tôi có tham vọng làm một cuốn tự điển tiếng Việt từ hồi còn trẻ. Nhưng đến giờ, tuổi đã cao, “lực bất tòng tâm”, nên điều mong ước đó đành phải… “giữa đường gãy gánh”.

Lục đống bản thảo cũ còn sót lại, tôi bỗng nảy sinh ý định góp nhặt những gì đã làm để hình thành “một đoạn tự điển”... Thật bất ngờ, bản thảo tự điển còn sót lại nằm trong mục từ “Bất”, tôi xếp các từ bắt đầu bằng chữ “Bất” nhưng lại không theo mẫu tự như thường thấy trong các cuốn tự điển khác.

Như vậy có nghĩa là tự điển của tôi sẽ phải “tra ngược” từ vần X xuống vần A để mọi người khỏi lầm tưởng đến các tự điển “chính quy”. Tự điển “tra ngược” này có lẽ là tài liệu tham khảo có một không hai vì các định nghĩa về từ vựng mang tính cách tiếu lâm nhưng lại không bất cập!

“Việt Nam tân từ điển” của Thanh Nghị (Nhà xuất bản Thời Thế, Saigon) định nghĩa “Bất” chỉ vỏn vẹn một chữ “Không” nhưng có đến hàng chục danh từ ghép được tạo thành, từ “bất an”... cho đến “bất ý”. Như đã nói ở trên, chúng ta sẽ tra ngược từ “bất ý” đến “bất an”.

Thanh Nghị giải thích “bất ý” là tình trạng vô ý thức hay nói một cách khác là không cố ý, chẳng hạn như “Bất ý, tôi lại bỏ quên cây viết ở nhà...”.

Thời nay, có nhiều chuyện bất ý còn động trời hơn nhiều, có những quan chức còn bất ý quên cả nhiệm vụ của mình là lo cho dân, cho nước! 

 

“Bất tử” là không chết hay nói khác đi là sống mãi trong lòng người. Khi yêu nhau, chàng trai hay cô gái vẫn coi tình yêu của mình là bất tử... nhưng phải đợi thời gian mới minh chứng được “tuổi thọ” của tình yêu.

Họ có ở bên nhau cho đến khi “răng long, đầu bạc” hay không còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố, cả chủ quan lẫn khách quan! Sẽ là bất hạnh nếu một trong hai người phải lìa đời trong lúc tuổi xuân thì làm sao còn bất tử cho được.

Lại còn bất hạnh hơn nữa như dân Ukraine phải sống trong thảm cảnh chiến tranh cũng chỉ vì họ không chịu bất khuất trước thế lực của kẻ mạnh. Đối với kẻ thù, họ trở thành những kẻ bất trị, bất phục tùng trước mũi súng dù mọi chuyện bất trắc có thể xảy ra!

Tổng thống Volodymyr Zelensky của Ukraine trở nên bất diệt trước súng đạn của kẻ thù, dù ông có thể một ngày nào đó biến mất trên sân khấu chính trị cũng như ông trước đây đã rời khỏi sân khấu cuộc đời. Ông vẫn bất diệt với tinh thần yêu tổ quốc của dân Ukraine.

Một khi bất hòa xảy ra giữa hai cá nhân người ta có thể bất hợp tác, ở một quy mô lớn hơn, tình trạng bất tín nhiệm lại dẫn đến đổ máu. Ấy thế mà cũng có khi những phần tử bất trị đó lại có một phương thức bất thường bằng cách… bất tham chiến.

 

Ông Mahatma Gandhi ở Ấn Độ là một trường hợp bất hủ với cách đấu tranh bất bạo động với thực dân Anh bằng cách bất hợp tác để mang lại tự do cho dân tộc. Chính sách bất diệt đó đã trở nên bất bại để ngày nay thế giới có một nước Ấn tự do, bất khả xâm phạm. Hóa ra... bất chiến tự nhiên thành!

Trên đời này, không có chuyện gì là bất khả thi. Không có gì gọi là bất ngờ và cũng chẳng có gì gọi là bất phùng thời. Cái chân lý bất dịch đó vẫn luôn luôn bất biến vì nguyên lý bất di bất dịch.

Từ điển tra ngược hoàn toàn khác với từ điển tra xuôi của Thanh Nghị và rất nhiều từ điển khác. Hai loại từ điển đều có những điểm riêng hoàn toàn bất khả xâm phạm lẫn nhau dù có những bất đồng trong suy nghĩ.

 

Chúng ta cần gì trong giai đoạn hiện tại?

Phải chăng đó là một cuộc sống ung dung tự tại để mọi người không cảm thấy bất an, bất kể trong lãnh vực nào. 

 ***