Thơ Đường hay Đường thi là toàn bộ thơ ca đời
Đường được các nhà thơ người Trung Quốc sáng tác trong khoảng từ thế kỉ thứ 7 đến
10 (618 - 907) và có thể chia ra làm 4 giai đoạn: Sơ Đường (618 - 713), Thịnh
Đường (714 - 766), Trung Đường (766 - 835), Vãn Đường (835 - 907).
Thời Sơ Đường, các nhà thơ mệnh danh là "Tứ kiệt" gồm Dương Quýnh, Lư Chiếu Lân, Lạc Tân Vương và Vương Bột đã đổi được phần nào phong khí uỷ mị của thơ các triều đại trước.
Tới Trần Tử Ngang thì có phong trào đổi mới thi ca theo tinh thần phong nhã của "Kinh thi" và "phong cốt Hán Nguỵ", chủ trương làm thơ phải có "ký thác", nghĩa là nói lên tâm tình của mình, ghi lại cảm xúc thật sự của mình trước hiện thực đời sống, bỏ hẳn thơ sắc tình đời Lục triều, và thơ ca công tụng đức, thơ ứng chế của một số nhà thơ đầu đời Đường như Thẩm Thuyên Kỳ, Tống Chi Vấn.
Ta hảy đọc nguyên tác “Phong Kiều Dạ Bạc” của Trương Kế (thuộc thời Thịnh Ðường) và bản dịch của Tản Đà sau đây:
* Nguyên tác:
“Nguyệt lạc, ô đề, sương mãn thiên
Giang
phong, ngư hỏa đối sầu miên
Cô Tô
thành ngoại Hàn San Tự
Dạ
bán chung thanh đáo khách thuyền”
* Dịch nghĩa:
Trăng tà, quạ kêu, sương đầy trờI
Cây phong trên bờ sông, ánh lửa thuyền câu,
trước giấc ngủ buồn
Chùa Hàn San bên ngoài thành Cô Tô
Nửa đêm, tiếng chuông vang đến thuyền khách
* Bản dịch của thi sĩ Tản Ðà:
“Trăng tà, tiếng quạ kêu sương
Lửa
chài, cây bến sầu vương giấc hồ
Thuyền
ai đậu bến Cô Tô
Nửa
đêm nghe tiếng chuông chùa Hàn San”.
Tản Đà
Ngày nay, thơ viết bằng tiếng Anh không còn
xa lạ với các bạn yêu thơ. Cùng với những bài thơ hay bằng tiếng Việt, thơ tiếng
Anh cũng được nhiều bạn đọc sưu tầm, thậm chí còn có những người Việt dịch hẳn
thơ sang tiếng Anh.
Chúng tôi muốn nói đến Thanh Thanh, một nhà thơ đã “chuyển ngữ” một số bài thơ tiếng Việt sang tiếng Anh, với đầy đủ niêm luật của một bài thơ theo phong cách tiếng Anh. Và thế là chúng ta có một cái gọi là “BILINGUAL POETRY”.
Thanh Thanh
Những bài thơ này của các tác giả vốn đã có
tiếng tăm trên văn đàn Việt Nam, có người gửi đến cho Thanh Thanh và nhà thơ
“song ngữ” này đã không phụ lòng tin tưởng của bạn bè trong việc dịch thơ sang
tiếng Anh. (Các bạn có thể vào trang web
https://lexuannhuan.tripod.com/ThanhThanh.html để tham khảo về Thanh Thanh).
Trước tiên là bài thơ của Huyền Chi:
BÀI THƠ CUỐI CÙNG
gửi THANH-THANH
Lòng buồn như một chiều mưa
Run
run viết một bài thơ... cuối cùng...
Không
hiểu vì sao tôi cũng viết
Những
giòng thơ lạnh giữa chiều nay.
Lòng
cô đơn quá, sầu không hết;
Nắng
loãng chiều tang phủ gót giày ...
Ðọc
mãi vần thơ tự xứ Trung,
Những
vần thơ giá buốt như đông:
Chao
ôi! sâu kín là rung động
Im lặng
trong hồn, ai biết không?
Muốn
viết bao nhiêu, muốn nói nhiều;
Hỡi
ơi! tình-cảm đã hoang-liêu!
Cuộc
đời hơn một lần đi vắng,
Lặng-lẽ
trong tim mấy vạn chiều ...
Tôi
thấy lòng tôi: ôi! xuyến-xao
Từng
niềm rưng-rức, ý nao nao ...
Từng
cơn giông-tố, từng nhung-nhớ,
Chất
mãi trong tim tự kiếp nào ...
Nhưng
viết làm sao ? tàn-nhẫn lắm!
Mộng
vàng là mộng bấy nhiêu thôi!
Mà viết
làm chi? đau-khổ lắm!
Hai kẻ
hai phương trọn kiếp rồi!
Tôi
muốn lần nào trong giấc mơ
Cầm
tay khẽ đọc một bài thơ ...
Hoa
mai rũ nhẹ trên đôi tóc,
Lưu-luyến
bừng trong ánh mắt chờ...
Nào
phải vô-tình qua trước cửa,
Lảng-lơ
như một kẻ qua đường!
Ðã có
nhiều đêm nghe thắc-mắc...
Nhưng
đành... đành vậy! phủi mùi hương.
Thanh
ạ! lòng tôi là thế đấy,
Tình
tôi nhỏ quá! biết làm sao ?
Người
xa hun-hút, xa-xôi quá!
Muốn
nối đường tim, chẳng chịu vào!
Tôi ở
nơi đây với mẹ già,
Chợ
ngày hai buổi, tháng năm qua ...
Ði
trong sa-mạc, trong hiu-quạnh!
Thơ
viết rồi thôi, mộng chẳng hoa!
Không
biết bao nhiêu những lá thư
Mà
tôi đã đọc tự ngày xưa ...
Tâm-tình
gửi mãi vào trang giấy,
Nhưng
chẳng bao giờ tôi biết mơ ...
Những
bóng người qua đến lỡ-làng,
Lòng
tôi vẫn chỉ một mùa hoang!
Bao
nhiêu bến nước tôi không cắm,
Không
đợi, không chờ, không cả sang...
Nhưng
đến hôm nay, nhận của người
Một
bài thơ máu, một tình côi!
Tôi
nghe xao-xuyến tràn trên mắt;
Nhưng,
biết làm sao, hỡi cuộc đời!
Chỉ mộng
mà thôi, mộng đấy thôi!
Hai ta
xa cách, có trăm lời
Cũng
không nối được hai phương ấy,
Cột
được linh-hồn cho cả đôi!
Rồi
sáng hôm nào, trời hửng nắng,
Chất
đầy xao-xuyến ở trong tim,
Tôi
đi thơ-thẩn, đi xa vắng...
Ðọc
nhỏ tên người giữa vắng im...
Muốn
đốt làm gì trang giấy bé?
Những
phong thư lạnh gửi ngày xưa ...
Không!
tôi muốn giữ trong tâm-tưởng
Một
bóng vời xa, dẫu đã mờ ...
Tôi
viết lòng tôi bằng máu mực,
Miền
Trung xa vắng, hỡi Miền Trung!
Chiều
nay rên-siết căng trong mắt,
Gửi một
bài thơ ... cho ... cố-nhân...
Sài-Gòn, Hè 1953
HUYỀN CHI
(thư gửi Thanh-Thanh ngày 10-6)
* Bản dịch của Thanh Thanh:
MY LAST POEM
to THANH-THANH
While my soul is sad as in a rainy eve,
Writing
this last poem I tremble to conceive…
It
seems to be unknown why I also write
These
wintry rhymes in this evening so trite.
My
heart is too lonely, endlessly in blues;
The
mourning setting sun shadows my shoes.
I
have read and read from the Central Clime
The
verses so chilling as in the chilly time.
Alas!
How deep is your feelings’ command:
Silence
in the soul, whoever would understand?
Although
I want to write, say so much;
Oh!
My emotion has turned uncouth to touch;
More
than once life seems to be deserted:
Quiet
in the mind myriad evenings introverted.
How
my innermost flutters as I can sense
Each
sentiment stings, feeling upsets, so tense;
Storm
slashing, remembrance racking, manifold
Have
cumulated in my breast since lives of old…
But
how to write? it is so ruthless, how to fit?
Golden
dreams remain dreams, such a tiny bit!
And
why to write? What a forlorn fate!
The
two are to go their way all life separate!
I
wished, in my dreams, there is a certain time
We
hold their hands, gently reading a rhyme…
Apricot
flowers softly hang down on our hair;
Attachment
shines in my eyes with a waiting air.
You
are not just impassible like some strange guy
As
inattentive as any kind of vague passer-by!
I
have experienced queries many a night…
Well,
I am fain… to dispel of fancy that flight.
Yes,
Thanh my dear! Thus is my impression;
My
affection is too little to answer the question.
You
are so far, far-away, at a distance blear!
To
link a love, down to the South you do not near!
I
live here with my aged beloved mother;
Twice
daily marketing, time passes as a souther;
Walking
in the desert, hermitage to gloom;
Poems
have been written, dreams not to bloom!
I do
not remember how many letters to amaze
I had
received and read since the old days,
The
paper conveyed their heart-to-heart theme
But I
had never known of anything to dream.
The
figures past and past at all inconclusive;
My
heart is still in a pristine season, elusive!
So
many river wharfs I did not moor anywhere,
Neither
await, nor tarry for, much less dare…
But,
today I have just received from you
Such
a confidential poem, what a solitary cue!
I do
feel my heart flutters and my tears flow;
Yet,
my dear, how should I react now, hillo!
Only
in dreams; yes, that is only in a dream
Because
we are separated, against the stream;
Even
hundreds of words could not unite
The
two domains, bind the two souls alright!
Then,
a certain morning, the sun begins to shine
Piling
my heart with perturbation, full of brine,
I
will be walking loungingly, vacantly, hurt,
Pronouncing
vaguely your name in the desert…
Why
you want me to burn the small pages,
The
lonely letters sent me since… the ages?
No! I
wish to keep them – in my innermost
A
remote outline, even not of a shadow a ghost.
I
have written my feelings out with all my heart,
Oh!
the Central Region that still stays apart!
This evening
with eyes that tears overcame,
I am
sending my last poem to my… old flame…
Saigon, in 1953 summer
HUYỀN CHI
(sent to Thanh-Thanh on June 10)
Translated by Thanh-Thanh and published in his “Ánh Trời Mai” new edition, republished by Xây Dựng in 1954
KHI TÔI CHẾT
Nếu làm biếng, cứ nằm nhà thoải mái
Viếng
thăm chi, vài phút có thêm gì ?
Mắt
đã nhắm. Lạnh thân. Da bầm tái .
Dẫu
bôi son, trát phấn cũng thâm chì.
Tôi
đi trước, hẹn gặp nhau ở đó,
Ai
thay da mãi mãi sống trăm đời .
Kẻ
trước người sau, xếp hàng xuống mộ
Biết
đâu là khởi điểm cuộc rong chơi.
Nếu
có khóc, khóc cho người còn lại,
Bởi từ nay thiếu vắng nỗi đầy vơi .
Cũng
mất mát, dáng hình, lời thân ái
Tựa
nương nhau, hụt hẫng giữa đất trời.
Đừng
đăng báo, phân ưu lời cáo phó
Chuyện
thường tình, phí giấy có ích chi ?
Gởi
mua gạo, giúp người nghèo đói khó
Dịu
đau buồn những kiếp sống hàn vi,
Trỗi
nhạc vui cho người người ý thức,
Cuộc
nhân sinh sống chết cũng tương đồng,
Khi nằm
xuống, xuôi tay và nhắm mắt
Thì
đau buồn hạnh phúc cũng hư không.
Đừng
xây mộ, khắc bia ghi tên tuổi
Vài
trăm năm hoang vắng, chẳng ai hoài .
Vũ trụ
vô cùng, thời gian tiếp nối,
Tỉ tỉ
người đã chết tự sơ khai.
Khi
tôi chết đừng ma chay đình đám,
Hỏa
thiêu tàn, tro xác gởi về quê
Dẫu bốn
biển, cũng là nhà, bầu bạn
Trong
tôi còn tha thiết chút tình mê.
Thì
cũng C, H, Ô, N kết lại,
Nắm
tro xương hài cốt khác nhau gì,
Nhưng
đất mẹ chan hòa niềm thân ái,
Cho
tôi về, dù cát bụi vô tri.
TRÀM CÀ MAU
* Bài thơ dịch của Thanh Thanh:
WHEN I HAVE DIED
If you feel like lazy, lie down at home freely;
What
use to visit, some minutes adds nothing really.
Eyes
are closed. Body cold. Skin bluish pale.
Even
vermilion/paint applied: still dark deep stale.
I
have gone first, we will meet there at that place.
Nobody
can exuviate to live for ever in this space.
One
ahead, others next, queuing to graves pure;
Who
knows where is the beginning of the tour.
If
you weep, just weep for those remaining
From
now on missing confidences entertaining;
They
also lose cordial figures and words to nurse:
Such
mutual aid, oh, that is a misstep in universe.
Do
not publish the obituary, condolences in papers
Since
the ordinary things wasted are only vapors;
Instead
buy rice to help the poor and indigent
Soothing
the grief of people humble but exigent.
Start
festal music so everybody aware of the game
That
in this world life and death are of the same.
Once
lying down, arms loose, eyes shut, all is chill,
Then,
happiness or distress both are equally nil.
Do
not build, inscribe my name/age on a tombstone;
Years
will have passed, no one will have shown.
The
macrocosm is immense, time succeeds time,
Billions
and billions have died since the prime.
When
I am dead, my funeral? do not solemnize.
Cremate
it, send the ash to my country to localize.
With
friends is like at home on the globe any part;
Inside
myself there is still always that fervid heart.
Then,
it is what that collects, compacts, maintains:
There
is no difference between corpse and remains.
But
the native land is with affection overflowing;
Let
me return there, even as dull dust, unknowing.
Translation by THANH-THANH
***
.jpg)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét