Thư chúc mừng anh chị Chan & Zuckerberg

Là một trong số 1 tỷ người sử dụng Facebook trên toàn cầu, tôi xin gửi đến anh chị lời chúc mừng nhân dịp cô con gái rượu Max của anh chị vừa ra chào đời. Riêng tại Việt Nam chúng tôi với hàng triệu facebookers niềm vui đó lại còn lớn hơn nữa vì chị Chan, theo như tiết lộ của BBC Tiếng Việt, vốn là người “đồng hương”…

Chị Chan thân mến,

Người Việt thường nói “thấy người sang bắt quàng làm họ”… nhưng thiết nghĩ ở trường hợp chị cũng nên… “châm chước” vì BBC nói chị là “người Việt gốc Hoa”. BBC viết:

“Cha mẹ cô Priscilla Chan đến Mỹ hồi cuối thập niên 1970 sau thời gian ở trong trại tị nạn. Priscilla là chị đầu của gia đình ba con gái… Các báo Anh và Mỹ nói người bố Dennis Chan sau đó mở một nhà hàng bán hoa, làm việc kham khổ 18 tiếng một ngày cùng vợ…”

Cũng theo BBC, trang CNN nói ông Dennis là “cựu thuyền nhân” còn một báo khác ở Mỹ viết ông là “Chinese- Vietnamese”… Trang Daily Mail ở Anh viết ông Dennis Chan “từng sống tại Việt Nam” và đây là lý do Priscilla “giới thiệu với Mark về nguồn gốc châu Á của mình”… rồi… “hai người đi du lịch về thăm Việt Nam và Trung Quốc”.

Nếu đó là nguồn tin chính xác thì gia đình chị trước đây có thể sống tại Sài Gòn, hay có thể là Chợ Lớn. Những người Hoa ở miền Nam nói chung và Sài Gòn nói riêng đa số nói tiếng Quảng Đông và là công dân của Trung Hoa Dân Quốc tức Đài Loan.

Người Hoa khi đó có thể ra đi “bán chính thức” sau khi đã đóng đủ vàng cho nhà nước… Họ ra đi ồ ạt vào cuối những năm 70 khi chiến tranh Việt Nam – Trung Quốc tại biên giới phía Bắc và được báo chí mô tả là “nạn kiều”. Gia đình chị có lẽ thuộc lớp người này nên nói chị là “đồng hương” với người Việt thì cũng không có gì là quá!

Người Việt tỵ nạn nói chung và người Việt gốc Hoa nói riêng đã có nhiều cơ hội tiến thân trên những vùng “tạm dung”. Thế hệ tỵ nạn thứ hai được học hành trong một nền giáo dục tân tiến, được hưởng cơ hội đồng đều, bình đẳng nên đã có không ít trường hợp thành công nổi bật. Priscilla Chan là một thí dụ điển hình.

Thầy giáo dạy chị môn khoa học, ông Peter Swanson, đã từng tiết lộ với báo chí: “Trong năm đầu trung học, Chan gặp tôi và nói, “Con cần làm gì để vào Đại học Harvard?”. Quả thật câu hỏi làm tôi bất ngờ và choáng váng. Suốt bao năm dạy học chưa từng có học sinh nào đặt câu hỏi như vậy với tôi…”

Người ta thường nói, hạt giống tốt sẽ cho cây mọc tốt. Tôi lại nghĩ sâu xa hơn… “hạt giống tốt nhưng phải cần đất tốt mới giúp cây mọc tốt”. Giả sử chị cho đến bây giờ vẫn còn sống tại Việt Nam chắc chắn cũng chỉ là những thiếu nữ bình thường như hàng triệu cô gái khác, rồi cũng lấy chồng, rồi cũng có con…

Cũng theo giả định đó, chồng của chị chắc chắn không phải là anh Mark và con đầu lòng cũng không phải là Max. Đó là hai cái tên đang khuấy động cư dân mạng nói chung và facebookers người Việt, cả ở trong lẫn ngoài nước, nói riêng. Hơn bao giờ hết, tôi tin suy nghĩ của mình về lý thuyết “môi trường sống” là một trong những yếu tố quyết định sự thành đạt của một cá nhân!

Nhìn lại nước Việt ngày nay đã không ít những người đem gieo “hạt giống tốt” trên những cánh đồng ở tận Hoa Kỳ, Úc Châu, Anh Quốc, Pháp Quốc… chí ít cũng có những cánh ruộng “gần nhà”, hạp phong thổ, thổ nhưỡng như Singapore, Mã Lai Á hay xa hơn một chút như Nhật Bản, Đại Hàn…

Anh Mark thân mến,

Sưu tầm phả hệ của anh tôi cũng phát hiện một điều khá lý thú. CNNMoney tiết lộ, ông nội và ông cố của anh – Max Zuckerberg và Marcus "Max" Hollander – cả hai đều sống tại New York City qua hình thức “self-employed”, tạm dịch là tự mình làm chủ công việc của mình, có nghĩa là… không làm thuê để tháng tháng lĩnh lương…

Điều lý thú hơn nữa là Max Zuckerberg, ông nội của anh, xuất thân từ một gia đình di dân từ nước Áo (Austria). Người Việt thường lẫn lộn Austria ở Châu Âu với Australia thuộc Nam bán cầu. Gia đình ông cố của anh, Marcus "Max" Hollander, đến New York năm 1892, năm mà hòn đảo Ellis Island mở cửa đón hơn 12 triệu người di dân từ Châu Âu.

Ở đảo Ellis, ngày nay gọi là Liberty Island, khi đó đã dựng bức tượng Statue of Liberty cao 93m, hay còn gọi là “Tượng Nữ thần Tự do”, trên tay cầm ngọn đuốc soi đường cho di dân vượt Đại Tây Dương để đến Mỹ! Đây là món quà của người Pháp, trong đó Gustave Eiffel với tháp Eiffel tại Paris, tặng cho Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ…

Anh chị Chan & Mark thân mến,

Hóa ra cả hai anh chị đều thuộc lớp người tỵ nạn, tìm đến Hoa Kỳ để ươm hạt giống. Sau một cuộc tình kéo dài 12 năm, anh chị đã có Max, một hạt giống mà anh chị nâng niu. Anh chị viết trong thư gửi con gái vừa ra đời:

“Mẹ của con là bác sĩ và là nhà giáo dục, đã sớm nhận ra điều này. [Những đứa trẻ phải trải qua kinh nghiệm đau buồn trong thời thơ ấu thường lớn lên với thân thể và trí tuệ kém mạnh mẽ].

Nếu con có một tuổi thơ không lành mạnh, thật là khó mà đạt đến mọi tiềm năng. Nếu con phải lo lắng về miếng ăn, tiền thuê nhà, hay lo lắng về môi trường nhiều tội phạm chung quanh, thì thật là khó đạt đến mọi tiềm năng của con.

Nếu con lo sợ phải vào tù thay vì đến trường Đại Học vì màu da của con, vì gia đình con có thể bị trục xuất về mặt pháp lý, hay con có thể là nạn nhân của bạo lực chỉ vì tôn giáo, giới tính… thì thật là khó mà đạt được mọi tiềm năng”.

Đó là những điều rất tầm thường bắt đầu bằng chữ “Nếu…”. Nhưng đó cũng là những nỗi sợ thầm kín của những người làm cha mẹ, nhất là đối với đứa con đầu lòng như trường hợp của anh chị. Tôi cũng rất tâm đắc với kế hoạch “Chan Zuckerberg Initiative” mà anh chị đề ra trong tương lai khi anh và vợ sẽ tặng 99% tài sản chứng khoán trong suốt cuộc đời để dành cho các cơ quan từ thiện:

“Vì con bắt đầu một thế hệ mới của dòng họ Chan Zuckerberg, chúng ta cũng bắt đầu một Quỹ có tên gọi “Sáng kiến Chan Zuckerberg” nhằm kết nối con người trên toàn thế giới trong việc mở rộng tiềm năng và thúc đẩy sự bình đẳng. Lĩnh vực trọng tâm ban đầu của chúng ta sẽ là “cá nhân hóa” quá trình học tập, thuốc chữa bệnh cho mọi người, kết nối giữa con người với con người và xây dựng những cộng đồng mạnh”.

Anh chị là tỷ phú nên tôi nghĩ tất cả đều có thể thực hiện được trong tầm tay như Bill Gates, Warrant Buffet… đã làm. Điều tôi muốn nói ở đây là những sáng kiến đó có “đánh động” lương tâm của những người giàu có – bao gồm cả những người có tiền, có quyền, có chức và có cơ hội – nhưng liệu họ có tiếp tay với anh chị hay không?

Họ có tự soi rọi bản thân, quên đi lợi ích cá nhân, gia đình, bè phái… để cùng chung sức thực hiện những điều tốt đẹp cho cả thế giới này hay không? Hay chí ít, họ cũng không dùng sức mạnh của mình để gây trở ngại cho những điều tốt đẹp mà người khác đang làm hay không?

Câu trả lời hãy còn bỏ ngỏ vì còn tùy nơi, tùy chỗ trên thế giới này. Anh chị, tôi và chúng ta chỉ còn biết hy vọng nếu mọi sự tốt đẹp không đến với thế hệ chúng ta thì những thế hệ kế tiếp của Max hay thậm chí con cái của Max sau này sẽ có một tương lai tươi sáng hơn. 

Mong lắm thay!

Thân chào anh chị,

Nguyễn Ngọc Chính

***

(Trích Hồi Ức Một Đời Người – Chương 10: Thời xuống lỗ)

Hồi Ức Một Đời Người gồm 9 Chương:

1. Chương 1: Thời thơ ấu (từ Hà Nội vào Đà Lạt)
2. Chương 2: Thời niên thiếu (Đà Lạt và Ban Mê Thuột)
3. Chương 3: Thời thanh niên (Sài Gòn)
4. Chương 4: Thời quân ngũ (Sài Gòn – Giảng viên Trường Sinh ngữ Quân đội)
5. Chương 5: Thời cải tạo (Trảng Lớn, Trảng Táo, Gia Huynh)
6. Chương 6: Thời điêu linh (Sài Gòn, Đà Lạt)
7. Chương 7: Thời mở lòng (những chuyện tình cảm)
8. Chương 8: Thời mở cửa (Bước vào nghề báo, thập niên 80)
9. Chương 9: Thời hội nhập (Bút ký những chuyến đi tới 15 quốc gia và lãnh thổ)

Tác giả đang viết tiếp Chương cuối cùng: Thời xuống lỗ (thập niên 2000 cho đến ngày xuống lỗ)!