* Đây là loạt bài về
lính thú thời xưa, bao gồm từ thời các vua Nguyễn cho đến thời Pháp thuộc. Việt
Nam trong thời Pháp thuộc được chia thành “ba kỳ”: Tonkin (Bắc kỳ), Cochinchine
(Nam kỳ) và Annam (Trung kỳ).
***
Trong
thời Pháp thuộc, danh từ “lính tập” (tirailleurs) được sử dụng để chỉ những người
lính Việt Nam do các sĩ quan người Pháp huấn luyện và chỉ huy. Ngoài ra, còn có
các từ ngữ “Lính Khố Xanh” và “Lính Khố Đỏ” để chỉ hai loại lính thú trong thời
kỳ Việt Nam chịu thuộc quyền đô hộ của chính quyền Đông Dương (Indochine), bao
gồm Việt Nam - Cao Miên và Lào.
Chân dung một người lính tập "khố đỏ"
Lính khố đỏ canh gác tại Dinh Toàn Quyền, Sài Gòn
"Lính
khố đỏ" (tirailleurs indochinois
hoặc milicien à ceinture rouge) là lực
lượng vũ trang chính của chính quyền thuộc địa Pháp ở Đông Dương dùng người bản
xứ làm quân đội chính quy. Lính khố đỏ có ba loại:
1.
Lính khố đỏ Nam Kỳ (tirailleurs
annamites, tirailleurs cochinchinois hay tirailleurs saigonnais);
2.
Lính khố đỏ Bắc Kỳ (tirailleurs tonkinois)
và
3.
Lính khố đỏ Cao Miên (tirailleurs
cambodgiens).
Lính khố đỏ tại Hà Nội
Lính tuyển từ các thành phần dân tộc thiểu số ở Lào Cai
Danh
từ "Lính khổ đỏ" xuất phát từ quân phục của nhóm này gồm quần áo chẽn,
nón dẹp (sau đổi nón chóp), và giải thắt lưng màu đỏ buộc ở bụng, đầu giải
buông thõng ở bẹn giống như cái khố nên người dân Việt mới gọi là "khố đỏ"
tuy đúng ra người lính mặc quần chứ không phải khố.
Ngoài
lính khố đỏ còn có “Lính khố xanh” (milicien
à ceinture blue, garde provincial)
đồn trú tại các tỉnh, canh gác ở các phủ và huyện. Riêng “Lính khố vàng” (milicien à ceinture jaune, garde royal à Hué) đóng ở kinh đô Huế, bảo
vệ triều đình và hoàng tộc nhà Nguyễn.
Lính khố xanh tại Vĩnh Long
Lính phòng vệ biên giới tại Móng Cái trong các bộ quân phục
tác chiến (phải), quân phục mùa hè (giữa) và bộ tiểu lễ (trái)
***
Người
Pháp cũng thành lập các đội kỵ binh có nhiệm vụ bảo vệ dinh thự và các quan chức
thuộc địa cũng như xuất hiện trong các cuộc diễn hành nhân ngày lễ lớn như ngày
Quốc khánh Pháp 14 tháng 7.
Quân phục kỵ binh
Kỵ binh phòng vệ Toàn Quyền
Kỵ binh diễn hành
Chính
quyền Thuộc địa còn tổ chức lực lượng “thiếu sinh quân” (enfants de troupe) từ
con em các người lính tại ngũ để huấn luyện thành những quân nhân trong tương
lai.
“Thiếu sinh quân” tại Hà Nội
***
Ngày
xưa, sách “Quốc Văn Giáo Khoa Thư” đưa vào lớp Sơ Ðẳng (Cours Élémentaire) một
bài thơ tả về người lính với những câu than thân trách phận da diết:
"Ba năm trấn thủ
lưu đồn
Ngày thì canh điếm, tối
dồn việc quan.
Chém tre, đẵn gỗ trên
ngàn
Hữu thân hữu khổ,
phàn nàn cùng ai.
Miệng ăn măng trúc,
măng mai
Những dang cùng nứa,
lấy ai bạn cùng…”
Một đội lính tập tại Vũng Tàu
Chân
dung lính thú ngày xưa cũng được thể hiện qua những giòng đặc tả một thanh niên
với quân trang, quân dụng đầy mình nhưng cũng không dấu được những tình cảm ủy
mị với nước mắt:
"Ngang lưng thì
thắt bao vàng
Ðầu đội nón dấu vai
mang súng dài
Một tay thì cắp hỏa
mai
Một tay cắp giáo,
quan sai xuống thuyền
Thùng thùng trống
đánh ngủ liên
Bước chân xuống thuyền
nước mắt như mưa".
Đội pháo binh Đông Dương
***
*
Hình ảnh sử dụng trong bài viết này được trích từ bộ sưu tập của Jérôme
Hoffart.
***
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét